مقدمه
سندرم داون با شیوع یک در 800 تا 1200 تولد زنده، متداولترین بیماری ژنتیکی در افراد دارای ناتوانیهای هوشی است [4-1]. تری زومی 21 که شایعترین علت بیماری سندرم داون است، موجب ایجاد عوارض مرتبط با سلامتی و پزشکی مانند مشکلات ذهنی، تنفسی و قلبی در افراد میشود [5 ،1]. تقریباً دویست میلیون کودک با ناتوانی هوشی در دنیا زندگی میکنند (سازمان بهداشت جهانی، 2008). همچنین انجمن روانشناسی آمریکا، شیوع ناتوانی هوشی را حدود 5/2 درصد دانستهاند که 85 درصد این افراد، ناتوانان هوشی خفیف هستند [6]. همچنین شیوع ناتوانی هوشی در ایران توسط محیط و همکارانش در سطح کشور 2/6 درصد برآورد شده است که نتایج تحقیقات نشان داده است که 10 تا20 درصد افراد ناتوان هوشی به سندرم داون مبتلا هستند [7].
دامنه بهره هوشی افراد سندرم داون حدود 50 تا 75 درصد گزارش شده است. مبتلایان به سندرم داون ویژگیهای فیزیولوژیکی و آناتومیکی خاصی دارند که آنها را از دیگر همتایان سالم متفاوت میکند؛ ناهنجاری در پردازش میلینشن، اختلالهای بینایی و مشکلات شنوایی و عصبی ـ حسی در گوش داخلی، از اختلالهای افراد مبتلا به سندرم داون است. بیش از هشتاد ویژگی بالینی در افراد با سندرم داون شرح داده شده است. در افراد سندرم داون بیماریهای مادرزادی قلبی حدود 50 درصد گزارش شده است. همچنین از دست دادن شنوایی 75 درصد، بیماریهای چشمی 60 درصد، اختلالات خواب 75 درصد، بیماریهای دستگاه گوارش 10 درصد، کمکاری تیروئید 15 درصد و ناپایداری مفصل آتلانتواکسیال 10 تا 30 درصد گزارش شده است. تقریباً 20 درصد از افراد سندرم داون دارای مشکلات عضلانی ـ اسکلتی هستند [8 ،2].
میزان مرگومیر در افراد با سندرم داون بعد از سن 40سالگی به میزان قابلتوجهی افزایش مییابد. به خاطر شروع زودرس یائسگی در زنان با سندرم داون احتمال بیماری آلزایمر چهار برابر بیشتر از همتایان مرد است. به گزارش تمپل و همکارانش، نتایج مطالعات بسیار جدید نشان میدهد تقریباً فقط یکسوم از افراد ناتوان هوشی به اندازه کافی فعالیت بدنی دارند. وضعیت جمعیتشناختی و پروفایل سلامت ناتوانان هوشی به صورت خلاصه در جدول شماره 1 گزارش شده است. آمادگی جسمانی افراد ناتوان هوشی، بسیار کمتر از بقیه افراد جامعه است. مبتلایان به سندرم داون نیز از این قاعده مستثنا نیستند. از ویژگیهای بارز این افراد کمتحرکی است [9].
نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است این افراد نسبت به دیگر افراد جامعه و حتی افراد ناتوان هوشی دیگر، فعالیت بدنی کمتری دارند [13-10]. به طور کلی کودکان مبتلا به سندرم داون برخلاف کودکان دیگر، به علت نارسایی در رشد مغزی و شلی عضلاتشان در دوران اولیه رشد، حرکات عضلانی و جستوخیز خودجوشانهای از خود نشان نمیدهند و برای انجام این کار، به انگیزه بیشتری نیاز دارند [2 ،1].
