مقدمه
کاراته در جهان به عنوان یکی از محبوبترین و عمومیترین ورزشهای رزمی شناخته شده است [
1]. کلمه کاراته به معنی مبارزه با دست خالی، بیانکننده این واقعیت است که این ورزش دربردارنده لگد زدن، ضربه زدن و فنون سد کردن بدون استفاده از اسلحه است [
2]. ورزش کاراته شامل حرکات رو به جلو، رو به عقب، اینسو و آنسو رفتن و حرکات بسیار فعال است که همه این حرکات با تکنیکهای کوتاه حمله یا دفاع همراه هستند [
3]. کاراته به سه بخش کلی تقسیم میشود: الف) کیهن (جایی که نوآموزان تکنیکهای پایه و اصلی را یاد میگیرند)، ب) کاتا (جایی که کاراتهکاران یاد میگیرند چگونه تکنیکهای اصلی را به صورت پیدرپی استفاده کنند و یک مبارزه فرضی را انجام دهند)، ج) کومیته (یک مبارزه تأثیرگذار با حریف به صورت مستقیم) [
4].
کاراته دارای سبکهای متعددی است، اما تنها چهار سبک به صورت سازماندهیشده در فدراسیون جهانی کاراته وجود دارد که شامل گوجوریو، شیتوریو، شوتوکان و واداریو است. هرکدام از این سبکها از یک طرز فکر معین پیروی میکنند که حاصل آن تنوع در تکنیکهاست [
5].
سبک شوتوکان یکی از قدیمیترین سبکها در کاراته است که اولینبار به صورت سبکی مدرن توسط گیچین فوناگوچی بنیانگذاری شد، اگرچه حدود 400 سال قبل از آن نیز در جزیره اوکیناوادر حال رشد و نمو بود [
2]. حالتهای مختلف ایستادن، قسمت عمدهای از تمرینات و مسابقات کاراته را تشکیل میدهد. حالتهای مختلفی از ایستادن در کاراته وجود دارد که هرکدام از آنها برای به وجود آوردن توان، انعطافپذیری و حرکت استفاده میشود و همچنین این حالتها عهدهدار عملکرد صحیح تکنیکها در حالتهای مختلف هستند، که داچی نام دارد [
6].
زنکوتسوداچی به حالتی گفته میشود که نیازمند حداکثر خمش زانوی پای جلو است که اگرچه در هر سبک یک حالت مخصوص دارد، ولی در کل مشابه حرکت رو به جلو است. این طرز ایستادن پای رو به جلو، یکی از متداولترین حالتهای ایستادن پاست که در کاراته استفاده میشود. زنکوتسوداچی طرز ایستادن طویل پای رو به جلو است در جایی که وزن بیشتر روی پای جلو قرار دارد و پای عقب از زانو به طور کامل صاف و به سمت عقب است. پای جلو، رو به جلوست (پنجه پا رو به جلو) و پنجه پای عقب یک چرخش 30 درجه رو به بیرون دارد و همچنین پاشنه پای عقب به زمین چسبیده است. فاصله عرضی پاها در هنگام حرکت به اندازه عرض شانههاست [
7]. سرعت ورزشکار در این عمل با بقیه ورزشکاران متفاوت است، اما در کل این حرکت در کسری از ثانیه انجام میشود. سرعت در طی مسابقه فاکتورهای متفاوتی را شامل میشود مانند زمان عکسالعمل در مقابل حملات حریف، انتخاب واکنش مناسب، شروع حرکت یا انجام خود تکنیک [
6].
