ویروس کرونا برای اولین بار در آذر سال 1398 در کشور چین شناسایی و در 21 اسفند سال 1398 توسط سازمان بهداشت جهانی به عنوان یک بیماری واگیردار تنفسی جهانی معرفی شد [1]. به دنبال همه‌گیری این ویروس در کشورهای مختلف جهان، ازجمله ایران، قوانینی مبنی بر محدودیت‌های دوره‌ای عبور و مرور، بسته شدن مراکز عمومی و به تعبیری قرنطینه شهری با رویکرد پیشگیری از شیوع هر چه بیشتر این بیماری اجرا شد. 
در پی این شرایط، ورزشکاران رشته‌های مختلف نیز مانند سایر گروه‌های مردم در پی دوره‌های قرنطینه و تعطیلی سالن‌ها و باشگاه‌های ورزشی از شرکت در تمرینات و رقابت‌های ورزشی منع و وارد دوران عدم فعالیت ورزشی و بی‌تمرینی شدند. اگرچه دوره‌های تعطیلی عمومی و قرنطینه در پیشگیری از شیوع این بیماری مؤثر بود، اما بر مبنای قوانین و اصول تمرینی، عواقب این امر برای ورزشکاران، از‌جمله والیبالیست‌ها تبعات جبران‌ناپذیری، از‌جمله از دست رفتن شرایط جسمانی، افزایش ریسک بروز آسیب [2]، کاهش قدرت، آسیب به فیبرهای تند انقباض و کند انقباض و نیز اُفت فعالیت الکتریکی در عضلات را به همراه داشت [3]. 
والیبال، ورزشی است توانی قدرتی که برای کسب موفقیت در آن، فاکتوهای آمادگی جسمانی متعددی تأثیرگذار هستند [4]. پرش‌های انفجاری در این رشته نیازمند توان بالای اندام تحتانی، اجرای اسپک‌های قوی نیازمند قدرت و استقامت عضلات اندام فوقانی بوده و حفظ تعادل هنگام اجرای این مهارت‌ها نیز به واسطه قدرت و استقامت عضلات میان‌تنه فراهم می‌شود [5]. 
بنابراین مربیان و بازیکنان همواره درصدد هستند تا با بررسی و کنترل این ویژگی‌ها، فاکتورهای فوق را در سطح مطلوبی حفظ کرده و سپس آن‌ها ارتقا دهند. از میان فاکتورهای آمادگی جسمانی، استقامت، انعطاف‌پذیری و توان نقش کلیدی و حیاتی را در بهینه‌سازی عملکرد و پیشگیری از بروز آسیب در والیبال ایفا می‌کنند که دوران قرنطینه و بی‌تحرکی تهدیدی جدی برای این عوامل محسوب خواهد شد [6]. 
پس از بازگشایی محدود و دوره‌ای برخی سالن‌ها و میادین ورزشی در دوران کرونا، بیشتر والیبالیست‌ها و مربیان آنان با چالش‌های فراوانی روبه‌رو شده و سعی در جبران خسارات جسمانی وارده به بازیکنان و نیز حفظ، ارتقا و بازگرداندن شرایط فیزیکی و آمادگی جسمانی در آن‌ها با در نظر داشتن شرایط جدید تمرینی، همراه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی داشتند. 
با توجه به مطالب ذکر‌شده در بالا و از آنجا که هیچ مطالعه مشابهی در زمینه تمرینات والیبال همراه با در نظر داشتن شرایط جدید کرونا و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در دسترس نبود، هدف از تحقیق حاضر تأثیر یک دوره تمرینات ترکیبی و ثبات مرکزی همراه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی بر متغیرهای منتخب آمادگی جسمانی والیبالیست‌های نوجوان و جوان در دوران همه‌گیری ویروس کرونا بود.

