مقدمه
ناهنجاری‌های اسکلتی ـ عضلانی شرایط نا‌مطلوبی هستند که بر اثر عوامل محیطی، فقر حرکتی، کارکرد نامناسب عضلات و مفاصل به وجود می‌آیند و امکان بهبود و اصلاح آن‌ها از طریق حذف عوامل مربوطه وجود دارد. برخی از اختلالات وضعیت بدنی می‌تواند موجب تغییراتی در راستای یک قسمت بدن نسبت به سطح اتکا شود که حرکات لازم برای حفظ پاسچر مناسب و تعادل را محدود می‌کند و باعث می‌شود کودکانی که تبحر کمتری در مهار‌ت‌های حرکتی پایه دارند، در حیطه‌های حرکتی روزمره بیشتر دچار مشکل ‌شوند. این احتمال وجود دارد که در فعالیت‌های ورزشی و بازی‌های  دورانِ کودکی و نوجوانی عملکرد حرکتی مناسبی نداشته باشند. 
تغییر شکل‌های اسکلتی زانو یکی از شایع‌ترین اختلالات وضعیت بدنی هستند. از شایع‌ترین آن‌ها می‌توان به زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری اشاره کرد. ژنووالگوم یا زانوی ضربدری نوعی از تغییر شکل زانو در صفحه پیشانی است که در صورت وجود آن اگر در وضعیت تحمل وزن روی دو پا، زانوها در تماس با هم باشند، مفاصل مچ پا از هم فاصله می‌گیرند. ژنووارم یا زانوی پرانتزی، تغییر شکل دیگری است که در صورت ابتلا به آن اگر در حالت تحمل وزن روی دو پا، قوزک‌های داخلی مچ پا در تماس با هم باشند، کوندیل‌های داخلی فمور از هم فاصله می‌گیرند [1]. 
این ناهنجاری‌ها به علـت‌های متفاوتی از قبیل وراثت، پوکی استخوان، آرتروز، آسیب به صفحات رشد، فلج عضلانی، پارگی کپسول و رباط خارجی و داخلی زانـو، ضـعـف عضلانی و کوتاهی عضلات به وجود می‌آیـد [2]. ناهنجاری‌های زانو در کودکان و نوجـوانـان اهمیت بیشتری دارد، زیرا این گروه به‌طور مـداوم در مـعـرض فشارهای نامطلوب بر زانو در محیط‌های مختلف مثـل خـانـه و مدرسه قرار می‌گیرند که این امر احتمال بروز آسیب و مشکلات آتی را در آنان بیشتر خواهد کرد [3].
یکی از مهارت‌های حرکتی پایه، پریدن است. کودکان فعالیت‌های مربوط به پریدن را زود شروع می‌کنند و اغلب شکل‌های ساده‌ای از این الگو را پیش از دو سالگی فرا می‌گیرند. در مهارت پریدن، کودک بدن خود را از سطحی با یک یا هر دو پا به بالا می‌راند و سپس با هر دو پا فرود می‌آید. برای بهتر شدن کنش پا، اولاً پرش‌کننده باید بتواند عمل کندن، پرواز و فرود را به شکل قرینه با هر دو پا انجام دهد، ثانیاً باید پس از آن مفصل‌های مچ پاها، زانوها و ران‌ها را در لحظه کندن بدن از زمین کاملاً باز کند و به دنبال کشیدن کامل و توأم با تمام نیروی پاها هنگام کندن بدن از زمین، مفصل‌های زانوها و ران‌ها را در مرحله پرواز در پرش طول جفتی با هم خم کند. شناسایی برخی از ویژگی‌های پرش طول به‌صورت دو پا در پرش‌کنندگان مبتدی مفید است. در پرش‌های کودکان، خمیدگی بدن در مرحله آمادگی بسیار کم و باز شدن پاها هنگام جدا شدن از زمین کامل نیست. در‌واقع، کودک در مرحله پرتاب بدن به بالا، به جای باز کردن کامل پاها آن‌ها را جمع کرده است [4].
