دوره 7، شماره 3 - ( 9-1400 )
جلد 7 شماره 3 صفحات 225-214 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hashemi Meymandi S, Daneshmandi H. The Relationship Between Structure Profile and Sports Performance of Elite Goalball Players. J Sport Biomech 2021; 7 (3) :214-225
URL: http://biomechanics.iauh.ac.ir/article-1-266-fa.html
URL: http://biomechanics.iauh.ac.ir/article-1-266-fa.html
هاشمی میمندی سجاد، دانشمندی حسن. بررسی ارتباط میان نیم‌رخ ساختاری و عملکرد ورزشی بازیکنان گلبال نخبه کشور. مجله بیومکانیک ورزشی. 1400; 7 (3) :214-225
1- گروه آسیب‌های ورزشی و تمرینات اصلاحی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.
متن کامل [PDF 4806 kb]
(696 دریافت)
| چکیده (HTML) (1760 مشاهده)
متن کامل: (1436 مشاهده)
مقدمه
امروزه ورزش معلولین تبدیل به یکی از مقوله‌های مهم دنیای ورزش شده است. در این میان ورزش نابینایان و افراد دچار اختلال بینایی اهمیت ویژه‌ای دارد، به‌گونه‌ای که طبق آمار فدراسیون جهانی ورزشهای نابینایان، هم اکنون 115 کشور فدراسیون ملی فعال دارند و در سراسر جهان حدود پنج هزار نفر از افراد دچار اختلال بینایی در تنوع زیادی از ورزشهای حرفهای مشغول هستند.
گلبال که بی‌تردید جزء مهم‌ترین و محبوب‌ترین رشته‌های ورزشی در میان نابینایان محسوب می‌شود، می‌تواند با ورزش‌هایی مانند والیبال و تنیس برای افراد عادی البته با توجه به حرکات انفجاری و تکراری ویژه این ورزش مقایسه شود؛ بنابراین انجام تمرینات قدرتی، توانی، مقاومتی و تعادلی ویژه گلبال بسیار اهمیت دارد [1].
قطعاً هدف اصلی در هر ورزش حرفهای کسب امتیاز بیشتر است و به طور خاص در گلبال، زدن گل بیشتر و دریافت گل کمتر اهمیت دارد که برای رسیدن به این هدف بازیکنان علاوه بر مباحث تکنیکی و تاکتیکی تیمی، باید در بخش حمله و دفاع در تمام زمینه‌های آمادگی جسمانی به نحو مطلوب خود را ارتقا دهند [2] و به صورت کلی، گلبال به عنوان یکی از ورزشهای سرعتی، چالش‌برانگیز، تکنیکی و رقابتی برای مردان و زنان دچار اختلال بینایی محسوب می‌شود [3].
شناسایی نقش ابعاد فیزیک بدن (تیپ بدنی) و ابعاد آنتروپومتریک در اجرای بهینه مهارت‌های ورزشی یا طراحی برنامه‌های تمرینی مورد توجه ورزشکاران، مربیان و پژوهشگران قرار دارد. با توجه به اینکه ویژگی‌های فیزیکی از فردی به فرد دیگر متفاوت است و عملکرد افراد نیز تحت تأثیر ویژگی‌های فیزیکی بدن قرار دارد، در اغلب مطالعات در حوزه ورزش به این موضوع توجه شده است.
تحقیقاتی که تاکنون در زمینه ورزش گلبال انجام شده، بیشتر در زمینه ارزیابی جنبه‌های عملکردی، مورفولوژیکی و آنتروپومتریکی، ارزیابی پارامترهای هوازی در تست‌های میدانی [5 ،4]، عملکردهای فنی و تاکتیکی [7 ،6] و پاسخ‌های فیزیولوژیکی [8] بوده است. رومانو و همکاران در مطالعه خود به ارتباط بین رتبه تیم‌های گلبال مردان با نسبت دور کمر به باسن (Ratio of Waist to Hip) اشاره کردند [9]، اما اصلان و همکاران در مطالعه خود هیچ ارتباط معناداری بین موفقیت ورزشی در یک دوره مسابقات و ترکیب بدنی در اعضای تیم‌های گلبال گزارش نکرده‌اند [10].
مطالعات در رشته‌های مختلف ورزشی معلولین همچون بسکتبال با ویلچر، راگبی با ویلچر، هاکی روی یخ به بررسی عملکرد بازیکنان و اثربخشی آنها در مسابقات پرداخته‌اند [12 ،11]. مولیک و همکاران در پژوهشی که دادههای آن در طی بازی‌های پارالمپیک 2012 لندن جمع‌آوری شده بود، به بررسی ارتباط عملکرد بازیکنان نخبه گلبال با درجه اختلال بینایی و شاخص‌های آنتروپومتریک پرداختند. نتایج تحقیق آنها نشان داد هیچ ارتباط معناداری بین شاخص‌های آنتروپومتریک (قد، وزن، قد خوابیده در حالت دفاع، طول دو دست باز (Arm Span)) و شاخص‌های عملکرد بازیکنان نخبه وجود ندارد [13].
اهداف جنبش پارالمپیک و تلاش‌های گسترده برای نمایش توانمندی‌های افراد دچار معلولیت، موجب اعتبار و رونق روز‌افزون رقابت‌های ورزشی معلولین شده است. با توجه به توسعه ورزش برای افراد دچار اختلال بینایی توسعه ادبیات پژوهشی با موضوع پیکرسنجی می‌تواند به مربیان ورزش در انتخاب هدفمند افراد تازه وارد به سوی ورزشهای سازگارتر با ابعاد پیکری فرد کمک کند. موفقیت در هر رشته ورزشی، حاصل تعامل پیچیده عوامل آنتروپومتریک، بیومکانیک، آمادگی جسمانی و روان‌شناختی است و تجزیه و تحلیل این شاخص‌ها با روش‌های استاندارد به بهبود عملکرد و بهینه ساختن برنامه‌های تمرینی مخصوص آن رشته ورزشی و همچنین استعدادیابی و انتخاب اعضای اصلی تیم‌های ملی کمک می‌کند [7].
تمام این موضوعات حاکی از احساس نیاز به تهیه نیم‌رخ آنتروپومتریک گلبالیست‌ها و ارتباط آن را با شاخص‌های عملکرد آنها در مسابقات نمایان می‌سازد، در‌نتیجه با فرض تأثیر‌گذاری ابعاد آنتروپومتریک و تیپ بدنی بر عملکرد بازیکنان نخبه گلبال هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین نیم‌رخ ساختاری و عملکرد ورزشی بازیکنان نخبه گلبال بود.
روش‌شناسی
این پژوهش از نوع مطالعات همبستگی بود. پژوهشگر به منظور انجام مراحل تحقیق، پس از هماهنگی‌های لازم با فدراسیون ورزشهای نابینایان و کم‌بینایان کشور در محل برگزاری بازی‌های قهرمانی کشور گلبال در شهرستان بابلسر حضور یافت. جامعه آماری این پژوهش بازیکنان هشت تیم دسته یک گلبال کشور به تعداد 48 نفر بودند. تعداد سی آزمودنی با سن: 5/40±27/30 سال، قد: 0/04±1/78 متر، وزن: 11/62±82/83 کیلوگرم، شاخص توده بدنی: 3/74±26/07 کیلوگرم بر مترمربع به صورت هدفمند انتخاب شدند.
معیارهای ورود به تحقیق شرکت داشتن در حداقل دو مسابقه و همچنین حداقل 22 دقیقه (متوسط دقایقی که تمام 48 بازیکن در زمین مسابقه حضور داشته‌اند) حضور در جریان بازی بود. پیش از دریافت رضایت‌نامه از آزمودنی‌ها جهت اعلام آمادگی برای شرکت در این پژوهش، اطلاعات لازم در‌خصوص هدف و نحوه اجرای این پژوهش و نکاتی که می‌بایست برای شرکت در این مطالعه از طرف آزمودنی‌ها رعایت شود، برای آنها و همچنین سرپرست تیم بازیکن بیان شد.