پانزده والیبالیست نوجوان و جوان مرد (سن: 1/06±18/00 سال، قد: 7/06±185/38 سانتی‌متر، جرم توده بدنی: 11/39±73/30 کیلوگرم، شاخص توده بدنی: 3/43±21/35 کیلوگرم بر متر مربع (میانگین‌±‌انحراف استاندارد)) جهت شرکت در این پژوهش، با روش نمونه‌گیری تصادفی در دسترس انتخاب شدند. پیش از شرکت در پژوهش، تمام بازیکنان از روند کامل تحقیق آگاهی یافته و رضایت‌نامه کتبی توسط آن‌ها و والدین‌شان امضا شد. 
در تمام آزمودنی‌ها، دست و پای راست، اندام برتر بود. پیش از دوران کرونا، تمام بازیکنان سابقه حضور در تمرینات عادی و مرسوم والیبال را به مدت حداقل یک‌سال، هفته‌ای سه روز و روزی یک ساعت و نیم داشتند. وجود علائم ابتلا به کرونا در هر‌یک از آزمودنی‌ها و اعضای خانواده آن‌ها معیار خروج از این پژوهش قلمداد می‌شد.
در دهم اسفند سال 1398 اولین دوره قرنطینه و تعطیلی مراکز ورزشی به دنبال شیوع کرونا آغاز و تا اواخر خرداد سال 1399 ادامه داشت. پس از پایان دوره قرنطینه اول، والیبالیست‌ها به سالن ورزشی والیبال، جهت از سرگیری تمرینات بازگشتند. در ابتدای ورود آن‌ها و قبل از شروع تمرینات، فاکتورهای کلیدی منتخب آمادگی جسمانی شامل توان اندام تحتانی (تست پرش سه گام و تست سارجنت)، استقامت اندام فوقانی و تنه [تست‌های پرس سینه، پرس پشت بازو، دراز و نشست) و نیز انعطاف‌پذیری (تست نشتن و رسیدن) به عنوان پیش‌آزمون توسط مربی والیبال متخصص در ارزیابی اندازه‌گیری شدند. 
یک دوره گرم کردن پانزده دقیقه‌ای با هدف آمادگی بیشتر و پیشگیری از بروز آسیب پیش از انجام پیش‌آزمون اجرا شد. فرایند اجرای آزمون‌ها بر مبنای روش‌های استاندارد مورد تأیید مراجع علمی ورزشی با اعتباریابی و پایایی بالا انجام شد [7] و ابزار مورد استفاده در این آزمون‌ها شامل جعبه نشستن و رسیدن (دست‌‌ساز، با عرض سی سانتی‌متر، طول پنجاه سانتی‌متر، ارتفاع 35 سانتی‌متر که روی آن یک متر نواری پنجاه سانتی‌متری چسبانده شده بود) برای ارزیابی انعطاف‌پذیری، متر نواری (استنلی^®، طول سه متر)، دستگاه ورتک^®(به ارتفاع 3/50 از جنس پلاستیک و دست‌ساز) برای ارزیابی توان اندام تحتانی، کورنومتر (Q&Q کیو اند کیود اچ اس 46^®) و مت (یک متر در یک متر) برای ارزیابی استقامت عضلات اندام فوقانی بودند. 
پس از مرحله پیش‌آزمون، یک دوره برنامه تمرینی دوازده هفته‌ای ترکیبی و ثبات مرکزی با تأکید بر تمرینات آمادگی جسمانی (جداول شماره 1 و 2) همراه با رعایت تمام پروتکل‌های بهداشتی، اعلام شده توسط سازمان بهداشت جهانی (جدول شماره 3)، توسط بازیکنان همراه با گرم کردن و سرد کردن به منظور پیشگیری از بروز آسیب زیر نظر سرمربی‌ انجام شد. 