تحقیقات مختلفی به بررسی تکنیکهای کاراته چه در بخش کاتا و چه در بخش کمیته پرداختهاند؛ به عنوان مثال خانزاده و همکاران به مقایسه زمان تأخیری شروع به فعالیت عضلات مورب پهن داخلی و پهن خارجی در حرکت زنکوتسوداچی پرداختند [
8] یا لطفیان و همکاران ارتباط بین اندازهگیریهای الکتروگونیامتر با حرکات تخصصی ورزشی کاراتهکاران نخبه را در تکنیک زنکوتسوداچی ارزیابی کردند [
7]. صادقی و همکاران مقایسه نیروی عمودی عکسالعمل زمین حین راه رفتن به جلو و عقب در مردان کاراتهکای حرفهای با زانوی پرانتزی و نرمال را انجام دادند که یافتههای تحقیق، زانوی پرانتزی را به عنوان یک فاکتور پیشگوی آسیبهای اسکلتی عضلانی در کاراته نشان داد [
3]، در صورتی که یکی از محدودیتهای ما در این تحقیق نبود تحقیقات مشابه در حوزه کینماتیک زنکوتسوداچی بود. بررسی این فاکتورها به مربیان جهت بهبود عملکرد ورزشی ورزشکاران خود کمک بسزایی میکند. مطالعات کینماتیک حرکات پایه در هر رشته ورزشی به ورزشکاران در بهبود عملکرد ورزشی و پزشکان در کشف علت آسیبها کمک میکند. آنالیز کینماتیک شامل فرایند اندازهگیری کمیتهای کینماتیک استفاده شده برای توصیف حرکت خطی و زاویهای است.
با توجه به کمبود اطلاعات علمی در مورد این تکنیک، این پرسش برای پژوهشگر به وجود آمد که بهترین حالت اجرای حرکت رو به جلوی زنکوتسوداچی کدام حالت است، لازم بود که در مورد این تکنیک پایه تحقیق مناسبی انجام شود تا به مربیان و ورزشکاران در انجام مناسب و بهینه این تکنیک کمک شود. بنابراین هدف از این تحقیق، مقایسه سرعت زاویهای مفاصل اندام تحتانی در حالتهای مختلف زنکوتسوداچی بود.
روششناسی
در این پژوهش نیمهتجربی که در سال 1398 در شهر کرمان انجام شد، دوازده کاراتهکای مرد حرفهای با روش نمونهگیری تصادفی در آزمایشگاه بیومکانیک ورزشی دانشکده تربیتبدنی دانشگاه باهنر کرمان انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند. تمام این افراد دارای حداقل هشت سال سابقه فعالیت در سبک شوتوکان، حداقل 5 سال سابقه قهرمانی کشور و همچنین عضویت در تیم ملی بودند که به طور داوطلبانه در پژوهش شرکت کردند. تمرینات این افراد به صورت پیوسته و مداوم بود و هیچگونه آسیبدیدگی یا بیماری خاصی در ناحیه اندام تحتانی نداشتند.
در این تحقیق از سیستم آنالیز سهبعدی متشکل از شش دوربین مادون قرمز که با هم همسانسازی شده بود، با سرعت فیلمبرداری 200 فریم بر ثانیه و نرمافزار cortex 2.5.0 برای تحلیل ثبتها استفاده شد و درنهایت حداکثر سرعت زاویهای مفاصل اندام تحتانی در شش حالت مختلف از زنکوتسوداچی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت.
در اولین گام، ورزشکاران با انجام حرکات کششی ایستا و پویا فرایند گرم کردن را انجام دادند و سپس آماده انجام آزمون شدند [
9]. در این آزمون هر آزمودنی حرکت رو به جلوی زنکوتسوداچی را در شش حالت متفاوت اجرا کرد. در ابعاد و اندازه داچی هر فرد با ابعاد حالت طبیعی خودش مقایسه شد؛ به این صورت که در سه حالت اول زانوی عقب خم (
تصویر شماره 1 الف، ب، ج) و در سه حالت دوم، زانوی عقب صاف (
تصویر شماره 1 د، ه، و) بود. در فرایند تستگیری، هر فرد هر یک از این حالتها را سهبار تکرار کرد و بهترین حالت با به دست آوردن حداکثر سرعت خطی مارکر قوزک پا در راستای محور x انتخاب شد.
در این تحقیق، پای راست ورزشکاران که پای برتر آنان نیز بود مورد بررسی قرار گرفت، به همین خاطر چیدمان دوربینها به نحوی بود که تمام آنها در یک قوس باشند به صورتی که یک دوربین در جلو و یک دوربین در عقب و بقیه دوربینها به صورت نیمدایره در سمت راست آزموندهنده مستقر شد (
تصویر شماره 2).