 بیشترین شیوع آسیب‌های زانو در ورزش‌هایی است که شامل پرش و فرود است [5, 6]. پرش و فرود از‌جمله حرکات متداول ورزشی رایج در ورزش‌هایی نظیر بسکتبال، والیبال، فوتبال و بدمینتون است که می‌تواند نیروی برخوردی به بزرگی دو تا دوازده برابر وزن بدن ایجاد کند [7, 8]. این ضربه مکانیکی بایستی توسط سیستم اسکلتی-عضلانی کاهش یابد. افزایش نیروهای برخوردی در ضمن فرود و تکرار این نیروها زمینه را برای آسیب ساختاری بافت نرم تسهیل می‌سازد [9]. کلید پیشگیری از آسیب، توانایی در جذب مناسب این نیروها طی فعالیت‌های پویا است. شناخت عوامل مؤثر توانایی بدن در جذب این نیروها در پیشگیری از آسیب‌های اندام تحتانی مؤثر است [10]. 
مطالعات محدودی در حیطه ناهنجاری زانو و ارتباط آن با اجرای مهارت‌های حرکتی پایه پریدن با توجه به ویژگی‌های کینماتیکی انجام شده است. به‌عنوان مثال، زهرا شهیدی زندی و همکاران به بررسی خصوصیات کینماتیکی مفاصل اندام تحتانی هنگام فرود تک پا از ارتفاع‌های مختلف در افراد مبتلا به ناهنجاری زانوی ضربدری پرداختند. نتایج تحقیق حاضر نشان داد افراد منتخب به ناهنجاری زانوی ضربدری نسبت به افراد سالم هنگام فرود تک پا از ارتفاع‌های مختلف با زاویه فلکشن زانو کمتر و زاویه دورسی فلکشن مچ پای کمتر فرود می‌آیند. 
بر اساس تحقیقات انجام ‌شده، همه این موارد به‌عنوان ریسک فاکتورهای آسیب لیگامنت صلیبی-قدامی شناخته شده‌اند. از این‌رو، آموزش صحیح و اصلاح الگوی فرود در جهت کاهش بارهای اعمال ‌شده به کمپارتمان خارجی زانو و جلوگیری از پیشرفت بیماری‌های مفصلی باید مورد توجه قرار گیرد [11]. 
نجیشیما و همکاران، کینماتیک و کینتیک اندام تحتانی در حرکت فرود تک پا و فرود دو پا را مقایسه کردند. نتایج نشان داد میانگین زاویه والگوس زانو هنگام فرود تک پا نسبت به فرود دو پا به‌طور معناداری بیشتر است. میانگین بیشینه فلکشن زانو در صفحه سهمی هنگام فرود تک پا نسبت به فرود دو پا کمتر بود [12]. شاه امیری فتاحی و همکاران با بررسی تأثیر ناهنجاری زانوی پرانتزی با پایداری دینامیکی در تکلیف پرش-فرود تک پا در دانشجویان پسر تربیت بدنی بیان کردند که زمان رسیدن به پایداری در راستای داخلی-خارجی و در حالت کلی در گروه زانوی پرانتزی بیشتر از گروه نرمال بود که این اختلاف معنادار بود [13]. 
ژوسف و همکاران از بین مهارت‌های جابه‌جایی، حرکت پرش را در زنان ورزشکار دچار زانوی ضربدری بررسی کردند و عملکرد ضعیف‌تر آنان را در طول پرش و فرود گزارش کردند [14]. نایلند و همکاران به بررسی ارتباط بین زاویه زانو و راهبردهای کنترل وضعیتی طی ایستادن روی یک پا پرداختند و گزارش کردند افراد دچار زانوی پرانتزی کنترل وضعیتی و تعادل ضعیف‌تری دارند [15]. 
