مقدمه
یکی از مشخصههای ورزشکاران، وضعیت بدنی آنها است که آنها را به شکل ویژهای از افراد غیرورزشکار متمایز میکند [
1]. ورزشکاران معمولاً برای موفقیت در مسابقات ورزشی، وارد برنامههای طولانیمدت تمرینی میشوند. این تمرین برنامههای طولانیمدت ممکن است هر ورزشکار را بسته به نوع فعالیت ورزشی مستعد نوع خاصی از ناهنجارهای یا انحرافات پاسچرال کند [
2].
درواقع، این تغییرات ممکن است برای همان ورزش مناسب باشد و به نوعی مزیت همان رشته ورزشی باشد. البته اگر این انحرافات وضعیتی بزرگتر و بیشتر از حد خاص باشد، ممکن است طیف وسیعی از اختلالات و آسیبهای ورزشی را رقم بزند [
3]، چراکه ذکر شده است که اگر بدن برای مدت طولانی در وضعیت غیرمطلوبی قرار بگیرد، بعضی عضلات دچار کشیدگی و برخی دچار کوتاهی میشوند و فشارهای غیرطبیعی بر بدن وارد میشود [
5 ،4]. پدیده سازگاری منفی دستگاه اسکلتی با نیازهای حرکتی و مهارتهای ورزشکاران، بهویژه در ورزشکاران حرفهای و قهرمان موضوع مهم و قابل مطالعهای است که توجه محققین را در سالهای اخیر به خود جلب کرده است.
ورزش کشتی، یکی از قدیمیترین ورزشهای رقابتی است که فشارهای ویژهای بر بدن ورزشکاران تحمیل میکند و ورزشکار هنگام اجرای تمرینات و مسابقه باید وضعیتهای بدنی غیرنرمال را اتخاذ کنند [
6].
از این رو، تمرینات طی دورههای طولانیمدت ممکن است موجب تغییراتی در سازگاری عضلات، قدرت عضلات ناحیه تنه و همچنین اندامهای تحتانی به وجود بیاورد و این تغییر عملکرد عضلات موجب ایجاد عدم تعادل عضلانی و درنتیجه ایجاد تغییرات وضعیتی در اندام تحتانی و فوقانی کشتیگیران شود. از طرفی گارد در دو سبک کشتی متفاوت بوده، بهگونهای که در کشتی آزاد، کشتیگیران بهطور معمول خود را در وضعیت خم قرار میدهند [
8 ،7].
همچنین در کشتی فرنگی، گرفتن حریف در قسمت زیر کمر یا اجرای فن پا یا استفاده فعال از پاها برای انجام هر عملی اکیداً ممنوع است، اما در کشتی آزاد گرفتن پاهای حریف، فن پا یا استفاده فعال از پاها برای انجام هر عملی مجاز است. این تفاوت در سبک کشتی ممکن است تغییرات و آسیبهای متفاوتی را بین دو نوع سبک از کشتی ایجاد کند [
9]. به طور کلی، رشته ورزشی کشتی، ازجمله ورزشهایی است که ورزشکار هنگام اجرای تمرینات و مسابقه باید وضعیتهایی غیر از وضعیت طبیعی در ستون فقرات و اندام تحتانی اتخاذ کنند.
از این رو، تمرینات طی دورههای طولانیمدت ممکن است موجب ایجاد تغییراتی در پاسچر و قدرت عضلات ناحیه تنه و اندام تحتانی ورزشکار شود [
10]. در ورزش کشتی، به ندرت میتوان فنی را یافت که در اجرای آن تنه و اندامهای فوقانی دخیل نباشند؛ بنابراین انتظار میرود تغییرات اعمالشده در میان ورزشکاران کشتی در ناحیه تنه بیشتر باشد [
3].
مدت زمان تمرین در یک رشته ورزشی نیز عامل اثرگذار بر افزایش ناهنجاری بین ورزشکاران در یک رشته ورزشی است که در این راستا گرابرا در تحقیق خود به وجود ارتباط و تأثیر میزان تمرین و مسابقه بر انحنای ستون فقرات اشاره کرده است [
11].