بر اساس نظر کالج پزشکی ورزشی آمریکا (ACSM) آمادگی جسمانی مرتبط با سلامت شامل ترکیب بدنی، ظرفیت هوازی، قدرت و انعطافپذیری عضلانی است. ایفرد، با توجه به دو هدف کلی آمادگی جسـمانی، یعنـی هدف سلامتی و هدف مهارتی، عوامل آمـادگی جسـمانی را به دو طبقـه تقسـیم کـرده اسـت: عوامـل مرتبط با سلامت و عوامـل مـرتبط بـا عملکـرد ورزشـی. مطالعات روی کودکان سندرم داون با سبک زندگی کمتحرک و گاهی بیتحرک و صرف زمان بیشتر در خانه، نشان داد این کودکان بیشتر دچار ضعفهای جسمانی ـ حرکتی میشوند [14].
شیلدز و همکارانش نشان دادند این کودکان در طول روز، به صورت میانگین، 5/104 دقیقه فعالیت جسمانی دارند که این میزان فعالیت بدنی در مقایسه با دیگر کودکان هم سن و سال و سالم، بسیار کمتر است. کمتحرکی از مشکلات بزرگ زندگی مبتلایان به سندرم داون است. به نظر میرسد افراد ناتوان هوشی مبتلا به سندرم داون برابـر یـا بیشـتر از افراد سالم، برای داشتن سلامتی و تندرستی و پیشـگیری از امراض و مرگومیر زودرس، نیاز به آمادگی جسـمانی و سلامت دستگاههای قلبیعروقی و عضـلانی ـ اسـکلتی دارند [15].
همچنین سطوح پایین آمادگی جسمانی و عملکرد ممکن است به دلیل افزایش در شیوع اضافهوزن یا چاقی و همچنین کاهش در رشد توده استخوانی باشد که درنهایت ممکن است منجر به تشدید تظاهرات بالینی شود (تصویر شماره 1) [16]. بنابراین هدف همه سازمانهای مسئول سلامت، ارتقای کیفیت زندگی و افزایش سالهای سلامت شهروندان است. سن امید به زندگی در مبتلایان به سندرم داون افزایش چشمگیری داشته است؛ بنابراین، تغییر در عملکرد و ساختار بدنی در مبتلایان به سندرم داون، محدودیتهای حرکتی ایجاد کرده است.
این مشکلات آثار منفی در کیفیت زندگی، هم در خصوص فعالیتهای بدنیِ تفریحی و هم فعالیتهای تخصصی ایجاد میکند؛ بنابراین با توجه به آثار ورزش و فعالیت بدنی در افزایش کیفیت زندگی، مهارتهای اجتماعی و کاهش خطر بیماریها، بررسی تأثیر فعالیتهای بدنی در شاخصهای مرتبط با سلامت جوانان و کودکان مبتلا به سندرم داون ضرورت پیدا میکند.
مواد و روشها
در روند این تحقیق به منظور بررسی فاکتورهای آمادگی جسمانی و فعالیت بدنی کودکان و نوجوانان مبتلا به سندرم داون از پایگاههای اطلاعاتی بینالمللی و ملی پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، گوگل اسکالر، پابمد، مدلاین، الزویر و ابسکو استفاده شد. در جستوجوی مقالات و اصطلاحات از زبان فارسی و انگلیسی استفاده شد که شامل آمادگی جسمانی، فعالیت بدنی، سندرم داون، توانبخشی، کمتوانی ذهنی، قدرت عضلانی، استقامت عضلانی، آمادگی هوازی، تعادل، چابکی و انعطافپذیری و اصطلاحات انگلیسی Intellectual Disability, Down syndrome, Physical fitness, Rehabilitation, Muscles strength and endurance , Balance ,Physical activity, flexibility, aerobic استفاده شد. همه اصطلاحات بدون هیچگونه محدودیت تحقیقی در جستوجو با یکدیگر در برخی موارد با یکدیگر ترکیب شدند. جستوجوی مقالات از سال 1996 شروع و تا سال 2016 انجام شد. درنهایت، مقالات مرتبط، برای بررسی سیستماتیک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در مورد کیفیت روش مطالعات انجامشده، از سیستم کیفیت، حاوی چهار معیار جمعیت موردمطالعه (سندرم داون و ناتوانان هوشی)، حضور یکی از معیارهای آمادگی جسمانی و فعالیت بدنی، اثرات برنامههای تمرینی بر فاکتورهای آمادگی جسمانی و فعالیت بدنی استفاده شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل افراد موردمطالعه در گروه سنی جوان و نوجوان بودند، مقالات به زبان انگلیسی یا فارسی بودند، افراد موردمطالعه افراد ناتوان هوشی سندرم داون بودند، مطالعاتی که به صورت تمام متن به چاپ رسیده بودند و معیارهای خروج از مطالعه مقالاتی که به صورت خلاصه در کنگرهها و سمینارها به چاپ رسیده بودند، مقالاتی که به صورت مروری بودند. بر اساس معیارهای بالا 130 مقاله استخراج شدند که بر اساس فلوچارت تصویر شماره 2 تنها 35 مقاله مورد بررسی قرار گرفت (تصویر شماره 2).