با توجه به مطالعات انجام ‌شده، بیشتر تحقیقات برای ناهنجاری‌های زانوی ضربدری در زنان بزرگسال یا ناهنجاری‌های زانوی پرانتزی در ورزشکاران مرد بزرگسال صورت گرفته است و با توجه به اهمیت تشخیص زودرس موارد بدشکلی در کودکان و تأثیر آن بر کیفیت زندگی آنان، تحقیقات معدودی اینگونه ناهنجاری‌ها را در کودکان هنگام پرش و فرود بررسی کرده‌اند. پاسخ به این سؤال که « آیا الگوی کینماتیکی مفصل زانوی کودکان هفت تا نُه سال دچار ناهنجاری زانوی پرانتزی و ضربدری و کودکان دچار زانوی طبیعی هنگام فرود دو پا متفاوت است یا خیر» مشخص نشده است. از این‌رو، هدف تحقیق حاضر مقایسه الگوی کینماتیکی مفصل زانوی کودکان هفت تا نُه سال دچار ناهنجاری زانوی پرانتزی و ضربدری وکودکان دچار زانوی طبیعی هنگام فرود دو پا است.
روش‌شناسی
تحقیق حاضر از نوع توصیفی، نیمه‌تجربی و کاربردی است. نمونه آماری این تحقیق را 45 نفر از پسران هفت تا نُه سال شهر ری، دبستان و پیش دبستان حکمت ناحیه 2 شهر ری در استان تهران که به‌صورت تصادفی انتخاب شده بودند، تشکیل می‌دادند. این گروه شامل پانزده نفر از دانش‌آموزان مبتلا به ناهنجاری زانوی پرانتزی، پانزده نفر از دانش‌آموزان مبتلا به ناهنجاری زانوی ضربدری و پانزده نفر از دانش‌آموزان هم دچار زانوی طبیعی تشکیل بودند.
افرادی که دچار بیماری‌های گوش داخلی، مشکلات تأثیر‌گذار بر تعادل در سیستم عصبی، اختلال سیستم دهلیزی، سابقه آسیب، شکستگی یا جراحی اندام تحتانی، دامنه حرکتی غیر‌طبیعی مفاصل اندام تحتانی و مشکلات ارتوپدی جدی بودند، از طریق پرسش‌نامه سلامت پزشکی از تحقیق خارج شدند. همچنین گروه‌ها تا حد ممکن از نظر ناهنجاری‌های اسکلتی-عضلانی و مشخصات آنتروپومتریکی تقریباً همسان‌سازی شدند.
تمام آزمودنی‌ها در زمان انجام تحقیق، سالم و مبتلا به هیچ بیماری خاصی نبودند. پس از کسب مجوز از مدیریت دبستان قبل از اجرای تحقیق، والدین آزمودنی‌ها از شرایط اجرای تحقیق به‌طور کامل آگاه شدند و فرم رضایت‌نامه را برای شرکت فرزندشان در تحقیق امضا کردند. از ترازوی ®MAGESTIC ساخت کشور آلمان با دقت اندازه‌گیری 0/5 کیلوگرم برای اندازه‌گیری وزن و از متر نواری منعطف، ساخت کشور چین به طول 1/6 متر و با حساسیت یک میلی‌متر برای اندازه‌گیری قد استفاده شد. 
با استفاده از کولیس و خط‌کش فاصله بین قوزک‌های داخلی و فاصله بین اپی‌کندیل‌های داخلی ران اندازه‌گیری شد و فاصله بیش از 2/5 سانتی‌متر به عنوان ناهنجاری‌های ضربدری و پرانتزی درنظر گرفته شد [16]. آزمودنی‌ها پنج دقیقه به انجام حرکات کششی و گرم کردن عضلات اندام تحتانی پرداختند. پس از آن، پنج دقیقه برای آشنایی با آزمون و احساس راحتی در اجرای آن، حرکت پرش و فرود را انجام دادند. مهارت پرش طول به‌صورت دو پا به مهارتی گفته می‌شود که در آن کودک، بدن خود را از سطحی با هر دو پا به بالا رانده و پس از طی مسافتی با هر دو پا فرود می‌آید [17]. 
در این تحقیق از روش مرحله‌ای پرش جفت طولی کلارک و فیلیپس کمک گرفته شد. به این ترتیب، پاها در مرحله جدا شدن از زمین کاملاً کشیده می‌شود و به‌‌عبارتی فلکشن در مفصل زانو به حداقل می‌رسد. سپس در مرحله پرواز مفصل زانوها خم می‌شود یا خم شدن مفصل زانوها به حداکثر می‌رسد و بالاخره در مرحله فرود مفصل زانوها باز می‌شود یا به‌عبارتی، خم شدن مفصل زانوها در مرحله فرود به حداقل می‌رسد [4]. 