در این فرایند ما از پنج مارکر که دارای خاصیت بازتاب نور هستند استفاده کردیم. محل قرارگیری این مارکرها به این صورت بود: خار قدامی فوقانی خاصره، تروکانتر بزرگ، کندیل خارجی مفصل زانو، قوزک خارجی مچ پا، انگشت شست پا (
تصویر شماره 3).
پارامترهای اندازهگیریشده در این تحقیق، حداکثر سرعت زاویهای مفصل ران، حداکثر سرعت زاویهای مفصل زانو، حداکثر سرعت زاویهای مفصل مچ پا و سرعت خطی قوزک پا بودند.
با توجه به طبیعی بودن توزیع دادهها که با استفاده از آزمون شاپیرو ویلک تأیید شد، برای تحلیل دادهها از آزمون آنالیز واریانس با اندازهگیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار آماری Spss نسخه 25 صورت گرفت.
نتایج
میانگین سن شرکتکنندگان در پژوهش 5/50±25/00سال، میانگین قد و وزن آنها به ترتیب 5/50±175/00سانتیمتر و 5/50±75/00کیلوگرم و میانگین سابقه فعالیت ورزشی آنها 2/50±8/00 سال بود.
در مورد دادههای مربوط به مفصل لگن فرض برابری واریانسها رعایت نشد، بنابراین سطح معنیداری در خروجی آزمون تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر، خط Greenhouse-Geisser گزارش شد و در مورد دادههای مربوط به مفاصل زانو و مچ پا فرض برابری واریانسها رعایت شد، بنابراین سطح معنیداری در خروجی آزمون، خط Sphericity Assumed گزارش شد (
جدول شماره 1).
با توجه به نتایج، فقط بین حداکثر سرعت زاویهای مفصل لگن در روشهای مختلف زنکوتسوداچی در کاراته اختلاف معنیداری وجود داشت (0/05>P) (
جدول شماره 2).
با توجه به اینکه بین حداکثر سرعت زاویهای مفصل لگن در روشهای مختلف زنکوتسوداچی در کاراته اختلاف معنیداری وجود داشت، با استفاده از آزمون تعقیبی بونفرونی تفاوت موجود در حداکثر سرعت زاویهای مفصل لگن در روشهای مختلف زنکوتسوداچی نیز مشخص شد که روش 4 با روشهای 3 و 5 اختلاف معنیدار داشت (0/05>P) (
جدول شماره 3).
از نظر رتبهبندی، روش شماره 3 زنکوتسوداچی دارای بیشترین سرعت زاویهای در مفصل لگن و روش شماره 4 دارای کمترین سرعت زاویهای در مفصل لگن بود (
جدول شماره 4).
بحث
داچی مهمترین و عمدهترین تکنیک در کاراته است، زیرا باعث به وجود آوردن توان، انعطاف و حرکت میشود. همچنین عهدهدار عملکرد صحیح تکنیکهاست [
6]. علاوه بر این مهمترین تکنیک ایستادن، زنکوتسوداچی است.
در زمان انجام حرکت رو به جلوی زنکوتسوداچی مفاصل ران، زانو و مچ پا به صورت یک زنجیره حرکتی با هم همکاری میکنند، که عدم همکاری هرکدام از این سه مفصل بر عملکرد دو مفصل دیگر تأثیر میگذارد. حرکت رو به جلوی زنکوتسوداچی، حرکتی است که این سه مفصل با همدیگر تنها در یک صفحه حرکتی همکاری میکنند، که از لحاظ حرکتشناسی، محور حرکتی این مفاصل، محور فرونتال بوده و صفحه حرکتی نیز که این تکنیک در آن اجرا میشود، صفحه ساجیتال است. الگوی اصلی این حرکت شامل تاب پای عقب به سمت جلو در حین حرکت است، که این تاب خود نشاندهنده حرکت فلکشن در مفصل ران است. با توجه به حرکات دیگر مثل راه رفتن یا دویدن، که پا تنها در یک صفحه حرکتی و سه مفصل ران، زانو و مچ پا دارای یک محور حرکتی، عمل تاب خوردن را انجام میدهند، مسئول این تاب پا، مفصل ران است، که عمل فلکشن پا را انجام میدهد. اصلیترین عضله فلکسور پا، عضله سوئز خاصره است [
10] و با توجه به عملکرد عضله سوئز خاصره، که اصلیترین عضله فلکسور پا است، بخش خاصرهای عضله سوئز خاصره نقش نوسان پا به سمت جلو در هنگام راه رفتن یا دویدن را بازی میکند [
11]. از طرف دیگر همانطور که گفته شد، در حرکت رو به جلوی زنکوتسوداچی پای عقب در حین حرکت، یک تاب به سمت جلو دارد که عمل فلکشن در مفصل ران اتفاق میافتد و با توجه به اینکه اصلیترین عضله فلکسور پا و همچنین عضلهای که باعث تاب پا به سمت جلو میشود، عضله سوئز خاصره است، میتوان گفت که مفصل ران اصلیترین و مهمترین مفصل و همچنین عضله سوئز خاصره اصلیترین و مهمترین عضله، برای اجرای حرکت رو به جلوی زنکوتسواچی است. درنتیجه اگر ما بتوانیم در موقعیت و دامنه حرکتی مفصل ران و عضله سوئز خاصره تغییرات مثبتی را اعمال کنیم، میتوانیم در بهبود عملکرد این تکنیک نقش مثبتی ایفا کنیم.