نتایج
با استفاده از کلمات کلیدی پیشگفته 135 مقاله به دست آمد. از بین این مقالهها 35 مقاله که دارای معیارهای ورود به مطالعه بودند مورد بررسی قرار گرفتند. خلاصه یافتههای این مقالات در جداول شماره 2 تا 5 آورده شده است. جدول شماره 2 بازبینی نظاممندی از آمادگی جسمانی قلبیعروقی افراد سندرم داون را نشان میدهد.
نتایج نشان میدهد حداکثر ظرفیت قلبیعروقی در میان افراد با DS در مقایسه با افراد بدون ID کمتر بوده است. اما یک دوره تمرینی منتخب ارائهشده توانست تأثیر معناداری بر بهبود حداکثر جذب اکسیژن و اوج تهویه دقیقهای و محتوای مایعات سینهای، برونده قلبی، میانگین فشارخون سرخرگی، مقاومت منظم عروقی و شاخص مقاومت منظم عروقی و دیگر پارامترهای قلبیتنفسی بگذارد. همچنین درگیر شدن زمان بیشتری در فعالیت بدنی متوسط با آمادگی قلبیتنفسی بیشتر در نوجوانان مبتلا به DS همراه بوده است. تنها یک مطالعه در سال 2001 گزارش کرده که برنامه تمرینی منتخب (قایقرانی با دوچرخه ثابت) هیچ تغییری معنیداری در آمادگی جسمانی قلبیعروقی است این گروه نداده است، اما باعث بهبود استقامت تمرینی و ظرفیت کاری این افراد شده است.
جدول شماره 3، بازبینی نظاممندی از تمرینات قدرتی و ترکیبی در افراد با سندرم داون را نشان میدهد. نتایج نشان از بهبود قدرت عضلانی اندام تحتانی و تمام گروههای عضلانی و همچنین عملکرد قلبی و چابکی در مقایسه با گروه کنترل و بدون عوارض جانبی دارد. همچنین مداخله تمرینات مقاومتی پیشرونده برای افراد مبتلا به DS باعث بهبود قدرت پا و ایجاد توانایی بالا رفتن از پله شده است.
جدول شماره 4 بازبینی نظاممندی از کنترل پاسچر (تعادل ایستا و پویا) در افراد سندرم داون را نشان میدهد. نتایج نشان میدهد افراد مبتلا به سندرم داون کنترل پاسچر بیثباتی نسبت به گروه کنترل و افزایش نوسان در هر دو جهت قدامی ـ خلفی و در جهت داخلی ـ جانبی دارند. همچنین در بررسی قدامی و جانبی در دو وضعیت با چشمان باز و بسته، افراد سندرم داون با و بدون اطلاعات بینایی نوسانات بیشتری نسبت به افراد سالم در صفحه جانبی و قدامی خلفی داشتند.