پس از تکمیل فرم رضایت‌نامه، اطلاعات فردی و سوابق پزشکی و ورزشی از طریق پرسش‌نامه و به وسیله مصاحبه جمع‌آوری شد. تمام اندازهگیریها بر اساس روش‌های استاندارد پیشنهادی انجمن بین‌المللی پیش برد آنتروپومتریکی (ISAK)، توسط یک محقق و با یک ابزار اجرا و ثبت شد [14]. هیچ‌یک از اندازهگیریها در قبل و بعد از مسابقه انجام نشد و تمام مراحل پژوهش در اوقات فراغت بازیکنان انجام شد.
در پژوهش حاضر از قدسنج دیواری Seca ساخت کشور آلمان با دقت یک میلی‌متر برای اندازه‌گیری قد آزمودنی‌ها، ترازوی دیجیتال مارک Seca ساخت کشور آلمان با دقت 0/01 کیلوگرم برای اندازه‌گیری وزن آزمودنی‌ها، متر نواری مدل Lufkin با دقت یک میلی‌متر برای اندازه‌گیری محیط اندام‌ها و Arm span، کولیس با مارک Mitutoyo با دقت یک میلی‌متر ساخت کشور ژاپن برای اندازه‌گیری پهناهای استخوانی بازو و ران، از کالیپر Lafayette با دقت یک میلی‌متر ساخت کشور آمریکا برای اندازه‌گیری ضخامت چربی زیرپوستی و از سگمومتر ایرانی با دقت یک میلی‌متر برای اندازه‌گیری طول (بازو، کف دست، کل دست: سر زائده آخرومی تا سر انگشت وسط، کل پا: از خار خاصره قدامی فوقانی تا زمین، ساق و طول کف پا) استفاده شد.
طول قد دفاع
برای اندازه‌گیری طول قد دفاع، آزمودنی‌ها مانند حالتی که در جریان بازی برای دفاع توپ به صورت دراز کش با دست‌ها و پاهای کشیده قرار می‌گیرند، دراز کشیده و فاصله نوک انگشت وسطی دست تا نوک بلندترین انگشت پا با متر اندازه گرفته شد [13].
اندازه‌گیری ترکیب بدنی
اطلاعات مربوط به درصد چربی بدن بر اساس روش جکسون و پولاک محاسبه شد. بدین منظور ضخامت چربی زیر پوستی هفت نقطه از بدن شامل نقاط ران، تحت کتفی، فوق خاصره، سه سر بازو، سینه‌ای، شکم، زیربغلی میانی توسط کالیپرلافایت اندازه‌گیری شد و توسط فرمول:
چگالی بدن=1/112-0/00043499(0/00000055)+مجموع ضخامت هفت نقطه (مجموع ضخامت هفت نقطه) 2-0/28826 (سن) چگالی بدن هر فرد به دست آمد. پس از آن با استفاده از معادله بروزک درصد چربی فرد محاسبه شد.
درصد چربی بدن=(4/57÷چگالی بدن-4/142)×100
تمام اندازهگیریها از سمت راست بدن با سه بار تکرار انجام و میانگین سه بار اندازه‌گیری به عنوان عدد نهایی ثبت شد [15].
تعیین سوماتوتایپ
برای تعیین سوماتوتایپ از روش هیث و کارتر استفاده شد. در این روش با استفاده از اندازه‌های آنتروپومتریکی، از‌جمله قد و وزن، چربی زیر پوستی (سه سر، تحت کتفی، فوق خاصره‌ای و پشت ساق پا)، پهنای استخوان‌های بازو و ران، محیط بازو و ساق پا، سوماتوتایپ آزمودنی‌ها محاسبه و به منظور کاهش خطای انسانی و افزایش دقت محاسبات از نرم‌افزار Somatotype Calculator 1.2.5 استفاده شد [16].
ارزیابی عملکرد بازیکنان در بازی گلبال
تمامی بازی‌ها در این دوره از رقابت‌ها از طریق دوربین فیلم برداری شد و محل قرارگیری دوربین با نظر کمیته گلبال فدراسیون کشور تعیین شد. همچنین در طول مسابقه محقق تمام وقایع (مانند گل‌ها، تصمیمات داور، شماره پیراهن بازیکنان بازی) را در برگه مخصوص محقق ساخته ثبت کردند. سپس بعد از اتمام مسابقات هر ویدئو توسط دو متخصص رشته گلبال معرفی شده از فدراسیون ورزشهای نابینایان، به‌صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفت و مشاهدات آنها در برگه مخصوص کارایی و عملکرد فرد در هنگام بازی ثبت گردید، و سپس روائی مشاهدات آنها برای هر فرد مورد سنجش قرار گرفت تا اطلاعات حاصل از کیفیت عملکرد بازیکنان در طول بازی به درستی بیان شود [13].
شاخص‌های عملکرد ورزشی
شاخص‌های عملکرد ورزشی بازیکنان در مسابقات شامل موارد زیر در نظر گرفته شد:
گل/لو رفتن پرتاب=دفاع حریف/لو رفتن توپ (بلک حریف)/لو رفتن توپ (مستقیم زدن به اوت)/دفاع (حفظ توپ توسط نفر اول)/دفاع (حفظ توپ توسط نفر دوم)/دفاع به صورت برگشت توپ به حریف/دفاع بد و گل خوردن/دفاع خوب از پنالتی/دفاع بد از پنالتی/پنالتی منجر به گل/از دست رفتن پنالتی/خطا/پرتاب چرخشی منجر به گل/پرتاب چرخشی از دست رفته/پرتاب به صورت سه گام گل/پرتاب به صورت سه گام از دست رفته/پرتاب پرشی گل/پرتاب پرشی از دست رفته/پرتاب ایستا گل/پرتاب ایستا از دست رفته/لانگ بال و های بال.
همچنین جمع تعداد شوت‌ها، جمع دفاع‌ها، دفاع‌های پنالتی، شوتهای پنالتی، شوتهای با تکنیک چرخشی، شوت سه گام، شوت ایستا و شوت پرشی محاسبه شد [13].
از فرمول‌های زیر به منظور مشخص کردن میزان اثربخشی شاخص‌های عملکرد ورزشی در طول مسابقه استفاده شد:
تعداد کل شوت‌ها÷100×تمام شوت های منجر به گل=بازده شوتهای منجر به گل
تعداد کل دفاع‌ها÷100×دفاع عالی و حفظ توپ توسط اولین بازیکن=بازده دفاع‌ها
تعداد کل دفاع‌ها از پنالتی÷100×دفع پنالتی=بازده دفاع پناالتی‌ها
تعداد کل شوت‌ها در پنالتی÷100×تعداد گل کردن پنالتی=بازده شوت‌ها در پنالتی
تعداد کل شوتهای چرخشی÷100×تعداد گل‌ها در
شوتهای چرخشی=بازده شوتهای چرخشی
تعداد کل شوتهای سه گام÷100×تعداد گل‌ها در شوتهای سه گام=بازده شوتهای سه گام
در این مطالعه جهت بررسی طبیعی بودن توزیع داده‌ها از آزمون شاپیرو ویک استفاده شد. از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن جهت بررسی ارتباط بین متغیرهای تحقیق و از آزمون کروسکال والیس جهت مقایسه بین گروه‌ها استفاده شد. همچنین تحلیل داده‌ها به وسیله نرم‌افزار spss نسخه 24 صورت گرفت. کد اخلاق این پژوهش با شناسه IR.SSRI.REC.1400.994 از سوی پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی دریافت شد.
نتایج
آمار توصیفی شامل سن، وزن، قد و شاخص توده بدنی آزمودنی‌ها پیش از انجام آزمون اندازه‌گیری شد که نتایج آن در جدول شماره 1 خلاصه شده است:
.jpg)
با توجه به نرمال نبودن داده‌ها در متغیر عملکرد ورزشی و ترکیب بدنی، سوماتوتایپ و ویژگی‌های آنتروپومتریک از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن برای بررسی رابطه بین متغیرها استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 2 ارائه شده است. نتایج جدول شماره 2 نشان داد ارتباط معناداری بین عملکرد ورزشی بازیکنان با ترکیب بدنی و سوماتوتایپ وجود ندارد (P>0/05).