در این تحقیق ما حرکت رو به جلوی زنکوتسوداچی را به روشهای مختلفی اجرا کردیم و نتایج تحقیق نشان داد که فقط در چند روش در مفصل ران اختلاف، معنیدار است، در صورتی که در مفصل زانو و مفصل مچ پا در هیچکدام از روشها اختلاف معنیدار نیست. به طور کلی این نتایج میتواند نشاندهنده اهمیت مفصل ران و همچنین عضله سوئز خاصره در اجرای حرکت رو به جلوی زنکوتسواچی باشد؛ زیرا هرکدام از این روشها باعث ایجاد تغییراتی در موقعیت و دامنه حرکتی مفصل ران و عضله سوئز خاصره میشود. با توجه به نتایج تحقیق فقط بین روشهای سوم و چهارم و همچنین بین روشهای چهارم و پنجم اختلاف معنیدار وجود دارد. در روش سوم فرد نشست بیشتری بر روی پای جلو دارد، همچنین زانوی پای عقب نیز خم است، این نشست بیشتر بر روی پای جلو باعث ایجاد تغییرات مثبتی در عملکرد فرد میشود، به این صورت که وقتی فرد روی پای جلو نشست بیشتری دارد باعث میشود که در عضله سوئز خاصره کشش بیشتری ایجاد شود، که این کشش بیشتر باعث افزایش انرژی کشسانی در عضله سوئز خاصره شده که در زمان آزادسازی این انرژی، انرژی جنبشی بیشتری تولید میشود.
با توجه به اینکه این تکنیک در یک زنجیره بسته انجام میشود و محل چسبندگی سر متحرک عضله سوئز خاصره بر روی استخوان فمور در قسمت نزدیک به مبدأ است و خود مفصل ران نقش تکیهگاه را بازی میکند و اندام تحتانی نیروی مقاوم است، یک اهرم نوع سوم به وجود میآید. همانطور که میدانیم اهرم نوع سوم یک اهرم سرعتی است که ما میتوانیم به وسیله این اهرم، با اعمال نیروی کمتر جابهجایی بیشتری در دامنه حرکتی این مفصل داشته باشیم که این نیز میتواند دلیلی بر اهمیت مفصل ران و عضله سوئز خاصره در حین اجرای این تکنیک باشد. علاوه بر میزان کشش ایجادشده در عضله سوئز خاصره و همچنین اهرم نوع سوم این عضله میتوان درباره گشتاور تولیدشده در مفصل ران در حین اجرای این تکنیک نیز بحث کرد. نتایج نشان میدهند در روشهایی که زانوی پای عقب در حالت خم قرار داشته، نسبت به روشهایی که در آنها زانوی عقب صاف بوده، حداکثر سرعت زاویهای با اختلاف، مقدار بیشتری بوده است که نشاندهنده این است که وقتی فرد زانوی عقب خود را خم میکند، طول بازوی گشتاوری آن کوتاه میشود که این باعث افزایش سرعت زاویهای مفصل ران و افزایش سرعت تاب پا در حین اجرای این تکنیک میشود.