از آزمودنی‌ خواسته شد در نقطه شروع، یعنی مرکز حلقه هولاهوپ که به‌صورت افقی روی زمین قرار گرفته، مستقر شود و به‌صورت طولی، پرشی را انجام دهد که نقطه فرود آن داخل حلقه هولاهوپ بعدی باشد. این کار را سه مرتبه انجام دهد و بهترین اجرای آن ثبت شود. دوربین فیلمبرداری به نحوی قرار داده شد که هنگام اجرای مهارت پرش طول به‌صورت دو پا زوایای مفصل زانو در صفحه سهمی به وضوح مشخص باشد و اطلاعات مربوط به زاویه مفصل زانو در صفحه سهمی در مرحله جدا شدن از زمین، مرحله پرواز و مرحله فرود ثبت شد. سپس با استفاده از نرم‌افزار کینوویا (نسخه 0.8.15.0) اندازه‌گیری متغیرهای کینماتیکی‌ زاویه مفصل زانو در صفحه سهمی هنگام جدا شدن از زمین، زاویه مفصل زانو در صفحه سهمی هنگام پرواز و زاویه مفصل زانو در صفحه سهمی هنگام فرود انجام شد. 
متغیرهای تحقیق در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی در نسخه 21 نرم‌افزار SPSS تجزیه‌وتحلیل شد. از آزمون شاپیرو ویلک برای بررسی توزیع نرمال داده‌ها و تشخیص تفاوت بین گروه‌ها از آزمون‌های کروسکال ـ والیس و آزمون یو من ویتنی استفاده شد (0/05>P).
نتایج  
جدول شماره 1 ویژگی‌های جمعیت‌شناختی آزمودنی‌های پژوهش را نشان می‌دهند.


با توجه به نتایج ارائه‌شده در جدول شماره 2، از آنجا که اندازه آماره آزمون برابر با 7/072 و سطح معناداری برابر 0/029 است.


بنابراین، در مقایسه کینماتیک زاویه مفصل زانو در صفحه سهمی در مهارت حرکتی پایه (پریدن) در مرحله جدا شدن از زمین بین کودکان دچار زانوی پرانتزی، ضربدری و طبیعی تفاوت معناداری وجود دارد. 
با توجه به نتایج ارائه‌شده در جدول شماره 3، از آنجا که میانگین رتبه‌های کودکان دچار زانوی پرانتزی 14/47 و کودکان دچار زانوی ضربدری 16/53 و مقدار 0/519=‌P است و بزرگ‌تر از 0/05 است.


می‌توان نتیجه گرفت بین عملکرد کودکان دچار زانوی پرانتزی و ضربدری در مرحله جدا شدن از زمین تفاوت معناداری وجود ندارد. میانگین رتبه‌های کودکان دچار زانوی پرانتزی 17/80 و کودکان دچار زانوی طبیعی 13/20 و مقدار 0/151=‌P است و بزرگ‌تر از 0/05 است. پس می‌توان نتیجه گرفت هر‌چند کودکان دچار زانوی طبیعی عملکرد بهتری نسبت به کودکان دچار زانوی پرانتزی در مرحله جدا شدن از زمین داشته‌اند، اما تفاوت معناداری بین آن‌ها وجود ندارد. 
میانگین رتبه‌های کودکان دچار زانوی ضربدری 20/10 و کودکان دچار زانوی طبیعی 10/90 و مقدار 0/004=P است و کمتر از 0/05 است. می‌توان نتیجه گرفت عملکرد کودکان دچار زانوی طبیعی به‌طور معناداری بهتر از کودکان دچار زانوی ضربدری در مرحله جدا شدن از زمین  است. 