.jpg)
نتایج مربوط به همبستگی بین بین قد، وزن، شاخص توده بدنی با عملکرد ورزشی در جدول شماره 3 ارائه شد.
.jpg)
نتایج حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان‌دهنده عدم وجود ارتباط معنادار بین متغیرهای عملکردی و فاکتورهای قد، وزن و شاخص توده بدنی (به غیر از متغیر بازده دفاع‌ها با وزن (P=0/03) و شاخص توده بدنی (P=0/03) بود.
نتایج مربوط به بررسی همبستگی بین شاخص‌های آنتروپومتریک (مرتبط با طول اندام فوقانی) با عملکرد ورزشی در جدول شماره 4 ارائه شد.
.jpg)
نتایج حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان‌دهنده عدم وجود ارتباط معنادار بین متغیرهای عملکردی و شاخص‌های آنتروپومتریک مرتبط با اندام فوقانی (به غیر از بازده شوت‌ها در پنالتی با طول قد دفاع (0/005=P)، طول کل دست (0/02=P) و طول دو دست و دو پا (0/02=P) بود.
نتایج مربوط به ارتباط بین شاخص‌های آنتروپومتریک (مرتبط با طول اندام تحتانی) با عملکرد ورزشی در جدول شماره 5 ارائه شد.
نتایج حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان‌دهنده عدم وجود ارتباط معنادار بین متغیرهای عملکردی و شاخص‌های آنتروپومتریک مرتبط با طول اندام تحتانی به غیر از طول کف پا با بازده شوتهای منجر به گل (0/009=P) و بازده شوت‌ها در پنالتی (0/001=P) بود.
بحث
پژوهش حاضر به منظور بررسی ارتباط بین ترکیب بدنی، سوماتوتایپ و شاخص‌های آنتروپومتریک با عملکرد ورزشی بازیکنان نخبه گلبال کشور انجام شد. در این پژوهش از میان ویژگی‌های ساختاری اندازه‌گیری شده، میان بازده دفاع‌ها با وزن و شاخص توده بدنی نیز بین بازده شوت‌ها در پنالتی با طول قد دفاع، طول کل دست و طول دو دست باز و بین طول کف پا با بازده شوتهای منجر به گل و بازده شوت‌ها در پنالتی ارتباط معناداری مشاهده شد و در سایر متغیرها ارتباط معناداری با عملکرد ورزشی مشاهده نشد.
خصوصیات ریخت‌شناسی، به عنوان شاخص اصلی رشد، تکامل و تمایز بافت و همچنین بلوغ عملکردی، پارامتر مهمی است که باید در روند تمرینات ورزشکاران بررسی شود. بسیاری از مطالعات در مورد موضوع پارامترهای ریخت‌شناسی در میان ورزشکاران در رشته‌های مختلف ورزشی با هدف انتخاب ویژگی‌هایی ورزشکاران نخبه تحقیق کردند [18 ،17].
در مطالعات متمرکز بر شناسایی ورزشکاران نخبه و گزینش استعدادهای ورزشی، ویژگی‌های آنتروپومتریک، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های مورد توجه پژوهشگران است. همچنین در برخی ورزشهای پارا المپیکی این ویژگی‌ها در کلاس‌بندی ورزشکاران دچار معلولیت نقش تعیین‌کننده دارند.
گلبال به عنوان یک بازی منحصر به فرد که کپی هیچ ورزش فعلی نیست، توسط سه بازیکن دچار اختلال بینایی که در کلاس‌های ورزشی (B1، B2 و B3) طبقه‌بندی شده‌اند، انجام می‌شود. این رشته ورزشی مبتنی بر حس شنوایی و جهت گیری فضایی است. به نظر می‌رسد مشاهده مشخصات مورفولوژیکی ورزشکاران این رشته و تأثیر این ویژگی‌ها بر نحوه عملکرد بازیکنان در حمله و دفاع مؤثر باشد.
با این حال، مطالعه در این زمینه محدود است. در زمینه ابعاد آنتروپومتری مطالعه حاضر با مطالعه اصلان و همکاران هم‌راستا است. آنها نیز ارتباطی بین سن، وزن و قد، شاخص توده بدن، درصد چربی بدن، توده با چربی و توده بدون چربی با عملکرد مشاهده نکردند، به صورتی که گروه‌های مورد مطالعه با عملکرد مطلوب در این متغیرها تفاوتی با گروه‌های مورد مطالعه با عملکرد ضعیف نداشتند [10]، اما در مطالعه یوتویک و همکاران بازیکنان با وزن و چربی بالاتر، سرعت پرتاب توپ بیشتری نیز داشته‌اند.
بر این اساس، آنها بیان کردند که بافت چربی و اضافه وزن عامل مثبتی بر سرعت پرتاب توپ در این ورزشکاران نیست و ممکن است یادگیری این تکنیک و تجربه تأثیر بیشتری نسبت عواملی چون ترکیب بدنی بر سرعت توپ داشته باشند [19]. گولارت و همکاران سطح بالای چربی بدن را برای عملکرد بی‌هوازی ورزشکاران رشته گلبال مضر دانستند [20].
در مطالعه دیگری نیز بیان شد که عملکرد بازیکنان گلبال در مسابقات ارتباط زیادی به مشخصات ساختاری آنها ندارد [13].در همین راستا و در مطالعه‌ای دیگر، دی کامپوس و همکاران ویژگی‌های آنتروپومتریک را در پرتاب توپ گلبال مؤثر ندانستند [21]. در زمینه ارتباط عملکرد بازیکنان نتایج متفاوت بوده، به صورتی که اسچیبر و همکاران گزارش دادند که گلبال ورزشی است که به فاکتورهای آمادگی جسمانی همچون قدرت و چابکی بسیار وابسته است [22]. با این حال، پژوهش و تجربه طی سال‌ها نشان داد سطح تمرکز و درک فضایی، حس شنوایی و موقعیت‌سنجی برای موفقیت در این ورزش بسیار حیاتی است [10].
در پژوهش حاضر، اثربخشی شاخص‌های عملکردی در بازی گلبال بررسی شد. بازده دفاع‌ها بیانگر دفاع با کیفیت عالی بود و حفظ توپ توسط بازیکن منطقه‌ای که شوت در آن انجام شده، صورت گرفته است و بازیکن با یک شیرجه و در اختیار گرفتن توپ این کار را انجام می‌دهد. این نوع کیفیت از دفاع چندین مزیت دارد. اولاً با در اختیار گرفتن توپ به صورت تک ضرب امکان ضد‌حمله سریع را فراهم می‌کند. دوماً بسیار مطمئن بوده و موجب به هم ریختگی دو هم تیمی دیگر نمی‌شود. سوماً می‌توان از ده ثانیه زمان تیم استفاده و از پنالتی خطای ده ثانیه جلوگیری کرد.
یکی از عواملی که می‌تواند موجب چنین کیفیتی در عملکرد دفاعی بازیکنان شود، ابعاد شاخص قد و وزن است [13-9] که ارتباط بین بازده دفاع‌ها با وزن و شاخص توده بدنی در این مطالعه می‌تواند تأیید‌کننده این موضوع باشد، به صورتی که قد بلندتر موجب پوشش منطقه بیشتری از زمین شده و حجم عضلانی بیشتر و درصد چربی پایین‌تر نیز موجب چابکی و عملکرد سریع‌تری در هنگام دفاع می‌شود.
یکی دیگر از شاخص‌های اثربخشی بازده شوت‌ها در پنالتی بود که به بررسی توپ‌های گل‌شده در زدن پنالتی پرداخته است. در این مطالعه، ارتباط بین شوت‌ها در پنالتی با طول کل دست و طول دو دست باز و طول قد کشیده معنادار بود. طبق قوانین اهرم‌ها، اهرم‌های بلند موجب نیروی خطی بیشتر شده و می‌تواند تأیید‌کننده این موضوع باشد که بازیکنان با دست بلندتر توپ با سرعت بیشتری به سمت زمین حرف پرتاب می‌کنند [23-9]. در زمینه انجام ورزش گلبال توسط افراد نابینا می‌توان بیان کرد علاوه بر وضعیت تناسب اندام و مزایای سلامت، اعتماد به نفس پیدا کرده و با توسعه مهارت‌های اجتماعی بهتر می‌توانند خود را با محیط پیرامون ادغام کنند [24].