تمرینات ترکیبی و ثبات مرکزی بدن در تمام روزهای هفته و به صورت روزانه برنامه‌ریزی شد، به طوری که تمرینات ترکیبی با تأکید بر آمادگی جسمانی در روزهای زوج، در ابتدا با انجام تمرینات منتخب در جدول شماره 1 و سپس تمرین مرسوم کار با توپ ولیبال با رویکرد مرور تکنیک شامل گرم کردن، اجرای مهارهای پایه به صورت انفرادی به مدت یک ساعت در فضای رو باز انجام شد.



در روزهای فرد نیز برنامه تمرین ثبات مرکزی بدن به مدت یک ساعت با رعایت اصول پیشگیرانه بهداشتی و در محیط روباز طبق جدول شماره 2 انجام گرفت. 



در هجده تیر سال 1399 دومین دوره قرنطینه عمومی و تعطیلی مراکز ورزشی و سالن‌ها تصویب شد و بازیکنان تا هفت مرداد مجدداً در دوران بی‌تمرینی به سر بردند. پس از پایان این دوره و بازگشت دوباره والیبالیست‌ها به سالن‌های تمرین به مدت دوازده هفته (جداول شماره 1 و 2) با رعایت همان پروتکل‌های بهداشتی قبلی (جدول شماره 1) تمرینات مجدداً انجام و سپس در پایان هفته دوازدهم، توسط مربی والیبالی که تست‌های پیش آزمون را ثبت کرده بود، تمام تست‌ها جهت ارزیابی پس‌آزمون تکرار شدند.
از نرم افزار SPSS نسخه 21 جهت انجام تجزیه و تحلیل آماری استفاده شد. از میانگین و انحراف معیار برای تحلیل آمار توصیفی و آزمون شاپیرو ویلک برای آزمون نُرمال بودن توزیع داده‌ها استفاده شد. سپس به منظور ارزیابی و مقایسه تفاوت میانگین‌های متغیرهای پیش‌آزمون و پس‌آزمون در میان والیبالیست ها، آزمون تی زوجی به کار گرفته شد. تمام مراحل اجرای آزمون‌های آماری در سطح معناداری 0/05 صورت پذیرفت (P≤0/05).

نتایج آزمون شاپیرو ویلک نشان‌دهنده نرمال بودن توزیع داده‌ها در تمام متغیرها بود. نتایج آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار)مربوط به متغیرهای تحقیق در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون در تصویر شماره 1 نشان داده شد. همان‌طور که در تصویر شماره 1 نیز مشخص است، اندازه میانگین مرحله پس‌آزمون در تمام متغیرها از میانگین مرحله پیش‌آزمون بیشتر بوده است. 



نتایج حاصل از آمار استنباطی مربوط به آزمون آماری تی زوجی متغیرهای پژوهش حاضر نیز در دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون در جدول شماره 4 نشان داده شده است.



همان‌طور که از نتایج جدول شماره 4 قابل مشاهده است، در متغیرهای استقامت اندام فوقانی و تنه و نیز انعطاف‌پذیری (تست‌های پرس سینه، پرس پشت بازو، دراز و نشست و نشستن و رسیدن) تفاوت معنادار آماری بین دو مرحله پیش‌آزمون و پس‌آزمون وجود دارد، اما در متغیر توان اندام تحتانی (تست‌های پرش سه گام و پرش سارجنت) تفاوت معناداری در دو سطح مشاهده نشده است (P≤0/05).
بحث 
هدف از تحقیق حاضر، تأثیر یک دوره تمرین ترکیبی و ثبات مرکزی همراه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی بر متغیرهای منتخب آمادگی جسمانی والیبالیست‌های نوجوان و جوان در دوران همه‌گیری ویروس کرونا بود. نتایج تحقیق حاضر نشان دادند که در متغیرهای استقامت اندام فوقانی و عضلات شکمی و نیز انعطاف‌پذیری عضلات تفاوت آماری معنادار، اما در متغیر توان اندام تحتانی، این تفاوت در دو سطح پیش‌آزمون و پس‌آزمون مشاهده نشده است (P≤0/05). 