با توجه به نتایج ارائه‌شده در جدول شماره 4، از آنجا که اندازه آماره برابر با 0/112 و سطح معناداری نیز 0/946 بزرگ‌تر از 0/05 است؛ بنابراین در مقایسه کینماتیک زاویه مفصل زانو در صفحه سهمی در مهارت حرکتی پایه (پریدن) در مرحله پرواز بین کودکان دچار زانوی پرانتزی، ضربدری و طبیعی تفاوت معناداری وجود ندارد.


 با توجه به نتایج ارائه‌شده در جدول شماره 5، از آنجا که اندازه آماره برابر با 0/175 و سطح معناداری نیز 0/916 بزرگ‌تر از 0/05 است.


بنابراین در مقایسه کینماتیک زاویه مفصل زانو در صفحه سهمی در مهارت حرکتی پایه (پریدن) در مرحله فرود بین کودکان دچار زانوی پرانتزی، ضربدری و طبیعی تفاوت معناداری وجود ندارد.
بحث
هدف از تحقیق حاضر، مقایسه کینماتیک زاویه مفصل زانو در صفحه سهمی در کودکان سالم و مبتلا به ناهنجاری‌های زانوی پرانتزی ضربدری هنگام پریدن بود. یافته‌های تحقیق حاضر نشان داد فعالیت مفصل زانو در پرش طول به‌صورت دو پا، با توجه به اینکه در روش مرحله‌ای پرش طول جفتی در مرحله جدا شدن از زمین مفاصل زانو کاملاً باز می‌شود و در پرش‌کنندگان مبتدی (کودکان) در این مرحله خمش در مفاصل زانو به مقدار کم وجود دارد و هر‌چه این خمش کمتر باشد، عملکرد بهتر است و از آنجا که گروه مبتلا به زانوی ضربدری نسبت به گروه سالم در خمش مفصل زانو هنگام جدا شدن از زمین تفاوت معنا‌داری داشتند، می‌توان نتیجه گرفت گروه زانوی ضربدری در فاز جدا شدن از زمین به‌صورت معناداری ضعیف‌تر از گروه زانوی طبیعی بودند و با گروه زانوی پرانتزی تفاوت معناداری ندارد. 
روش مرحله‌ای پرش طول جفتی در مرحله پرواز مفاصل زانو‌‌، خم و در مرحله فرود مفاصل زانو باز می‌شوند. فعالیت مفصل زانو در فازهای پرواز و فرود بین گروه‌های زانوی پرانتزی و ضربدری و طبیعی تفاوت معناداری وجود ندارند. ‌در فاز جدا شدن از زمین کودکان دچار ناهنجاری ضربدری به خوبی نتوانستند از لحظه آمادگی تا لحظه جدا شدن از زمین خمش مفصل زانو را کاهش دهند که می‌توان یکی از دلایل ان ضعف عضلات باز‌کننده مفصل زانو نسبت کودکان دچار زانوی سالم باشد. عضله کشنده پهن نیام و عضلات چهار سر، عضلات صاف‌کننده مفصل زانو هستند و به‌ عبارتی این عضلات هستند که می‌توانند در مرحله جدا شدن از زمین مفصل زانو را کاملاً باز کند. 
عضله کشنده پهن نیام اگر کوتاه یا سفت باشد، موجب ایجاد ژنووالگوم و ضعف آن موجب بروز ژنوواروم شود و عضله دیگر عضله چهار سر اصلی‌ترین عضله باز‌کننده مفصل زانو هستند. در تغییر شکل‌های زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری توانایی گروه عضلانی چهار سر برای ایجاد ثبات دینامیکی در صفحه پیشانی و سهمی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد [18]. در زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری کفایت گروه عضلانی چهار سر کاهش می‌یابد. در این تغییر شکل‌ها بخش اعظم نیروی این عضله صرف کشش کشکک مفصل زانو به سمت خارج (در زانوی ضربدری) یا به داخل (در زانوی پرانتزی) شده و میزان کمی از نیروی آن موجب کشش کشکک زانو به سمت بالا می‌شود [19].