در این راستا رجبی و همکاران گزارش کردهاند که درجه انحنای کایفوز کشتیگیران آزادکار نسبت به کشتیگیران فرنگیکار و افراد غیرورزشکار بیشتر بوده است [
3]. در مورد میزان شیوع تغییرات وضعیتی بین کشتیگیران اطلاعات پراکندهای وجود دارد و همچنین مشخص نشده است که چه تفاوتهایی بین نوع سبک کشتیگیران در ایجاد تغییرات وضعیتی وجود دارد.
در این مطالعه مروری، بر آن سعی شده تمام مطالعاتی که به بررسی تغییرات وضعیتی کشتیگیران پرداختهاند، جمعآوری شود و نتیجهگیری کلی در مورد میزان شیوع تغییرات وضعیتی بین کشتیگیران انجام شود و همچنین نوع تغییرات نیز مشخص شود. علاوه بر این مشخص شود که هرکدام از سبکهای کشتی چه نوع تغییرات وضعیتی را بیشتر ایجاد میکنند.
روششناسی
در این مطالعه، بررسی جامعی از شیوع تغییرات وضعیتی کشتیگیران آزاد و فرنگیکار صورت گرفت. جستوجو در پایگاههای پابمد/مدلاین، اِبسکو وب ساینس، ساینس دایرکت، گوگل اسکالر، اسکوپوس و Cochrane Central Register of Controlled Clinical Trials با کلیدواژههای Wrestling or wrestler or Freestyle wrestling or Greco-Roman wrestling or Athlete* and Musculoskeletal Abnormalities* or Deformity or posture distortion or Muscle imbalances or Postural. انجام شد. همچنین این کار در پایگاههای فارسی اس آی دی، مِدلیب، ایرانمدکس، ایرانداک و مگایران با کلیدواژههای کشتی آزاد، کشتی فرنگی، تغییرات وضعیتی، اختلالات پاسچر، راستای ستون فقرات، راستای اندام تحتانی، کشتیگیر، ایمبالانسهای عضلانی، دفورمیتی از سال 1391 تا فروردین سال 1400 صورت گرفت. علاوه بر این، جستوجوی دستی و بررسی کامل منابع مقالات نیز انجام شد.
پس از گردآوری نتایج جستجو، ابتدا عنوان و سپس خلاصه مقالات مطالعه شد. چنانچه مقالات با معیار ورود و خروج همخوانی داشت، از نتایج آن در مطالعه مروری استفاده و در غیر این صورت کنار گذاشته میشد. بر اساس معیارها و اهداف تحقیق، یازده مقاله پس از مراحل ارزیابی انتخاب شد. تمام مقالات به صورت متن کامل فراهم شد.
معیارهای ورود مطالعه: در مرحله اول، غربالگری عنوان و چکیده مطالعات توصیفی با تمرکز بر شیوع تغییرات وضعیتی کشتیگیران آزاد و فرنگیکار و انتشار به زبان فارسی و انگلیسی انجام شد. یک محقق چکیدههای مقالات را بررسی میکرد. مرحله دوم غربالگری کل متن با توجه به موارد: انتشار شاخص (شیوع تغییرات وضعیتی کشتیگیران آزاد و فرنگیکار) و مشخص بودن جامعه هدف (کشتیگیران دارای تغییرات وضعیتی) بود.
غربالگری کل متن توسط یک محقق انجام شد. یک محقق ارشد نیز لیست نهایی مقالات انتخابشده را جهت اطمینان از اینکه تمام مقالات با هدف تحقیق همراستا است، بررسی کرد. خلاصه اطلاعات توصیفی توسط یک محقق و توسط محقق ارشد بررسی شد. از یک جدول نمونه (
تصویر شماره 1) برای استخراج اطلاعات جامعه هدف، تغییرات وضعیتی کشتیگیران آزاد و فرنگیکار و نتایج آنها استفاده شد.
معیارهای خروج مقالات عبارت بود از: مقالاتی که در آنها به آسیبهای ورزشی کشتیگیران پرداخته بودند، مقالاتی که به زبان فارسی و انگلیسی نوشته نشده بود.