جدول شماره 5 بازبینی نظاممندی از ترکیب بدنی در افراد سندرم داون را نشان میدهد. نتایج نشان میدهد شیوع بالاتری از اضافهوزن در این گروه در مقایسه با جمعیت عمومی وجود دارد. کودکان سندرم داون در مقایسه با جمعیت عمومی، اغلب اضافهوزن (25/5 درصد در مقابل 13/3 درصد در پسران و 32 درصد در مقابل 14/9 درصد دختران) دارند و چاق (4/2 درصد در مقابل 1/8 درصد و 5/1 درصد در مقابل 2/2 درصد) هستند. همچنین خمینز و همکاران گزارش کردند 30 درصد از شرکتکنندگان کمکاری تیروئید، 22.8 درصد بیماری مادرزادی قلبی و 5 درصد آسم دارند و نرخ اضافهوزن و چاقی به ترتیب 43، 57 و 66 درصد در این افراد است.
بحث
آمادگی جسمانی قلبیعروقی
یکی از دلایل کمتر بودن ظرفیت قلبیعروقی در این افراد میتواند ناشی از کمتر بودن توده عضلانی، کمتر بودن قدرت عضلانی، اختلالات تیروئیدی، شلی عضلانی، چاقی بیشتر و یا اختلالات سیستم سمپاتیک در پاسخ به فعالیت ورزشی، سبک زندگی غیرفعال، عادتهای تغذیهای، کمبود فعالیتهای تفریحی، فقر هماهنگی حرکتی، چاقی و کمبود انگیزه کافی برای فعالیتهای بدنی باشد. آمادگی جسمانی قلبیعروقی ضعیف در افراد سندرم داون آنها را در معرض خطر بیشتری در زمینه سلامت مانند دیابت نوع 2، بیماریهای قلبیعروقی، پوکی استخوان و چاقی قرار میدهد. همچنین میتواند توانایی آنها برای انجام کار، فعالیتهای روزمره زندگی و یا شرکت در فعالیتهای ورزشی و تفریحی را تحت تأثیر قرار دهد؛ بنابراین برنامه شرکت در برنامههای افزایش آمادگی قلبیعروقی برای این افراد ضروری به نظر میرسد. برخی تحقیقات نیز نشان دادهاند تمرینات ورزشی مناسب میتواند باعث بهبود سلامت قلب و عروق این افراد شود. نتایج تحقیقات نشان میدهد خستگی زودرس، توقف زودهنگام در فعالیت و محدودیتهای حرکتی دلیل عدم اثربخشی تمرینات ورزشی در این افراد است.
نتایج چندین تحقیق انجامشده در این زمینه نشان دادهاند توقف زودهنگام فعالیت و خستگی زودرس در این افراد نتیجه اختلالات سیستم عصبیمحیطی است. چندین مطالعه دیگر به بررسی تعامل فعالیتهای ورزش و سیستم هورمونی پرداختهاند و این نتایج نشان داده است که افراد سندرم داون هنگام اجرای فعالیتهای ورزشی با شدت یکسان بین 7 تا 15 ضربه در دقیقه ضربان قلب کمتری دارند. دلیل این موضوع میتواند عدم کاتکولامینها (اپی نفرین و نوراپی نفرین) در فعالیتهای ورزشی شدید باشد که توضیحدهنده عدم افزایش ضربان قلب در تمرینات ورزشی شدید است. مطالعات تحقیقی نشان دادهاند که کورتیزول نیز در افراد سندرم داون به صورت معنیداری کمتر از افراد سالم است. هر قدر میزان ناتوانی و ناتوانی هوشی فرد بیشتر باشد آمادگی قلبیعروقی فرد بیشتر مشاهده میشود؛ بنابراین حضور در برنامههای افزایش آمادگی قلبیعروقی برای این افراد میتواند بسیار مهم و مؤثر باشد.