با توجه به اینکه مطالعات انجام‌شده در مورد سطح فعالیت بدنی، ترکیب بدن و درک کیفیت زندگی در افراد دچار اختلال بینایی بیان می‌کند، در این جمعیت در تمام دوره‌های سنی کاهش سطح فعالیت بدنی وجود داشته است [25]. همچنین ورزش گلبال امکان توسعه توانایی‌های جسمی و رشد یک ارگانیسم را به عنوان یک مجموعه فراهم می‌کند [2-26].
امروزه یکی از موضوعات مهم در دنیای ورزش حرفهای، هدایت افراد به سمت ورزش سازگار با تیپ ژنتیکی، بدنی و حتی تیپ روانی است. دینگلی و همکاران معتقدند، پس از توسعه مهارت‌های حرکتیِ جبرانی اندازه‌های پیکری می‌توانند برای معلولیت‌های خاص به عنوان مقیاس ثانویه بهبود تولید توان و در‌نتیجه سرعت، مورد توجه مربیان قرار گیرند [27].
در این پژوهش، ویژگی‌های ساختاری بازیکنان نخبه گلبال بررسی و مشاهده شد تنها چند شاخص آنتروپومتریک با چند شاخص عملکرد بازیکنان در مسابقه ارتباط معنادار دارند و با توجه به نتایج باید بیان کرد ارتباط چندانی بین نیم‌رخ ساختاری و عملکرد بازیکنان نخبه گلبال وجود ندارد. حال سؤال این است که دلیل این عدم ارتباط چیست؟ آیا ویژگی‌های آنتروپومتریک بازیکنان گلبال در موفقیت آنها بی‌تأثیر بوده یا تأثیر جزئی دارد؟
در پاسخ به این سؤالات می‌توان بیان کرد از آنجا که آزمودنی‌های پژوهش حاضر و بسیاری از مطالعاتی که هم‌راستا با این نتایج بودند، از افراد نخبه یا در سطح بالا استفاده کرده و در‌واقع، این نوع پژوهش‌ها میان افرادی که طی سال‌ها به بالاترین سطح رشته گلبال رسیده‌اند، این ارتباط‌سنجی را انجام داده‌اند.
این بازیکنان قطعاً از لحاظ آنتروپومتریک دارای ابعاد عالی در گروه افراد دچار اختلال بینایی بوده و همچنین از لحاظ ترکیب بدنی به دلیل تمرینات حرفهای در حد مطلوبی قرار داشته‌اند و می‌توان این‌گونه بیان کرد که اندازه‌گیری ابعاد ساختاری بازیکنان نخبه گلبال می‌تواند توصیفی از نیم‌رخ ساختاری این بازینان باشد و مربیان می‌توانند به منظور انتخاب بازینکنان کارآمد‌تر از این اطلاعات استفاده کنند و همان‌طور که گولارت و همکاران در مطالعه خود تأکید کردند، در گلبال بیشتر باید به پروتکل‌های آموزش تکنیکی و فنی جهت بهبود توانایی عملکردی و کسب نتیجه مطلوب توجه کرد [20] و در درجه بعد ویژگی‌های آنتروپومتریک را مد نظر قرار داد.
نتیجه‌گیری نهایی
با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، به نظر می‌رسد نیم‌رخ ساختاری در موفقیت بازیکنان گلبال و رسیدن به سطوح ملی اهمیت زیادی دارد، اما در سطوح نخبگی عواملی همچون تجربه، آموزش‌های پایه و عوامل فنی و جهت‌گیری فضایی عوامل مؤثرتری در موفقیت بازیکنان نخبه هستند.
در پایان با توجه به تعداد کلاس‌بندی‌های ورزشی نابینایان، پیشنهاد می‌شود مطالعات دیگری با تمرکز بر کلاس‌بندی و جنسیت صورت پذیرد تا استفاده از دادههای آماری به صورت اختصاصی در هر جنسیت و کلاس ورزشی امکان‌پذیر شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش مورد تایید کمیته اخلاق پژوهشگاه تربیت بدنی وعلوم ورزشی قرار گرفته است (کد اخلاق: IR.SSRI.REC.1400.994).
حامی مالی
این مقاله از پایان‌نامه کارشناسی ارشد نویسنده اول در گروه آسیب شناسی و حرکات اصلاحی ویژه دانشگاه گیلان استخراج شده است.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش های پژوهش حاظر مشارکت داشته اند.
تعارض منافع
طبق نظر نویسندگان این پژوهش تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری فدراسیون ورزشهای نابینایان جمهوری اسلامی ایران کمال تشکرو قدردرانی را دارم.
امروزه ورزش معلولین تبدیل به یکی از مقوله‌های مهم دنیای ورزش شده است. در این میان ورزش نابینایان و افراد دچار اختلال بینایی اهمیت ویژه‌ای دارد، به‌گونه‌ای که طبق آمار فدراسیون جهانی ورزشهای نابینایان، هم اکنون 115 کشور فدراسیون ملی فعال دارند و در سراسر جهان حدود پنج هزار نفر از افراد دچار اختلال بینایی در تنوع زیادی از ورزشهای حرفهای مشغول هستند.
گلبال که بی‌تردید جزء مهم‌ترین و محبوب‌ترین رشته‌های ورزشی در میان نابینایان محسوب می‌شود، می‌تواند با ورزش‌هایی مانند والیبال و تنیس برای افراد عادی البته با توجه به حرکات انفجاری و تکراری ویژه این ورزش مقایسه شود؛ بنابراین انجام تمرینات قدرتی، توانی، مقاومتی و تعادلی ویژه گلبال بسیار اهمیت دارد [1].
قطعاً هدف اصلی در هر ورزش حرفهای کسب امتیاز بیشتر است و به طور خاص در گلبال، زدن گل بیشتر و دریافت گل کمتر اهمیت دارد که برای رسیدن به این هدف بازیکنان علاوه بر مباحث تکنیکی و تاکتیکی تیمی، باید در بخش حمله و دفاع در تمام زمینه‌های آمادگی جسمانی به نحو مطلوب خود را ارتقا دهند [2] و به صورت کلی، گلبال به عنوان یکی از ورزشهای سرعتی، چالش‌برانگیز، تکنیکی و رقابتی برای مردان و زنان دچار اختلال بینایی محسوب می‌شود [3].
شناسایی نقش ابعاد فیزیک بدن (تیپ بدنی) و ابعاد آنتروپومتریک در اجرای بهینه مهارت‌های ورزشی یا طراحی برنامه‌های تمرینی مورد توجه ورزشکاران، مربیان و پژوهشگران قرار دارد. با توجه به اینکه ویژگی‌های فیزیکی از فردی به فرد دیگر متفاوت است و عملکرد افراد نیز تحت تأثیر ویژگی‌های فیزیکی بدن قرار دارد، در اغلب مطالعات در حوزه ورزش به این موضوع توجه شده است.
تحقیقاتی که تاکنون در زمینه ورزش گلبال انجام شده، بیشتر در زمینه ارزیابی جنبه‌های عملکردی، مورفولوژیکی و آنتروپومتریکی، ارزیابی پارامترهای هوازی در تست‌های میدانی [5 ،4]، عملکردهای فنی و تاکتیکی [7 ،6] و پاسخ‌های فیزیولوژیکی [8] بوده است. رومانو و همکاران در مطالعه خود به ارتباط بین رتبه تیم‌های گلبال مردان با نسبت دور کمر به باسن (Ratio of Waist to Hip) اشاره کردند [9]، اما اصلان و همکاران در مطالعه خود هیچ ارتباط معناداری بین موفقیت ورزشی در یک دوره مسابقات و ترکیب بدنی در اعضای تیم‌های گلبال گزارش نکرده‌اند [10].