نتیجهگیری نهایی
در روشی که پای جلو نشست بیشتر و پای عقب کمی خم باشد، سرعت زاویهای بیشتری در مفصل ران، نسبت به روشهای دیگر وجود دارد. در صورتی که در مفاصل دیگر در بین تمام روشها، تفاوتی مشاهده نمیشود. این نشاندهنده آن است که اندام و عضلات درگیر در این روش از لحاظ بیومکانیکی در یک حالت بهینه قرار دارند. با توجه به این نتایج، کاتاکاران با بهکارگیری روش مناسب حرکت رو به جلوی زنکوتسوداچی میتوانند دارای بیشترین سرعت حرکت رو به جلوی این تکنیک باشند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این مقاله کلیه اصول اخلاقی رعایت شد.
حامی مالی
ایــن تحقیــق هیــچ کمــک مالــی خاصــی از ســازمانهای عمومــی یــا خصوصــی دریافــت نکــرده اســت.
مشارکت نویسندگان
مفهومسـازی، روششناسـی، نظـارت، بررسـی و ویرایـش: تمامـی نویسـندگان؛ بررســی و نوشــتن پیــشنویــس اصلــی و منابــع: علی امیری خراسانی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
References
- Arazi H, Izadi M. Physical and physiological profile of Iranian world-class karate athletes. Biomed Hum Kinet. 2017; 9(1):115-23. [DOI:10.1515/bhk-2017-0017]
- Critchley GR, Mannion S, Meredith C. Injury rates in shotokan karate. Br J Sports Med. 1999; 33(3):174-7. [DOI:10.1136/bjsm.33.3.174] [PMID] [PMCID]
- Sadeghi H, Shirvanipour S, Mimar R. [The comparison of vertical ground reaction force during forward and backward walking among professional male karatekas with genu varum and normal knees (Persian)]. J Sport Biomech. 2017; 3(1):37-46. http://biomechanics.iauh.ac.ir/article-1-108-en.html
- Petru AV, Hillerrin PJd, Bidiugan R. Study on the possiblity of highlighting invariants of motion in martial arts kata exercises. Journal of Physical Activities. 2014; (3):87-95. https://uav.ro/jour/index.php/ajpa/article/view/428
- Chaabene H, Hachana Y, Franchini E, Mkaouer B, Chamari K. Physical and physiological profile of elite karate athletes. Sports Med. 2012; 42(10):829-43. [DOI:10.1007/BF03262297] [PMID]
- Gallaher DM. 3d analysis of punching technique: Reverse vs. Lead (Gyaku Tsuki Vs. Oi Tsuki) [MSc. Thesis]. Chico: California State University; 2014. https://www.semanticscholar.org/paper/3D-analysis-of-punching-technique%3A-reverse-vs.-lead-Gallaher/2d3108fd32acfcceebd91d46244fe38a9d250864
- Lotfian S, Safar Cherati A, Jamshidi A, Sangari MA. Assesment of correlation between electrogoniometer measurement and sports-specific movement in karate elites. Asian J Sports Med. 2014; 5(2):115-22. [PMCID]
- Khanzadeh S, Jamshidi A, Sadeghi H. [Compare time to call internal and external obliques muscles dominant leg karateka two techniques zenkoytsudachi and movashigari (Persian)]. Res Sport Med Tech. 2014; 12(8):23-30. http://jsmt.khu.ac.ir/article-1-99-fa.html
- Amiri-Khorasani M, Mohammadkazemi R, Sarafrazi S, Riyahi-Malayeri S, Sotoodeh V. Kinematics analyses related to stretch- shortening cycle during soccer instep kicking after different acute stretching. J Strength Cond Res. 2012; 26(11):3010-7. [DOI:10.1519/JSC.0b013e3182443442] [PMID]
- Kapandji IA. The kinesiology of the lower limb joints. [Sedigh Mostofi MS, Eivazi Gharamaleki M, Sobhani A, Persian trans]. Tabriz: Salar Publication; 1998.
- Stone J, Stone R. Atlas of skeletal muscle. [Tabatabai H, Persian trans]. Tehran: Science and Movement; 2010.