نتایج
فرایند انتخاب مطالعات در
تصویر شماره 1 نشان داده شده است. با جستوجو در منابع الکترونیکی تعداد 251 عنوان به دست آمد. جستوجوی دستی و بررسی منابع مقالات تعداد پنج عنوان دیگر به دست آمد. بعد از حذف عنوانهای تکراری تعداد 187 چکیده برای مرور مشخص شدند. بعد از بررسی عنوان و چکیده مقالات تعداد 161 مقاله حذف و 26 مقاله برای مطالعه کل متن انتخاب شدند. بعد از بررسی کل متن مقالات، یازده مقاله که به بررسی شیوع تغییرات وضعیتی کشتیگیران آزاد و فرنگیکار پرداخته بودند، انتخاب شدند و نتایج آنها گزارش شد. (
تصویر شماره 1).
نتایج یازده مقالهای که به بررسی شیوع تغییرات وضعیتی کشتیگیران آزاد و فرنگیکار پرداخته بودند نشان میدهد که مطالعات متغیرهایی همچون کایفوز، لوردوز، شانه به جلو، سر به جلو، موقعیت قرارگیری کتف، کف پای صاف، زاویه کیو و اسکولیوز را بررسی کردهاند. برخی مطالعات گزارش کردهاند که کشتیگیران دارای تغییرات همچون کف پای صاف، شانه به جلو، کایفوزیس و زاویه کیوی افزایشیافته دارند، اما به بررسی مقایسهای کشتیگیران آزادکار با فرنگی نپرداختهاند.
همچنین نتایج برخی مطالعات نشان میدهد که میزان زاویه هایپر کایفوزیس در کشتیگیران آزادکار بیشتر از فرنگیکار بوده است. علاوه بر این، نتایج برخی مطالعات نیز نشان میدهد که زاویه لوردوز و سر به جلو در فرنگیکاران بیشتر از آزادکاران هست. در حالی که نتایج برخی مطالعات نیز متضاد نتایج قبلی هست و نشان میدهد که زاویه لوردوز، سر به جلو و شانه به جلو فرنگیکاران بیشتر از کشتیگیران آزادکار است. خلاصه کلی از نتایج تحقیقات در
جدول شماره 1 آورده شده است.
بحث
هدف از مطالعه حاضر بررسی شیوع تغییرات وضعیتی کشتیگیران آزاد و فرنگیکار بود. نتایج مقالات بررسیشده نشان داد که برخی مطالعات به بررسی کلی میزان تغییرات کشتیگیران در مقایسه با افراد عادی یا ورزشکاران دیگر رشتههای ورزشی پرداختهاند و مشخص نکردند که چه تفاوتی بین میزان تغییرات کشتیگیران آزاد و فرنگیکار وجود دارد. همچنین برخی مطالعات نیز به بررسی مقایسهای تغییرات بین دو سبک از کشتی پرداختهاند. برای بررسی دقیق و جمعبندی مطالعات، هرکدام از این تغییرات و مطالعات با ماهیت مشابه، در بخشهای جداگانه بحث و بررسی میشود.
نتایج مطالعات باباگل تبار و همکاران [
11] و یوسفی و همکاران [
13] نشان داد که کشتیگیران دارای زاویه کایفوز افزایشیافته هستند. همچنین در مطالعه دیگر، باباگل تبار و همکاران نشان دادند که کشتیگیران در مقایسه با افراد غیر ورزشکار دارای زاویه افزایشیافته در لوردوز و کایفوز و همچنین دارای شانه به جلو و سر به جلو هستند [
19].
همچنین نتایج مطالعه سن و همکاران نشان داد که زاویه کیوی کشتیگیران در داخل نُرم طبیعی بوده است، علاوه بر این نشان دادند که زاویه کیوی کشتیگیران بیشتر از زاویه کیوی فوتبالیستها است [
17]، ولی این مطالعات نوع سبک کشتی را مشخص نکرده و به بررسی مقایسهای بین دو سبک از کشتی نپرداختهاند. شاید علت بیشتر بودن زاویه سر به جلو در این ورزشکاران و پیشرفت آن با افزایش مدت زمان فعالیت، وضعیت بدنی آنها باشد که در تمرینات و مسابقات برای مدت طولانی حفظ میشود [
11].