مطالعات در رشته‌های مختلف ورزشی معلولین همچون بسکتبال با ویلچر، راگبی با ویلچر، هاکی روی یخ به بررسی عملکرد بازیکنان و اثربخشی آنها در مسابقات پرداخته‌اند [12 ،11]. مولیک و همکاران در پژوهشی که دادههای آن در طی بازی‌های پارالمپیک 2012 لندن جمع‌آوری شده بود، به بررسی ارتباط عملکرد بازیکنان نخبه گلبال با درجه اختلال بینایی و شاخص‌های آنتروپومتریک پرداختند. نتایج تحقیق آنها نشان داد هیچ ارتباط معناداری بین شاخص‌های آنتروپومتریک (قد، وزن، قد خوابیده در حالت دفاع، طول دو دست باز (Arm Span)) و شاخص‌های عملکرد بازیکنان نخبه وجود ندارد [13].
اهداف جنبش پارالمپیک و تلاش‌های گسترده برای نمایش توانمندی‌های افراد دچار معلولیت، موجب اعتبار و رونق روز‌افزون رقابت‌های ورزشی معلولین شده است. با توجه به توسعه ورزش برای افراد دچار اختلال بینایی توسعه ادبیات پژوهشی با موضوع پیکرسنجی می‌تواند به مربیان ورزش در انتخاب هدفمند افراد تازه وارد به سوی ورزشهای سازگارتر با ابعاد پیکری فرد کمک کند. موفقیت در هر رشته ورزشی، حاصل تعامل پیچیده عوامل آنتروپومتریک، بیومکانیک، آمادگی جسمانی و روان‌شناختی است و تجزیه و تحلیل این شاخص‌ها با روش‌های استاندارد به بهبود عملکرد و بهینه ساختن برنامه‌های تمرینی مخصوص آن رشته ورزشی و همچنین استعدادیابی و انتخاب اعضای اصلی تیم‌های ملی کمک می‌کند [7].
تمام این موضوعات حاکی از احساس نیاز به تهیه نیم‌رخ آنتروپومتریک گلبالیست‌ها و ارتباط آن را با شاخص‌های عملکرد آنها در مسابقات نمایان می‌سازد، در‌نتیجه با فرض تأثیر‌گذاری ابعاد آنتروپومتریک و تیپ بدنی بر عملکرد بازیکنان نخبه گلبال هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین نیم‌رخ ساختاری و عملکرد ورزشی بازیکنان نخبه گلبال بود.
روش‌شناسی
این پژوهش از نوع مطالعات همبستگی بود. پژوهشگر به منظور انجام مراحل تحقیق، پس از هماهنگی‌های لازم با فدراسیون ورزشهای نابینایان و کم‌بینایان کشور در محل برگزاری بازی‌های قهرمانی کشور گلبال در شهرستان بابلسر حضور یافت. جامعه آماری این پژوهش بازیکنان هشت تیم دسته یک گلبال کشور به تعداد 48 نفر بودند. تعداد سی آزمودنی با سن: 5/40±27/30 سال، قد: 0/04±1/78 متر، وزن: 11/62±82/83 کیلوگرم، شاخص توده بدنی: 3/74±26/07 کیلوگرم بر مترمربع به صورت هدفمند انتخاب شدند.
معیارهای ورود به تحقیق شرکت داشتن در حداقل دو مسابقه و همچنین حداقل 22 دقیقه (متوسط دقایقی که تمام 48 بازیکن در زمین مسابقه حضور داشته‌اند) حضور در جریان بازی بود. پیش از دریافت رضایت‌نامه از آزمودنی‌ها جهت اعلام آمادگی برای شرکت در این پژوهش، اطلاعات لازم در‌خصوص هدف و نحوه اجرای این پژوهش و نکاتی که می‌بایست برای شرکت در این مطالعه از طرف آزمودنی‌ها رعایت شود، برای آنها و همچنین سرپرست تیم بازیکن بیان شد.
پس از تکمیل فرم رضایت‌نامه، اطلاعات فردی و سوابق پزشکی و ورزشی از طریق پرسش‌نامه و به وسیله مصاحبه جمع‌آوری شد. تمام اندازهگیریها بر اساس روش‌های استاندارد پیشنهادی انجمن بین‌المللی پیش برد آنتروپومتریکی (ISAK)، توسط یک محقق و با یک ابزار اجرا و ثبت شد [14]. هیچ‌یک از اندازهگیریها در قبل و بعد از مسابقه انجام نشد و تمام مراحل پژوهش در اوقات فراغت بازیکنان انجام شد.
در پژوهش حاضر از قدسنج دیواری Seca ساخت کشور آلمان با دقت یک میلی‌متر برای اندازه‌گیری قد آزمودنی‌ها، ترازوی دیجیتال مارک Seca ساخت کشور آلمان با دقت 0/01 کیلوگرم برای اندازه‌گیری وزن آزمودنی‌ها، متر نواری مدل Lufkin با دقت یک میلی‌متر برای اندازه‌گیری محیط اندام‌ها و Arm span، کولیس با مارک Mitutoyo با دقت یک میلی‌متر ساخت کشور ژاپن برای اندازه‌گیری پهناهای استخوانی بازو و ران، از کالیپر Lafayette با دقت یک میلی‌متر ساخت کشور آمریکا برای اندازه‌گیری ضخامت چربی زیرپوستی و از سگمومتر ایرانی با دقت یک میلی‌متر برای اندازه‌گیری طول (بازو، کف دست، کل دست: سر زائده آخرومی تا سر انگشت وسط، کل پا: از خار خاصره قدامی فوقانی تا زمین، ساق و طول کف پا) استفاده شد.
طول قد دفاع
برای اندازه‌گیری طول قد دفاع، آزمودنی‌ها مانند حالتی که در جریان بازی برای دفاع توپ به صورت دراز کش با دست‌ها و پاهای کشیده قرار می‌گیرند، دراز کشیده و فاصله نوک انگشت وسطی دست تا نوک بلندترین انگشت پا با متر اندازه گرفته شد [13].
اندازه‌گیری ترکیب بدنی
اطلاعات مربوط به درصد چربی بدن بر اساس روش جکسون و پولاک محاسبه شد. بدین منظور ضخامت چربی زیر پوستی هفت نقطه از بدن شامل نقاط ران، تحت کتفی، فوق خاصره، سه سر بازو، سینه‌ای، شکم، زیربغلی میانی توسط کالیپرلافایت اندازه‌گیری شد و توسط فرمول:
چگالی بدن=1/112-0/00043499(0/00000055)+مجموع ضخامت هفت نقطه (مجموع ضخامت هفت نقطه) 2-0/28826 (سن) چگالی بدن هر فرد به دست آمد. پس از آن با استفاده از معادله بروزک درصد چربی فرد محاسبه شد.
درصد چربی بدن=(4/57÷چگالی بدن-4/142)×100
تمام اندازهگیریها از سمت راست بدن با سه بار تکرار انجام و میانگین سه بار اندازه‌گیری به عنوان عدد نهایی ثبت شد [15].
تعیین سوماتوتایپ
برای تعیین سوماتوتایپ از روش هیث و کارتر استفاده شد. در این روش با استفاده از اندازه‌های آنتروپومتریکی، از‌جمله قد و وزن، چربی زیر پوستی (سه سر، تحت کتفی، فوق خاصره‌ای و پشت ساق پا)، پهنای استخوان‌های بازو و ران، محیط بازو و ساق پا، سوماتوتایپ آزمودنی‌ها محاسبه و به منظور کاهش خطای انسانی و افزایش دقت محاسبات از نرم‌افزار Somatotype Calculator 1.2.5 استفاده شد [16].
ارزیابی عملکرد بازیکنان در بازی گلبال
تمامی بازی‌ها در این دوره از رقابت‌ها از طریق دوربین فیلم برداری شد و محل قرارگیری دوربین با نظر کمیته گلبال فدراسیون کشور تعیین شد. همچنین در طول مسابقه محقق تمام وقایع (مانند گل‌ها، تصمیمات داور، شماره پیراهن بازیکنان بازی) را در برگه مخصوص محقق ساخته ثبت کردند. سپس بعد از اتمام مسابقات هر ویدئو توسط دو متخصص رشته گلبال معرفی شده از فدراسیون ورزشهای نابینایان، به‌صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفت و مشاهدات آنها در برگه مخصوص کارایی و عملکرد فرد در هنگام بازی ثبت گردید، و سپس روائی مشاهدات آنها برای هر فرد مورد سنجش قرار گرفت تا اطلاعات حاصل از کیفیت عملکرد بازیکنان در طول بازی به درستی بیان شود [13].