تأثیر تمرینات ورزشی بر بهبود ضربان قلب
نتایج پاستور و همکارانش نشان داد ظرفیت تمرین، حداکثر ضربان قلب و فشار خون در این افراد پایین است [35]. همچنین بین رکوردهای بهدستآمده با زمان تمرین و سن ارتباط معنیداری وجود داشت، اما با IQ ارتباطی مشاهده نشد. پتیتی و بونه نشان دادند ارتباط معنیدار و مثبتی بین آمادگی قلبیعروقی و قدرت عضلانی پا وجود دارد. اما این ارتباط در بین افراد سندرم داون بیشتر بود. نتایج این مطالعه نشان داد قدرت پا ممکن است یک عامل مهم در حداکثر اکسیژن مصرفی در افراد کمتوان ذهنی باشد. در حال حاضر برای بهبود وضعیت قلبیعروقی این افراد عمدتاً از عمل جراحی استفاده میشود. البته نتایج تحقیقات مختلف نشان داده است که تمرینات ورزشی مناسب نیز میتواند باعث بهبود سلامت قلب و عروق این افراد شود. گیاگوداکی و همکارانش نشان دادند افراد سندرم داون دارای اختلال در سیستم عصبی خودکار قلب هستند که این مشکل با انجام تمرینات ورزشی مناسب بهبود معنیداری مییابد. تمرینات ورزشی میتواند باعث تنظیمات عصب واگ و بهبود عملکرد سمپاتیک واگی در افراد سندرم داون شود تا عملکرد واگی به سطوح نزدیک به افراد سالم برسد و تنظیمات خودکار قلبی در این افراد بهبود یابد [36].
تمرینات هوازی
آندریولو و دیگران پس از مرور کلیهتحقیقات انجامشده در خصوص تأثیر تمرینات هوازی روی افراد با سندرم داون گزارش کردند که مدارک کافی وجود ندارد که تمرینات هوازی بتواند باعث بهبود وضعیت سلامت جسمی و روانی بچههای سندرم داون شود. اما برخی شواهد نشان میدهند برخی جنبههای فیزیولوژیکی یا روانشناختی با استفاده از برنامههای تمرین ترکیبی بهبود پیدا میکنند و البته این پژوهشگران اظهار داشتهاند که برای روشن شدن این موضوع نیاز به تحقیقات بیشتری است [37]. نتایج تحقیق زامبرانو و همکاران روی افراد با سندرم داون نشان داد فعالیتهای بدنی هوازی میتوانند به عنوان راهی برای کاهش استرس اکسیداتیو در این اشخاص عمل کنند. وان پراگ و دیگراننیز در تحقیق خود نتیجه گرفتند که دویدن باعث افزایش فرایند تولید نرون در شکنج دندانهدار هیپوکمپ و بهبود فرایند یادگیری میشود [38]. هیلمن و دیگران نیز با مرور ادبیات تحقیقی نشان دادند که تمرینات هوازی میتواند باعث بهبود برخی جنبههای شناختی و عملکردی شوند [39].
تمرینات قدرتی و تمرینات ترکیبی در افراد با سندرم داون
از جمله مهمترین نوع تمرینات مورداستفاده برای افراد با سندرم داون تمرینات قدرتی است که از جنبههای بسیار زیادی برای افراد با سندرم داون مفید است. نتایج تحقیقات انجامشده نشان دادهاند که اجرای تمرینات قدرتی و قدرتی پیشرونده باعث ایجاد بهبود قدرت معنیداری در عضلات بدن [43-40]، افزایش توده عضلانی و کاهش وزن بدن [42]، بهبود وظایف عملکردی و بهبود ظرفیت هوازی بیشینه [40] در افراد با سندرم داون میشود [44]. همچنین تحقیقات نشان دادند تمرینات با وزنه در مقایسه با تمرینات بدون وزنه به صورت کاملاً معنیداری به پیشرفت بیشتری در عملکرد قدرتی در افراد با سندرم داون منجر میشود. چند محقق نیز نشان دادند که تمرینات پلایومتریک و پرشها میتوانند باعث افزایش توده عضلانی [43]، بهبود تعادل پویا و وضعیت راه رفتن [46 ،45] و افزایش قدرت عضلانی [46] در افراد سندرم داون شوند. از جمله بهترین نوع تمرینات قدرتی فعالیت های مرتبط با قدرت عضلانی در زندگی روزمره است.