این عوامل میتواند عاملی برای افزایش سر به جلو کشتیگیران باشد، چراکه گزارش شده که مدت زمان تمرین در یک رشته ورزشی نیز عامل اثرگذار بر افزایش ناهنجاری بین ورزشکاران یک رشته ورزشی است که در این راستا گرابرا در تحقیق خود به وجود ارتباط و تأثیر میزان تمرین و مسابقه بر انحنای ستون فقرات اشاره کرده است [
12].
همچنین گزارش شده که اتخاذ وضعیتهای نامناسب طولانیمدت موجب تغییرانی در سیستم اسکلتی عضلانی میشود [
22]. به طوری که تاسکیرن و همکارانش نیز اشاره داشتهاند که کشتیگیران با سابقه، میزان تغییرات بیشتری را در راستای اسکلتی عضلانی خود تجربه کردهاند [
21]. همچنین نشان داده شده که ورزشکارانی که بیشتر از شانه خود استفاده میکنند، بیش از سایرین پاسچر سر به جلو را نشان میدهند [
23].
در زمینه شانه به جلو نیز مطالعات نشان داده که قوس شانهها و قوس پشت هر دو به هم مرتبط هستند و از آنجا که پشت دارای قوس است، با افزایش میزان قوس، چهارمین یا پنجمین مهره پشتی و سومین یا چهارمین مهره گردنی به سمت جلو جابهجا شده و این جابهجایی موجب جابهجا شدن شانهها به سمت جلو میشود [
24]. از طرفی دلیل افزایش زاویه شانه به جلو در این کشتیگیران ممکن است به عواملی از قبیل انجام روشهای پرکاربردی مربوط باشد که طی تمرینات و مسابقات به صورت مکرر استفاده میشود. این افزایش درجه کایفوز باعث کشیدگی و طویل شدن عضلات اداکتور کتف میشود و کارکرد زیاد عضلات قدامی نیز موجب قوی شدن و کوتاهی آنها شده و درنتیجه شانهها به سمت جلوی بدن کشیده شده و زاویه شانه به جلو در این ورزشکاران تشدید میشود [
25].
در زمینه وجود لوردوز در این ورزشکاران میتوان چنین بیان کرد که در اجرای بعضی فنون مانند سالتو که ورزشکاران باید حریف را از زمین بلند کنند که مقداری از نیروی لازم برای این کار را عضلات راستکننده ستون فقرات فراهم میکنند. تکرار این حرکات در تمرین و مسابقه و همچنین لیفت کردن وزنه به مدت طولانی سبب کوتاه شدن عضلات و لیگامنتهای پایین کمر میشود و همین امر به افزایش قوس کمر میانجامد [
27 ،26].
نتایج مطالعه لطافت کار و همکاران نشان داد که پای غالب کشتیگیران آزادکار دارای کف پای صاف و همچنین زاویه کیوی افزایشیافته هستند [
14]. همچنین در همین راستا، تاسکیران و همکاران در مطالعهای به بررسی اثر نوع سبک و میزان سابقه کشتی بر کف پای کشتیگیران پرداختند. نتایج مطالعه آنها نشان داد که میزان صافی کف پای کشتیگیران آزادکار بیشتر از فرنگیکاران است و همچنین هر چقدر که سابقه کشتی افزایش پیدا میکند، میزان درجه صافی کف پا افزایش مییابد [
21].
در توجیه اینکه چرا پرونیشن پا در کشتیگیران شکل میگیرد، این چنین ذکر کردهاند که در ورزش کشتی اعمال فشارهای مکرر به زمین و انتقال نیرو، مخصوصاً روی پای غالب باعث ایجاد پرونیشن در مفصل مچ پا میشود و مرور مطالعات نشان میدهد که این افزایش فشار در پای غالب و همچنین در کشتیگیران آزادکار بیشتر است [
29 ،28].