شاخص‌های عملکرد ورزشی
شاخص‌های عملکرد ورزشی بازیکنان در مسابقات شامل موارد زیر در نظر گرفته شد:
گل/لو رفتن پرتاب=دفاع حریف/لو رفتن توپ (بلک حریف)/لو رفتن توپ (مستقیم زدن به اوت)/دفاع (حفظ توپ توسط نفر اول)/دفاع (حفظ توپ توسط نفر دوم)/دفاع به صورت برگشت توپ به حریف/دفاع بد و گل خوردن/دفاع خوب از پنالتی/دفاع بد از پنالتی/پنالتی منجر به گل/از دست رفتن پنالتی/خطا/پرتاب چرخشی منجر به گل/پرتاب چرخشی از دست رفته/پرتاب به صورت سه گام گل/پرتاب به صورت سه گام از دست رفته/پرتاب پرشی گل/پرتاب پرشی از دست رفته/پرتاب ایستا گل/پرتاب ایستا از دست رفته/لانگ بال و های بال.
همچنین جمع تعداد شوت‌ها، جمع دفاع‌ها، دفاع‌های پنالتی، شوتهای پنالتی، شوتهای با تکنیک چرخشی، شوت سه گام، شوت ایستا و شوت پرشی محاسبه شد [13].
از فرمول‌های زیر به منظور مشخص کردن میزان اثربخشی شاخص‌های عملکرد ورزشی در طول مسابقه استفاده شد:
تعداد کل شوت‌ها÷100×تمام شوت های منجر به گل=بازده شوتهای منجر به گل
تعداد کل دفاع‌ها÷100×دفاع عالی و حفظ توپ توسط اولین بازیکن=بازده دفاع‌ها
تعداد کل دفاع‌ها از پنالتی÷100×دفع پنالتی=بازده دفاع پناالتی‌ها
تعداد کل شوت‌ها در پنالتی÷100×تعداد گل کردن پنالتی=بازده شوت‌ها در پنالتی
تعداد کل شوتهای چرخشی÷100×تعداد گل‌ها در
شوتهای چرخشی=بازده شوتهای چرخشی
تعداد کل شوتهای سه گام÷100×تعداد گل‌ها در شوتهای سه گام=بازده شوتهای سه گام
در این مطالعه جهت بررسی طبیعی بودن توزیع داده‌ها از آزمون شاپیرو ویک استفاده شد. از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن جهت بررسی ارتباط بین متغیرهای تحقیق و از آزمون کروسکال والیس جهت مقایسه بین گروه‌ها استفاده شد. همچنین تحلیل داده‌ها به وسیله نرم‌افزار spss نسخه 24 صورت گرفت. کد اخلاق این پژوهش با شناسه IR.SSRI.REC.1400.994 از سوی پژوهشگاه تربیت بدنی و علوم ورزشی دریافت شد.
نتایج
آمار توصیفی شامل سن، وزن، قد و شاخص توده بدنی آزمودنی‌ها پیش از انجام آزمون اندازه‌گیری شد که نتایج آن در جدول شماره 1 خلاصه شده است:
با توجه به نرمال نبودن داده‌ها در متغیر عملکرد ورزشی و ترکیب بدنی، سوماتوتایپ و ویژگی‌های آنتروپومتریک از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن برای بررسی رابطه بین متغیرها استفاده شد که نتایج آن در جدول شماره 2 ارائه شده است. نتایج جدول شماره 2 نشان داد ارتباط معناداری بین عملکرد ورزشی بازیکنان با ترکیب بدنی و سوماتوتایپ وجود ندارد (P>0/05).
نتایج مربوط به همبستگی بین بین قد، وزن، شاخص توده بدنی با عملکرد ورزشی در جدول شماره 3 ارائه شد.
نتایج حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان‌دهنده عدم وجود ارتباط معنادار بین متغیرهای عملکردی و فاکتورهای قد، وزن و شاخص توده بدنی (به غیر از متغیر بازده دفاع‌ها با وزن (P=0/03) و شاخص توده بدنی (P=0/03) بود.
نتایج مربوط به بررسی همبستگی بین شاخص‌های آنتروپومتریک (مرتبط با طول اندام فوقانی) با عملکرد ورزشی در جدول شماره 4 ارائه شد.
نتایج حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان‌دهنده عدم وجود ارتباط معنادار بین متغیرهای عملکردی و شاخص‌های آنتروپومتریک مرتبط با اندام فوقانی (به غیر از بازده شوت‌ها در پنالتی با طول قد دفاع (0/005=P)، طول کل دست (0/02=P) و طول دو دست و دو پا (0/02=P) بود.
نتایج مربوط به ارتباط بین شاخص‌های آنتروپومتریک (مرتبط با طول اندام تحتانی) با عملکرد ورزشی در جدول شماره 5 ارائه شد.
نتایج حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن نشان‌دهنده عدم وجود ارتباط معنادار بین متغیرهای عملکردی و شاخص‌های آنتروپومتریک مرتبط با طول اندام تحتانی به غیر از طول کف پا با بازده شوتهای منجر به گل (0/009=P) و بازده شوت‌ها در پنالتی (0/001=P) بود.
بحث
پژوهش حاضر به منظور بررسی ارتباط بین ترکیب بدنی، سوماتوتایپ و شاخص‌های آنتروپومتریک با عملکرد ورزشی بازیکنان نخبه گلبال کشور انجام شد. در این پژوهش از میان ویژگی‌های ساختاری اندازه‌گیری شده، میان بازده دفاع‌ها با وزن و شاخص توده بدنی نیز بین بازده شوت‌ها در پنالتی با طول قد دفاع، طول کل دست و طول دو دست باز و بین طول کف پا با بازده شوتهای منجر به گل و بازده شوت‌ها در پنالتی ارتباط معناداری مشاهده شد و در سایر متغیرها ارتباط معناداری با عملکرد ورزشی مشاهده نشد.
خصوصیات ریخت‌شناسی، به عنوان شاخص اصلی رشد، تکامل و تمایز بافت و همچنین بلوغ عملکردی، پارامتر مهمی است که باید در روند تمرینات ورزشکاران بررسی شود. بسیاری از مطالعات در مورد موضوع پارامترهای ریخت‌شناسی در میان ورزشکاران در رشته‌های مختلف ورزشی با هدف انتخاب ویژگی‌هایی ورزشکاران نخبه تحقیق کردند [18 ،17].
در مطالعات متمرکز بر شناسایی ورزشکاران نخبه و گزینش استعدادهای ورزشی، ویژگی‌های آنتروپومتریک، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های مورد توجه پژوهشگران است. همچنین در برخی ورزشهای پارا المپیکی این ویژگی‌ها در کلاس‌بندی ورزشکاران دچار معلولیت نقش تعیین‌کننده دارند.
گلبال به عنوان یک بازی منحصر به فرد که کپی هیچ ورزش فعلی نیست، توسط سه بازیکن دچار اختلال بینایی که در کلاس‌های ورزشی (B1، B2 و B3) طبقه‌بندی شده‌اند، انجام می‌شود. این رشته ورزشی مبتنی بر حس شنوایی و جهت گیری فضایی است. به نظر می‌رسد مشاهده مشخصات مورفولوژیکی ورزشکاران این رشته و تأثیر این ویژگی‌ها بر نحوه عملکرد بازیکنان در حمله و دفاع مؤثر باشد.