برخی پژوهشگران تأثیرات مثبت تمرینات قدرتی را برای اجرای کارهای روزمره در جامعه نشان دادند [40 ،15]. با توجه به اینکه افراد با سندرم داون دارای مشکلات متعددی در خصوصیات بدنی و مهارتهای روانی حرکتی هستند، پژوهشگران اقدام به ترکیب چند شیوه تمرینی با یکدیگر کردهاند که عمدتاً در این تمرینات ترکیبی تمرینات قدرتی تمرینات غالب هستند. پژوهشگران نشان دادهاند که تمرینات قدرتی و تعادلی باعث بهبود تواناییهای بدنی و جنبشی و سلامت و کیفیت زندگی [41] در افراد با سندرم داون میشوند. البته برخی پژوهشگران نیز دریافتند که تمرینات ترکیبی (قدرتی و تعادلی) بهتر از تمرینات مجزا میتوانند باعث بهبود حس عمقی و تعادل و قدرت در افراد با سندرم داون شوند [26].
همچنین چنانچه تمرینات قدرتی با تمرینات چابکی همراه باشد باعث افزایش قدرت و چابکی [47 ،26] میشود و اگر با تمرینات هوازی ترکیب شود باعث نتایج مثبتی در سیستم قلبیعروقی، عملکرد هوازی و بیهوازی، قدرت و استقامت عضلانی و بهبود عملکرد حرکتی درشت [22] و اقتصاد در راه رفتن و توان هوازی [47 ،22] میشود. گونزالس آگوورو پس از مرور برخی از تحقیقات در این حوزه نتیجه گرفت اینگونه نتایج تحقیقی راهی برای افزایش بخش قدرتی در کنار تمرینات هوازی را در تمرینات ورزشی این افراد باز کرده است؛ چراکه این نوع تمرینات میتوانند باعث افزایش قدرت ناشی از افزایش بهبود وضعیت نرونی و افزایش قدرت ناشی از بهبود وضعیت عضلانی و هایپرتروفی عضلانی شوند. این تغییرات خود باعث افزایش میزان تنش عضلانی، رفع اختلالات تعادلی، افزایش حداکثر اکسیژن مصرفی و عوامل مرتبط با بهبود چگالی استخوانی، میشوند. با توجه به این تأثیرات پژوهشگران بر ترکیب تمرینات هوازی با تمرینات قدرتی تأکید کردهاند [16].
یکی از فواید تمرینات قدرتی برای افراد سندرم داون آماده کردن این افراد برای فعالیت در جامعه است [48]. شیلدز و همکارانش از دو روز تمرین قدرتی با استفاده از دستگاه بدنسازی نتیجه گرفتند که این نوع تمرینات توانایی عملکرد بهتری را برای اجرای کارهای روزمره در جامعه ایجاد میکند. همچنین این شیوه تمرینی باعث بهبود معنیداری در استقامت و قدرت عضلانی میشود [15]. آندریولو و همکارانش پس از مرور کلیه تحقیقات انجامشده در این زمینه نتیجه گرفتند مدارک کافی وجود ندارد که تمرینات هوازی بهتنهایی بتواند باعث بهبود وضعیت سلامت جسمی و روانی بچههای سندرم داون شود، ولی برخی شواهد نشان میدهند برخی جنبههای فیزیولوژیکی یا روانشناختی با استفاده از برنامههای تمرین ترکیبی بهبود پیدا میکنند [37]؛ بنابراین میتوان نتیجه گرفت که ترکیبی از این نوع تمرینات (تعادلی، قدرتی، هوازی و استقامتی) بهتر از تکتک این نوع تمرینات برای افراد سندرم داون است [49].