دوران همه‌گیری ویروس کرونا سبب بی‌تحرکی و عدم فعالیت ورزشی در والیبالیست‌های گروه سنی مختلف و حتی تعطیلی رویدادهای بزرگ ورزشی ملی و بین‌المللی شده است. بدین منظور در ارتباط با همه‌گیری این ویروس و تغییرات شیوه‌های تمرینی و نیز سطح آمادگی جسمانی پژوهش‌هایی صورت گرفته است [10-8] که برخی از آن‌ها بر انجام تمرینات برخط یا از راه دور در منزل تأکید داشته‌اند [11 ،9]. 
اما با توجه به مطالعات در دسترس، پژوهشی در ارتباط با تأثیر یک برنامه تمرینی خاص با رعایت پروتکل‌های بهداشتی روی گروه خاصی از ورزشکاران، مانند والیباست‌ها یافت نشده است. تنها مطالعه موجود در این زمینه تحقیق تِرتیپی و همکارانش بود [12] که تأکید اصلی آنان نیز نه بر تغییرات جسمانی والیبالیست‌ها در دوران بی‌حرکتی کووید-19، بلکه بر محدودیت دسترسی والیبالیست‌ها به سالن‌های ورزشی و نیز تبعات اقتصادی آن در ورزش والیبال بوده است.
به طور کلی تغییرات پیک گشتاور و توان خروجی مفاصل تابعی از بارهای تمرینی طراحی شده است [13]. قدرت و توان اندام‌های تختانی و فوقانی و نیز تقویت عملکرد عضلات از مهم‌ترین فاکتورهای کسب موفقیت در ورزش والیبال است [14]. پرش عمودی، به عنوان یک فاکتور توان انفجاری ارزشمند در اجرای مهارت‌های اساسی والیبال مانند اسپک، سرویس پرشی و دفاع روی تور به توانایی بازیکن در انتقال عمودی حداکثر مرکز جرم و سرعت آن در لحظه بلند شدن از زمین بستگی دارد [4]. 
مروری بر نتایج پژوهش حاضر نشان‌دهنده افزایش میزان پرش در گروه مورد بررسی است. احتمالاً عدم وجود تمرینات پلایومتریک به عنوان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های تمرینی در توسعه توان اندام تحتانی در والیبالیست‌ها و نیز عدم امکان اجرای مهارت‌های اسپک و دفاع روی تور در تمرینات مرسوم والیبال به دلیل برگزاری در فضای باز و زمین چمن از دلایل عدم تفاوت معنادار بین نتایج پیش‌آزمون و پس‌آزمون در این پژوهش است. 
ساختارهای پیچیده بیومکانیکی عصبی عضلانی در عضلات و مفاصل بدن مانند گیرنده‌های مکانیکی، از فاکتورهای اصلی تأثیرگذار بر دامنه حرکتی مفاصل و انعطاف‌پذیری در بازیکنان محسوب می‌شوند [15]. بهبود دامنه حرکتی مفاصل و انعطاف‌پذیری، به‌ویژه برای عضلات بخش پشتی بدن، نه تنها در پیشگیری از بروز آسیب‌ها تأثیرگذار است، بلکه ارتباط مستقیمی با سطح عملکرد والیبالیست‌ها دارد [6]. 
اجرای برنامه تمرینی ثبات مرکزی بدن با اعمال فشار و استرس بر عضلات این بخش و نیز تحریک ویژگی‌های عصبی عضلانی آنها ممکن است از مهم‌ترین دلایل مشاهده تفاوت معناداری در پارامتر انعطاف‌پذیری در دو سطح پیش‌آزمون و پس‌آزمون در میان والیبالیست‌های جوان و نوجوان باشد.
لازم به توضیح است که انجام فرایند کشش‌های دینامیک و استاتیک در ابتدا و انتهای تمرین با رویکرد پیشگیری از بروز آسیب‌های این بازیکنان به دلیل دور ماندن از شرایط ایده‌آل تمرینی احتمالاً توجیه دیگری برای این افزایش معنادار است.