با این حال، مطالعه در این زمینه محدود است. در زمینه ابعاد آنتروپومتری مطالعه حاضر با مطالعه اصلان و همکاران هم‌راستا است. آنها نیز ارتباطی بین سن، وزن و قد، شاخص توده بدن، درصد چربی بدن، توده با چربی و توده بدون چربی با عملکرد مشاهده نکردند، به صورتی که گروه‌های مورد مطالعه با عملکرد مطلوب در این متغیرها تفاوتی با گروه‌های مورد مطالعه با عملکرد ضعیف نداشتند [10]، اما در مطالعه یوتویک و همکاران بازیکنان با وزن و چربی بالاتر، سرعت پرتاب توپ بیشتری نیز داشته‌اند.
بر این اساس، آنها بیان کردند که بافت چربی و اضافه وزن عامل مثبتی بر سرعت پرتاب توپ در این ورزشکاران نیست و ممکن است یادگیری این تکنیک و تجربه تأثیر بیشتری نسبت عواملی چون ترکیب بدنی بر سرعت توپ داشته باشند [19]. گولارت و همکاران سطح بالای چربی بدن را برای عملکرد بی‌هوازی ورزشکاران رشته گلبال مضر دانستند [20].
در مطالعه دیگری نیز بیان شد که عملکرد بازیکنان گلبال در مسابقات ارتباط زیادی به مشخصات ساختاری آنها ندارد [13].در همین راستا و در مطالعه‌ای دیگر، دی کامپوس و همکاران ویژگی‌های آنتروپومتریک را در پرتاب توپ گلبال مؤثر ندانستند [21]. در زمینه ارتباط عملکرد بازیکنان نتایج متفاوت بوده، به صورتی که اسچیبر و همکاران گزارش دادند که گلبال ورزشی است که به فاکتورهای آمادگی جسمانی همچون قدرت و چابکی بسیار وابسته است [22]. با این حال، پژوهش و تجربه طی سال‌ها نشان داد سطح تمرکز و درک فضایی، حس شنوایی و موقعیت‌سنجی برای موفقیت در این ورزش بسیار حیاتی است [10].
در پژوهش حاضر، اثربخشی شاخص‌های عملکردی در بازی گلبال بررسی شد. بازده دفاع‌ها بیانگر دفاع با کیفیت عالی بود و حفظ توپ توسط بازیکن منطقه‌ای که شوت در آن انجام شده، صورت گرفته است و بازیکن با یک شیرجه و در اختیار گرفتن توپ این کار را انجام می‌دهد. این نوع کیفیت از دفاع چندین مزیت دارد. اولاً با در اختیار گرفتن توپ به صورت تک ضرب امکان ضد‌حمله سریع را فراهم می‌کند. دوماً بسیار مطمئن بوده و موجب به هم ریختگی دو هم تیمی دیگر نمی‌شود. سوماً می‌توان از ده ثانیه زمان تیم استفاده و از پنالتی خطای ده ثانیه جلوگیری کرد.
یکی از عواملی که می‌تواند موجب چنین کیفیتی در عملکرد دفاعی بازیکنان شود، ابعاد شاخص قد و وزن است [13-9] که ارتباط بین بازده دفاع‌ها با وزن و شاخص توده بدنی در این مطالعه می‌تواند تأیید‌کننده این موضوع باشد، به صورتی که قد بلندتر موجب پوشش منطقه بیشتری از زمین شده و حجم عضلانی بیشتر و درصد چربی پایین‌تر نیز موجب چابکی و عملکرد سریع‌تری در هنگام دفاع می‌شود.
یکی دیگر از شاخص‌های اثربخشی بازده شوت‌ها در پنالتی بود که به بررسی توپ‌های گل‌شده در زدن پنالتی پرداخته است. در این مطالعه، ارتباط بین شوت‌ها در پنالتی با طول کل دست و طول دو دست باز و طول قد کشیده معنادار بود. طبق قوانین اهرم‌ها، اهرم‌های بلند موجب نیروی خطی بیشتر شده و می‌تواند تأیید‌کننده این موضوع باشد که بازیکنان با دست بلندتر توپ با سرعت بیشتری به سمت زمین حرف پرتاب می‌کنند [23-9]. در زمینه انجام ورزش گلبال توسط افراد نابینا می‌توان بیان کرد علاوه بر وضعیت تناسب اندام و مزایای سلامت، اعتماد به نفس پیدا کرده و با توسعه مهارت‌های اجتماعی بهتر می‌توانند خود را با محیط پیرامون ادغام کنند [24].
با توجه به اینکه مطالعات انجام‌شده در مورد سطح فعالیت بدنی، ترکیب بدن و درک کیفیت زندگی در افراد دچار اختلال بینایی بیان می‌کند، در این جمعیت در تمام دوره‌های سنی کاهش سطح فعالیت بدنی وجود داشته است [25]. همچنین ورزش گلبال امکان توسعه توانایی‌های جسمی و رشد یک ارگانیسم را به عنوان یک مجموعه فراهم می‌کند [2-26].
امروزه یکی از موضوعات مهم در دنیای ورزش حرفهای، هدایت افراد به سمت ورزش سازگار با تیپ ژنتیکی، بدنی و حتی تیپ روانی است. دینگلی و همکاران معتقدند، پس از توسعه مهارت‌های حرکتیِ جبرانی اندازه‌های پیکری می‌توانند برای معلولیت‌های خاص به عنوان مقیاس ثانویه بهبود تولید توان و در‌نتیجه سرعت، مورد توجه مربیان قرار گیرند [27].
در این پژوهش، ویژگی‌های ساختاری بازیکنان نخبه گلبال بررسی و مشاهده شد تنها چند شاخص آنتروپومتریک با چند شاخص عملکرد بازیکنان در مسابقه ارتباط معنادار دارند و با توجه به نتایج باید بیان کرد ارتباط چندانی بین نیم‌رخ ساختاری و عملکرد بازیکنان نخبه گلبال وجود ندارد. حال سؤال این است که دلیل این عدم ارتباط چیست؟ آیا ویژگی‌های آنتروپومتریک بازیکنان گلبال در موفقیت آنها بی‌تأثیر بوده یا تأثیر جزئی دارد؟
در پاسخ به این سؤالات می‌توان بیان کرد از آنجا که آزمودنی‌های پژوهش حاضر و بسیاری از مطالعاتی که هم‌راستا با این نتایج بودند، از افراد نخبه یا در سطح بالا استفاده کرده و در‌واقع، این نوع پژوهش‌ها میان افرادی که طی سال‌ها به بالاترین سطح رشته گلبال رسیده‌اند، این ارتباط‌سنجی را انجام داده‌اند.
این بازیکنان قطعاً از لحاظ آنتروپومتریک دارای ابعاد عالی در گروه افراد دچار اختلال بینایی بوده و همچنین از لحاظ ترکیب بدنی به دلیل تمرینات حرفهای در حد مطلوبی قرار داشته‌اند و می‌توان این‌گونه بیان کرد که اندازه‌گیری ابعاد ساختاری بازیکنان نخبه گلبال می‌تواند توصیفی از نیم‌رخ ساختاری این بازینان باشد و مربیان می‌توانند به منظور انتخاب بازینکنان کارآمد‌تر از این اطلاعات استفاده کنند و همان‌طور که گولارت و همکاران در مطالعه خود تأکید کردند، در گلبال بیشتر باید به پروتکل‌های آموزش تکنیکی و فنی جهت بهبود توانایی عملکردی و کسب نتیجه مطلوب توجه کرد [20] و در درجه بعد ویژگی‌های آنتروپومتریک را مد نظر قرار داد.
نتیجه‌گیری نهایی
با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، به نظر می‌رسد نیم‌رخ ساختاری در موفقیت بازیکنان گلبال و رسیدن به سطوح ملی اهمیت زیادی دارد، اما در سطوح نخبگی عواملی همچون تجربه، آموزش‌های پایه و عوامل فنی و جهت‌گیری فضایی عوامل مؤثرتری در موفقیت بازیکنان نخبه هستند.
در پایان با توجه به تعداد کلاس‌بندی‌های ورزشی نابینایان، پیشنهاد می‌شود مطالعات دیگری با تمرکز بر کلاس‌بندی و جنسیت صورت پذیرد تا استفاده از دادههای آماری به صورت اختصاصی در هر جنسیت و کلاس ورزشی امکان‌پذیر شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش مورد تایید کمیته اخلاق پژوهشگاه تربیت بدنی وعلوم ورزشی قرار گرفته است (کد اخلاق: IR.SSRI.REC.1400.994).