برخی تحقیقات بهبود معنیدار استقامت عضلانی افراد با سندرم داون را نیز در نتیجه اجرای برنامههای تمرینی استقامتی گزارش کردهاند. استقامت عضلانی ازجمله فاکتورهایی است که تقویت آن کمک شایانی برای انجام فعالیتهای روزانه و ورزشی به افراد با سندرم داون میکند [15]. تایج فرنهال و پتتی نشان داد قدرت با هر دو آزمون استقامتی در ارتباط است، ولی با کنترل حداکثر ظرفیت هوازی، سایز بدن و جنسیت، قدرت ارتباط معنیدارتری با آزمون 600 یارد دویدن نسبت به 20 متر گامزنی دارد. جنسیت عامل مؤثر دراینارتباط نبود؛ بنابراین قدرت پا تأثیر معنیداری در استقامت دویدن در افراد کمتوان ذهنی خفیف تا متوسط دارد [50].
تعادل و کنترل پاسچر
تعادل از عوامل آمادگی جسمانی مرتبط با سلامت نیست، اما چون یکی از تواناییهای افراد سندرم داون است که اختلالات بیشتری دارد، در این تحقیق نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. افراد سندرم داون فقط چند ثانیه میتوانند تعادل را در یکپا حفظ کنند و اغلب آنها قادر به حفظ تعادل با چشمان بسته نیستند.در حالی که تعادل در فعالیتهای روزمره از قبیل راه رفتن، بالا و پایین رفتن از پله و همچنین حفظ تحرک و جلوگیری از افتادن لازم است [51]. کاهش تونیسیته عضلانی و شلی مفصلی پدیده مشترک در افراد مبتلا به سندرم داون است. در مبتلایان به سندرم داون به دلیل عملکرد برخی از فاکتورها مانند تعداد فیبرهای عضلانی یا درصد کمتر فیبرهای کند انقباض، قدرت کمتر از افراد معمولی و کمتوانان ذهنی بدون سندرم داون است.این ضعف عضلانی در اندام تحتانی و تعادل ضعیف در ایستادن، خطر افتادن در این افراد را افزایش میدهد [4 ،1].
در چندین مطالعه تأثیر مثبت برنامههای تمرینی راه رفتن در افزایش قدرت، استقامت عضلانی و تعادل در افراد پیر با سندرم داون نشان دادهشده است. بهبود در قدرت و تعادل بعد از برنامه راه رفتن ممکن است تأثیر مثبت در افزایش اعتمادبهنفس و کاهش یا کند شدن روند بیماریهای مرتبط به سن، کاهش خطر افتادن و تشویق افراد سندرم داون برای شرکت در فعالیتهای اجتماعی و تفریحی داشته باشد. مبتلایان به سندرم داون سطح پایینتری از رشد کنیتیکی در مقایسه با افراد طبیعی در ارتباط با پاسچر، کنترل کنیتیکی و بهویژه توانایی تعادل دارند [3]. تأخیر بلوغ مخچه، ارتباط سایز کوچک مخچه و ساقه مغز و عدم برخورداری از تجارب محیطی و برنامههای تمرینی در افراد مبتلا به سندرم داون ممکن است پاسخی برای اغتشاشات تعادل باشد [4 ،1].
ترکیب بدنی
در تحقیقات مختلف، کودکان مبتلا به سندرم داون را افرادی غیرفعال توصیف کردهاند که بیشتر وقت خود را در خانه سپری میکنند. نتایج بررسیها نشان داده است تفاوت معناداری در متغیر شاخص توده بدنی بین کودکان مبتلا به سندرم داون و دیگر همتایان سالم آنها وجود ندارد؛ اما زمانی که تحقیقات درباره بزرگسالان انجام شد، نتایج آنها چنین بود: میزان شاخص توده بدنی و درصد چربی بدن در مبتلایان به سندرم داون نسبت به افراد سالم بیشتر بود. همچنین محققین در این خصوص نشان دادهاند در کل، توده عضلانی در زن و مرد مبتلا به سندرم داون کمتر از همتایان سالمشان است [16]. نتایج تحقیقات متعدد در خصوص ترکیب بدنی و چاقی و درصد چربی بدن این افراد نشان داده است میزان فعالیت بدنی مبتلایان به سندرم داون کمتر از دیگر از افراد است؛ بنابراین بیشتر از افراد همسن خود، به اضافهوزن و چاقی دچار میشوند و مستعد داشتن نمره بالاتری در متغیر شاخص توده بدنی هستند [55-52].