بنابراین لازم است در کشتیگیران آزادکار این امر به دقت بررسی شود، چراکه بدن مثل یک زنجیره حرکتی بسته عمل میکند و تغییر در پرونیشن پا با چرخش داخلی ران و درشتنی همراه است و باعث افزایش زاویه کیو میشود که این به نوبه خود فشارهای زیادی را روی مفصل زانو میآورد و وضعیت مکانیکی مفصل زانو را تحت تأثیر قرار داده و فرد را مستعد بروز اختلالات اسکلتی عضلانی مفصل زانو میکند [
30].
همچنین مطالعاتی که هریک از سبکهای کشتی را به صورت جداگانه بررسی کردهاند، نشان دادند که کشتیگیران آزادکار، زاویه کایفوز بیشتری از فرنگیکاران دارند و همچنین کشتیگیران فرنگیکار، زاویه لوردوز بیشتری از آزادکاران دارند [
10،
15، 16،
18-20]. پاسچر لوردوتیک به صورت افزایش زاویه لومبوساکرال، افزایش قوس کمری، افزایش تیلت قدامی لگن و فلکسیون هیپ تعریف میشود. با توجه به نحوه چسبندگی عضلات ناحیه کمری لگنی و اتصال مشترک این عضلات به کمر و لگن، تغییرات هریک از این نواحی میتواند بر دیگری مؤثر باشد [
31].
لوین و ویتل، تأثیر تغییرات میزان تیلت لگن بر اندازه قوس کمری را در وضعیت ایستاده بررسی کردند. نتایج این مطالعه نشان داد که با حداکثر تیلت قدامی که افراد به صورت ارادی در لگن خود ایجاد کرده بودند، زاویه قوس کمری افزایش و با حداکثر تیلت خلفی این زاویه کاهش مییابد [
32]؛ بنابراین به نظر میرسد که مطالعات، باید در هنگام ارزیابی لوردوز کمری کشتیگیران به بررسی تیلت لگن نیز بپردازند، چراکه ممکن است علت وجود افزایش لوردوز کمری، وجود تیلت قدامی بیش از حد لگن باشد. برای بررسی این موضوع نیاز است مطالعات به صورت دقیقتر وجود لوردوز کمری در کشتیگیران را بررسی کنند.
همچنین نتایج یک مطالعه نشان داد که کشتیگیران آزادکار دارای زاویه سر به جلو و شانه به جلو بیشتری نسبت به فرنگیکاران هستند [
18] و نتایج مطالعه دیگر نشان داد که کشتیگیران فرنگیکار زاویه سر به جلوی بیشتری از آزادکاران دارند [
15].
مطالعات برای بروز این تغییرات توجیهات مختلفی ذکر کردهاند. گاردگیری کشتی آزاد طوری است که ورزشکار برای اجرای فنون و گرفتن حالت دفاعی ارتفاع بدن خود را پایین میآورد و این نوع گاردگیری با خم شدن به سمت جلو همراه است. همچنین در چنین وضعیتی امکان زیرگیری سریعتر برای کشتیگیران آزادکار مهیا میشود و کشتیگیر در زمان کوتاهتری به پاهای حریف میرسد. این پاسچر در زمان طولانی در هنگام تمرین، مسابقه، مرور فن و سایه انداختنها سبب افزایش زاویه کایفوز در کشتیگیران آزادکار میشود.
اما فرنگیکاران به دلیل اینکه حریف اجازه اجرای فن در پایینتنه را ندارد، با اطمینان گارد خود را بالا میآورند و بالاتنه خود را راست نگه میدارند و کایفوز کمتری در ناحیه پشت خود ایجاد میکنند. چنین گاردی در کشتیگیران فرنگی، امکان اجرای فنون پرتابی سریع مانند فن کمر و فیتو را میسر میکند و همچنین اجرای چنین فنونی سبب افزایش قدرت عضلات پشت فرنگیکاران نسبت به آزادکاران میشود و این به کاهش کایفوز پشت در فرنگیکاران منجر میشود [
33].