استقامت عضلات اندام فوقانی و شکمی از مؤلفه‌های آمادگی جسمانی حیاتی برای اجرای موفق و البته متوالی مهارت‌هایی مانند دفاع، حمله و سرویس در والیبال محسوب می‌شود [16]. قابل توجه است که یک بازیکن در پست بازی مربوط به خود، به طور مداوم و در دست‌های طولانی‌مدت بازی باید این مهارت‌ها را به شکل مطلوبی اجرا کند. استقامت مناسب عضلات اندام فوقانی، به‌ویژه کمربند شانه‌ای عامل مهمی در پیشگیری از بروز آسیب‌هایی است که والیبالیست‌ها به دلیل اجرای متعدد و تکراری حرکات پرتاب دست از بالای سر انجام می‌دهند. 
علاوه بر این، از دیدگاه بیومکانیکی، استقامت بهینه عضلات میان تنه و بخش شکمی نقش مهمی را در حفظ پاسچر و ساختار مناسب بدنی در هنگام اجرای مهارت‌های والیبال که عمدتاً نیاز به تعادل دارند، ایفا می‌کند. بخش میانی بدن به عنوان نقطه اتصال اندام فوقانی وتحتانی در انتقال و جذب نیروهای برخوردی مانند اجرای اسپک و نیز پرش فرودهای مکرر شناخته می‌شود. 
در عین حال، قرار گرفتن مرکز جرم بدن در این ناحیه نیز لزوم توجه به تمرینات این بخش را دوچندان می‌کند. مروری بر نتایج تمرینات برنامه‌ریزی‌شده در این پژوهش نشان‌دهنده افزایش چشمگیر استقامت عضلات اندام فوقانی و شکمی در والیبالیست‌های جوان و نوجوان است. احتمالاً بار و حجم تمرین ثبات مرکزی بدن در طول دوره تمرینی و تناسب زمان لازم برای سازگاری عضلات با فشار تمرین وارده، توجیه‌کننده این افزایش آماری در فاکتورهای استقامت عضلات اندام فوقانی و میان‌تنه باشد.
نتیجه‌گیری نهایی
با توجه به نتایج پژوهش حاضر، مربیان جهت تمرین‌دهی به بازیکنان و نیز خود بازیکنان والیبال می‌توانند از تمرینات ترکیبی و ثبات مرکزی تنه در کنار برنامه‌های مرسوم و معمول تمرینی والیبال و نیز مرور تکنیک‌های پایه مانند پنجه و ساعد همراه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای حفظ و ارتقای سطح آمادگی جسمانی و فاکتورهای عملکردی حیاتی در دوران همه‌گیری ویروس کرونا بهره‌مند شوند.
 

پیروی از اصول اخلاق پژوهش
تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد.
حامی مالی
این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی ، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
 تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران مراتب تشکر و قدردانی خود را از بازیکنان و خانواده‌های بازیکنان باشگاه والیبال ستارگان البرز که در اجرای این تحقیق ما را یاری کردند، اعلام می‌دارد.