زمان شروع اضافهوزن این افراد، عمدتاً اوایل کودکی است. کودکانی که در خانه زندگی میکنند، کمتر از کودکان سندرم داونی که در مؤسسه زندگی میکنند، در متغیر وزن متفاوت هستند [56]. این تفاوتها میتواند ناشی از رژیم غذایی و فعالیت بدنی متفاوت در این دو محیط باشد. درواقع، اضافهوزن و چاقی از نگرانیهای جدید در خصوص مبتلایان به سندرم داون است؛ زیرا برخی مطالعات درباره این افراد نشان داده است که 35 تا 50 درصد آنها چاق هستند. مردان با بیش از 25 درصد چربی بدن و زنان با بیش از 35 درصد چربی بدن، افراد چاق در نظر گرفته میشوند [52].
از دلایل عمده اضافهوزن در مبتلایان به سندرم داون، سبک زندگی غیرفعال آنهاست، البته به دلیل اینکه این افراد توانایی حضور در فعالیتها و برنامههای ارتقای سلامت را ندارند در این خصوص، موانع بسیاری پیشروی آنهاست. برخی از این موانع و مشکلات عبارتاند از بالا بودن هزینه حضور در این برنامهها، محدودیت در دسترسی به اماکن تفریحی و ورزشی، مشکل حملونقل و یافتن افراد مناسب برای توضیح و آموزش دادن تمرینات؛ بنابراین توسعه فعالیتهای بدنی برای مدیریت چاقی در جوانان مبتلا به سندرم داون، لازم است. درحقیقت، فواید فعالیت بدنی همراه با رژیم غذایی در این افراد به کاهش خطر بیماری قلبیعروقی، کاهش اختلالات متابولیکی، کاهش خطر ابتلا به دیابت، کاهش خطر ابتلا به فشارخون بالا منجر میشود.
نتیجهگیری نهایی
با توجه به نتایج تحقیقات مختلف، کودکان و نوجوانان مبتلا به سندرم داون در خصوص عوامل آمادگی جسمانی مرتبط با سلامتی، جمعیت منحصربهفردی هستند و ترکیب بدنی مبتلایان به سندرم داون در مقایسه به همتایان سالم خود، در وضعیت بدتری قرار دارد. شاخص توده بدنی بیشتر و کمتر بودن توده بدون چربی و کمتر بودن چگالی استخوانی از ویژگیهای این افراد است. همچنین این افراد، در مقایسه با افراد سالم، میزان کمتر قدرت عضلانی و ظرفیت قلبیعروقی دارند که این عوامل کاهش کیفیت زندگی آنان را به دنبال دارد. اطلاعات علمی در خصوص جوانان مبتلا به سندرم داون بسیار محدود است؛ ولی شواهد نشان میدهد این افراد از فعالیت بدنی، فواید چشمگیری نصیبشان میشود. خط مشی تحقیقات آینده درباره این افراد باید بررسی تأثیر تمرینهای ترکیبی بر آمادگی جسمانی، ترکیب بدنی، سلامت و کیفیت زندگی، آزمونهای قدرت و پروتکلهای تمرینی، روشهایی برای تعیین سطح فعالیتهای فیزیکی و مداخلات عملی برای افزایش فعالیتهای فیزیکی آنان باشد (جدول شماره 6).
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله از نوع مروری است و نمونه انسانی و حیوانی نداشته است.
حامی مالی
این تحقیق هیچ کمک مالی خاصی از سازمانهای عمومی یا خصوصی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی، روششناسی و نظارت: تمامی نویسندگان؛ بررسی و نوشتن پیشنویس اصلی و منابع: سعید بحیرایی و رحمان امیری؛ مرور و بررسی و ویرایش: حسن دانشمندی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله نویسندگان از مسئولین پژوهشی و آموزشی دانشگاه گیلان و دانشکده تربیتبدنی و علوم ورزشی تشکر و قدردانی میکنند.