حامی مالی
این مقاله از پایان‌نامه کارشناسی ارشد نویسنده اول در گروه آسیب شناسی و حرکات اصلاحی ویژه دانشگاه گیلان استخراج شده است.
مشارکت نویسندگان
تمامی نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش های پژوهش حاظر مشارکت داشته اند.
تعارض منافع
طبق نظر نویسندگان این پژوهش تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری فدراسیون ورزشهای نابینایان جمهوری اسلامی ایران کمال تشکرو قدردرانی را دارم.
Refrences
- Kisner C, Colby LA, Borstad J. Therapeutic exercise: Foundations and techniques. Brantford: W. Ross MacDonald School Resource Services Library; 2017. https://www.google.com/books/edition/Therapeutic_Exercise/yZc6DwAAQBAJ?hl=en&gbpv=0
- Tuncay C, Belgin B, Mensure A, Bergün M , Aydin O. Physical fitness levels of blind and visually impaired goalball team players. Isokinet Exerc Sci. 2004; 12(4):247-52. [DOI:10.3233/IES-2004-0182]
- Krzak J, Ślężyńska M, Ślężyński J. Goalball as an effective means of physical improvement for blind and visually impaired players. Med Og Nauk Zdr. 2015; 21(4):383-7. [DOI:10.5604/20834543.1186910]
- da Cunha Furtado OLP, Morato MP, Potenza M, Gutierrez GL. Health-related physical fitness among young goalball players with visual impairments. J Vis Impair Blind. 2016; 110(4):257-67. [DOI:10.1177/0145482X1611000405]
- Gulick DT, Malone LA. Field test for measuring aerobic capacity in Paralympic goalball athletes. Inte J Athl Ther Train. 2011; 16(5):22-5. [DOI:10.1123/ijatt.16.5.22]
- Morato MP, Gomes MSP, de Almeida JJG. Os processos auto-organizacionais do goalball. Rev Bras Ciênc Esporte. 2012; 34(3):741-60. [DOI:10.1590/S0101-32892012000300015]
- Monezi LA, Magalhães TP, Morato MP, Mercadante LA, Furtado OLPDC, Misuta MS. Time-motion analysis of goalball players in attacks: Differences of the player positions and the throwing techniques. Sports Biomech. 2019; 18(5):470-81. [PMID]
- Theophilos P, Antonios C, Helen D, Antonios A, Savvas TP. Heart rate responses and blood lactate concentration of goal ball players during the game. Paper presented at: 10th Annual Congress of the European College of Sport Science. 13-16 July 2005; Belgrade, Serbia. http://www.smas.org/2-kongres/papers/14521.pdf
- Romanov R, Medovic B, Stupar D, Jezdimirovic T, Garunovic B. The connection between certain morphological parameters and results in goalball players. Int J Morphol. 2017; 35(4):1396-402. [DOI:10.4067/S0717-95022017000401396]
- Cem SA, Mahmut K, Sabri Ü. Effects of body composition on achievement in goalball. J Phy Fit Treat Sports. 2018; 3(1):555603. [DOI:10.19080/JPFMTS.2018.03.555603]
- Molik B, Kosmol A, Morgulec’Adamowicz N, Laskin JJ, Jezior T, Patrzałek M. Game efficiency of elite female wheelchair basketball players during world championships (Gold Cup) 2006. Eur J Adapt Phys Act. 2009; 2(2):26-38. [DOI:10.5507/euj.2009.007]
- Molik B, Morgulec-Adamowicz N, Kosmol A, Yilla AB, Filipkowska A, Lewandowski M, et al. Game performance in ice sledge hockey: An exploratory examination into type of disability and anthropometric parameters. Clin J Sport Med. 2012; 22(1):65-9. [DOI:10.1097/JSM.0b013e3182420677] [PMID]
- Molik B, Morgulec-Adamowicz N, Kosmol A, Perkowski K, Bednarczuk G, Skowroński W, et al. Game performance evaluation in male goalball players. J Hum Kinet. 2015; 48:43-51. [DOI:10.1515/hukin-2015-0090] [PMID] [PMCID]
- Jackson AS, Pollock ML. Generalized equations for predicting body density of men. Br J Nutr. 1978; 40(3):497-504. [DOI:10.1079/BJN19780152] [PMID]
- Brozek J, Grande F, Anderson JT, Keys A. Densitometric analysis of body composition: Revision of some quantitative assumptions. Ann NY Acad Sci. 1963; 110:113-40. [DOI:10.1111/j.1749-6632.1963.tb17079.x] [PMID]
- Carter JEL, Heath BH. Somatotyping: Development and applications. Cambridge: Cambridge university press; 1990. https://www.google.com/books/edition/Somatotyping/eYDO0Yr3droC?hl=en&gbpv=0
- Holway FE, Garavaglia R. Kinanthropometry of group I rugby players in Buenos Aires, Argentina. J Sports Sci. 2009; 27(11):1211-20. [PMID]
- Matković BR, Misigoj-Duraković M, Matković B, Janković S, Ruzić L, Leko G, et al. Morphological differences of elite Croatian soccer players according to the team position. Coll Antropol. 2003; 27(Suppl 1):167-74. [PMID]
- Nikola U, Radenko A, Ljubiša L. [Connection of anthropometric characteristics and motor abilities in the selected shoot speed at golball: Pilot study (Bosnian)]. Zbornik radova Učiteljskog fakulteta Prizren-Leposavić. 2018; 12:189-99. [DOI:10.5937/zrufpl1812189U]
- Goulart-Siqueira G, Benítez-Flores S, Ferreira ARP, Zagatto AM, Foster C, Boullosa D. Relationships between different field test performance measures in elite goalball players. Sports (Basel). 2018; 7(1):6. [DOI:10.3390/sports7010006] [PMID] [PMCID]
- de Campos LFCC, Campos KC, Oñate JG, Rocha CEL, dos Santos LGTF, Plaza RS, et al. [Characterization of Chilean goalball paralympic athletes and association between anthropometric variables, body composition and strength in ball throwing (Spanish)]. Retos. 2019; 38:40-3. http://hdl.handle.net/11447/4391
- Scherer RL, Karasiak FC, Silva SG, Petroski EL. Morphological profile of goalball athletes. Motricidad. Eur J Hum Mov. 2012; 28:1-3. http://www.eurjhm.com/index.php/eurjhm/article/view/276
- Spathis JG, Connick MJ, Beckman EM, Newcombe PA, Tweedy SM. Reliability and validity of a talent identification test battery for seated and standing Paralympic throws. J Sports Sci. 2015; 33(8):863-71. [PMID]
- Ponchillia PE, Strause B, Ponchillia SV. Athletes with visual impairments: Attributes and sports participation. J Vis Impair Blind. 2002; 96(4):267-72. [DOI:10.1177/0145482X0209600408]
- Holbrook EA, Caputo JL, Perry TL, Fuller DK, Morgan DW. Physical activity, body composition, and perceived quality of life of adults with visual impairments. J Vis Impair Blind. 2019; 103(1):17-29. [DOI:10.1177/0145482X0910300104]
- Stefan D, Nebojša M, Jovana Z, Martin K, Bojan J. Relationship between body composition and postural disorder in goalball athletes: Pilot study. TIMS. Acta. 2018; 12(1):17-23. [DOI:10.5937/timsact12-14931]
- Dingley AA, Pyne DB, Burkett B. Relationships between propulsion and anthropometry in paralympic swimmers. Int J Sports Physiol Perform. 2015; 10(8):978-85. [DOI:10.1123/ijspp.2014-0186] [PMID]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه بیومکانیک ورزشی
همدان،شهرک مدنی، بلوار امام خمینی(ره)، بلوار پروفسور موسیوند، مجتمع دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، معاونت پژوهش و فناوری، دفتر مجلات علمی
صندوق پستی: 734
تلفن دفتر نشریه: 08134494042
وب‌سایت: http://biomechanics.iauh.ac.ir
ایمیل: sportbiomechanics@iauh.ac.ir