 

1. Blocken B, van Druenen T, van Hooff T, Verstappen PA, Marchal T, Marr LC. Can indoor sports centers be allowed to re-open during the COVID-19 pandemic based on a certificate of equivalence? Build Environ. 2020; 180:107022. [DOI:10.1016/j.buildenv.2020.107022] [PMID] [PMCID]
2. Asif IM, Chang CJ, Diamond AB, Raukar N, Zaremski JL. Returning athletes back to high school sports in the COVID-19 era: Preparing for the fall. Sports Health. 2020; 12(6):518-20. [DOI:10.1177/1941738120953851] [PMID] [PMCID]
3. López-Sánchez GF, López-Bueno R, Gil-Salmerón A, Zauder R, Skalska M, Jastrzębska J, et al. Comparison of physical activity levels in Spanish adults with chronic conditions before and during COVID-19 quarantine. Eur J Public Health. 2021; 31(1):161-6. [DOI:10.1093/eurpub/ckaa159] [PMID] [PMCID]
4. Grgantov Z, Milić M, Katić R. Identification af explosive power factors as predictors of player quality in young female volleyball players. Coll Antropol. 2013; 37(Suppl 2):61-8. [PMID]
5. Vitale JA, Vitale ND, Cavaleri L, Dazzan E, Lombardi G, Mascagni P, et al. Level- and sport-specific Star Excursion Balance Test performance in female volleyball players. J Sports Med Phys Fitness. 2019; 59(5):733-42. [PMID]
6. Gabbett T, Georgieff B, Anderson S, Cotton B, Savovic D, Nicholson L. Changes in skill and physical fitness following training in talent-identified volleyball players. J Strength Cond Res. 2006; 20(1):29-35. [PMID]
7. Gibson AL, Wagner DR, Heyward VH. Advanced fitness assessment and exercise prescription. Champaign: Human kinetics; 2018. https://www.google.com/books/edition/Advanced_Fitness_Assessment_and_Exercise/FjxnDwAAQBAJ?hl=en&gbpv=0
8. Frühauf A, Schnitzer M, Schobersberger W, Weiss G, Kopp M. Jogging, nordic walking and going for a walk-inter-disciplinary recommendations to keep people physically active in times of the covid-19 lockdown in Tyrol, Austria. Curr Issues Sport Sci. 2020; 4:100. [DOI:10.15203/CISS_2020.100]
9. Pu B, Zhang L, Tang Z, Qiu Y. The Relationship between health consciousness and home-based exercise in China during the COVID-19 pandemic. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(16):5693. [DOI:10.3390/ijerph17165693] [PMID] [PMCID]
10. Wong AY, Ling SK, Louie LH, Law GY, So RC, Lee DC, et al. Impact of the COVID-19 pandemic on sports and exercise. Asia Pac J Sports Med Arthrosc Rehabil Technol. 2020; 22:39-44. [DOI:10.1016/j.asmart.2020.07.006] [PMID] [PMCID]
11. Yang Y, Koenigstorfer J. Determinants of physical activity maintenance during the Covid-19 pandemic: A focus on fitness apps. Transl Behav Med. 2020; 10(4):835-42. [DOI:10.1093/tbm/ibaa086] [PMID] [PMCID]
12. Tertipi N, Rallis E, Sfyri E, Kefala V. The effects of Covid-19 pandemic in volleyball players and sports clubs in Greece. J Sports Med Phys Fit. 2020; 60(12):1603-4. [DOI:10.23736/S0022-4707.20.11414-2]
13. Buśko K. Power-velocity relationship and muscular strength in female volleyball players during preparatory period and competition season. Acta Bioeng Biomech. 2019; 21(2):31-6. [PMID]
14. Marques MC, Tillaar Rv, Vescovi JD, González-Badillo JJ. Changes in strength and power performance in elite senior female professional volleyball players during the in-season: A case study. J Strength Cond Res. 2008; 22(4):1147-55. [DOI:10.1519/JSC.0b013e31816a42d0] [PMID]
15. Çelik A. Acute effects of cyclic versus static stretching on shoulder flexibility, strength, and spike speed in volleyball players. Turk J Phys Med Rehabil. 2017; 63(2):124-32. [DOI:10.5606/tftrd.2017.198] [PMID] [PMCID]
16. Rodríguez-Marroyo JA, Medina-Carrillo J, García-López J, Morante JC, Villa JG, Foster C. Validity, reliability, and sensitivity of a volleyball intermittent endurance test. Int J Sports Physiol Perform. 2017; 12(3):364-9. [DOI:10.1123/ijspp.2016-0185] [PMID]