همچنین توجیه دیگر، این میتواند باشد که آزادکاران به دلیل مجاز بودن استفاده از اندام تحتانی در اجرای فنون و دفاع، گارد خود را پایین میآورند. این نوع گارد برای حمله و رسیدن به پای حریف و همچنین دفاع از زیرگیری حریف، وضعیت مناسبی است. در این نوع گارد، سر و گردن جلوتر از بدن قرار میگیرد و این موجب جلوتر آمدن مرکز ثقل بدن میشود، درنتیجه جاذبه زمین، نیروی بیشتری روی سر و گردن کشتیگیران آزادکار وارد میکند و این موضوع در درازمدت سبب کشیدگی عضلات پایین گردن میشود. برای جبران این وضعیت، عضلات بالای گردن سبب اکستنشن مهرههای فوقانی گردن میشوند و همین عامل، کوتاهی عضلات قسمت بالای گردن را در پی دارد، اما فرنگیکاران گارد خود را بالا میآورند و این باعث برداشته شدن فشار از سر و گردن میشود [
35 ،34].
یکی از عوامل افتادگی سر به جلو، ریز ضرباتی است که به سر و گردن وارد میشود که در درازمدت، جابهجایی سر به سمت جلو را در پی دارد. در کشتی آزاد برای بر هم زدن تعادل حریف و اجرای فنون، بهطور مدام دستها روی سر و گردن حریف کار میکنند که در اغلب موارد این کار کردن دستها با ضربه یا کشیدن سر حریف به سمت جلو همراه است، اما فرنگیکاران نیروی دستهای خود را بیشتر بر کتفها و زیر کتفها وارد میکنند و نسبت به آزادکاران کمتر روی سر و گردن کار میکنند [
37 ،36 ،
30].
این مطالعه مروری دارای روش جستوجوی نظاممند، ولی فاقد ارزیابی کیفیت مقالات بود. اگرچه بیشتر مقالات بهدستآمده از مجلات معتبر بینالمللی و علمی پژوهشی داخلی بود و از نظر رتبهبندی کیفی، مقاله در سطح مقبول برآورد میشوند، ولی در تعمیم نتایج آن احتیاطهای لازم باید رعایت شود.
همچنین اگرچه راهبردهای جستوجو کاملی به کار گرفته شد، اما تنها مقالات انگلیسی و فارسی مرور شد و ممکن است مقالات مربوط دیگری به زبانهای دیگر وجود داشته باشد؛ بنابراین با در نظر گرفتن محدودیتهای ذکرشده به نظر میرسد، بهتر باشد تحقیقاتی که در آینده در این حیطه صورت میگیرد، به بررسی کیفی مقالات بپردازند. همچنین پیشنهاد میشود که مطالعاتی که به بررسی تغییرات وضعیتی کشتیگیران میپردازند، بیشتر به بررسی تفاوت در نوع تغییرات وضعیتی بین دو سبک بپردازند تا تأثیر نوع سبک کشتی بر بروز تغییرات وضعیتی بیشتر روشن شود.
نتیجهگیری نهایی
با مرور مطالعات، میتوان اینطور نتیجهگیری کرد که کشتیگیران دارای تغییرات وضعیتی کایفوزیس، لوردوزیس، شانه به جلو، سر به جلو، کف پای صاف و زاویه کیوی بیشتری هستند. در مقایسه بین دو سبک، کشتیگیران آزادکار، زاویه کایفوز بیشتری نسبت به فرنگیکاران و کشتیگیران فرنگیکار زاویه لوردوز بیشتری نسبت به آزادکاران دارند. همچنین میزان صافی کف پا بیشتر و زاویه کیو بالا در پای غالب کشتیگیران آزادکار با سابقه ورزشی طولانی دیده میشود، اما در مورد زاویه سر به جلو و شانه به جلو بین دو سبک گزارشهای متناقضی ارائه شده و نیاز به مطالعات بیشتری است. همچنین یکی از فاکتورهای مهمی که در بروز هرچه بیشتر تغییرات وضعیتی کشتیگیران باید دقت شود، داشتن سابقه طولانی ورزشی است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله از نوع مروری است و مستقیماً از هیچ انسانی یا حیوانی در آن استفاده نشده است
حامی مالی
این پژوهش هی چگونه کمک مالی از سازما نهای دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخشهای پژوهش حاضر مشارکت داشتهاند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.