تاکنون مهارت حرکتی پایه پریدن به‌صورت مرحله‌ای در افراد دچار زانوی پرانتزی و ضربدری و طبیعی بررسی نشده است و بیشتر مرحله فرود بررسی شده که آن هم (روش فرود ما) ممکن است با برخی از مطالعات دیگر تفاوت داشته باشد. در تعداد زیادی از مطالعات انجام‌شده فرد از روی یک سکو فرود را انجام می‌دهد، اما در تحقیق ما آزمودنی‌ها یک پرش طول به‌صورت دو پا انجام می‌دهند که با آنچه که در میادین ورزشی اتفاق می‌افتد نزدیک‌تر است. 
نتایج پژوهش‌های ژوسف و همکاران، ون گیلو و همکاران و بزییِر و همکاران نشان داد زانوی ضربدری می‌تواند عملکرد عضلات اندام تحتانی را مختل کند و افراد دچار زانوی ضربدری در مقایسه با افراد نرمال در بازیابی تعادل دچار مشکل هستند. همچنین هنگام اجرای مهارت‌های مختلف در این افراد، پا دچار پرونیشن می‌شود و این مسئله ویژگی‌های الگوی حرکتیِ به‌کارگیری عضلات را با تأخیر مواجه می‌کند [20 ،19 ،14]. 
تحقیقات کاشف، ناجی، عنبریان و مریم قوجقی تفاوت معناداری بین افراد دچار زانوی پرانتزی و افراد با زانوی طبیعی در اجرای مهارت‌های مختلف نشان نداد [21, 22, 23, 24, 25]. حدادنژاد عنوان می‌کند ناهنجاری زانوی پرانتزی می‌تواند باعث تضعیف اجرا شود [26]. 
برخی تحقیقات مانند تحقیق حیاتی و همکاران، عملکرد بهتر افراد دچار زانوی پرانتزی را در مهارت شوت فوتبال گزارش کردند. در زانوی پرانتزی در بیشتر موارد این ناهنجاری از نوع ساختاری، مادرزادی یا استخوانی است و هیچ ضعف یا کوتاهی عضلانی همراه با آن را نمی‌توان در اندام تحتانی مشاهده کرد. همچنین علت ایجاد آن، مربوط به عضلات و بافت‌های نرم نیست. به همین علت در افراد دچار زانوی پرانتزی برخلاف افراد دچار زانوی ضربدری، کاهش عملکرد عضلانی و در نتیجه نقصان مهارتی مشاهده نمی‌شود [26]. 
نتیجه‌گیری نهایی
یا توجه به نتایج حاصل، انحراف ایجاد ‌شده در ناهنجاری زانوی ضربدری علاوه بر ایجاد اختلال در راستای اندام تحتانی می‌تواند بر عملکرد کودکان هنگام جدا شدن از زمین در مهارت پرش جفت طولی تأثیر منفی بگذارد. در سایر مراحل که بین عملکرد گروه‌ها تفاوتی نبود، می‌توان طبق رویکرد تئوری سیستم‌های پویا بدن از مؤلفه‌های مختلفی تشکیل شده که هرگاه یکی از آن‌ها تغییر کند، باقی ابعاد بدن نیز متناسب با آن تغییر خواهند کرد و این تبادلِ سیستم‌ها و ابعاد مختلف به‌عنوان یک واحد کارکردی، انعطاف‌پذیری زیادی به بدن می‌دهد. 
 این احتمال وجود دارد که این ناهنجاری از نظر عملکردی طبیعی باشد و به دلیل اینکه در طی دوره کودکی به وجود آمده‌اند، به سازگاری بهتر در آن‌ها منجر شده است. البته برای نتیجه‌گیری قطعی به انجام تحقیقات بیشتر در مهارت‌های مختلف، مفاصل ران و مچ و تعداد دانش‌آموزان بیشتر و در صفحه پیشانی نیز نیاز دارد.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه از نظر اخلاق پژوهش در گروه بیومکانیک ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی مورد بررسی و تأیید قرار گرفته است.

حامی مالی
مقاله حاضر حاصل بخشی از پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد حامد جلال‌وند در گروه بیومکانیک ورزشی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی است.

مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشته‌اند.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
 

References
1.Derscheid GL, Malone TR. Knee disorders. Phys Ther. 1980; 60(12):1582-9. [DOI:10.1093/ptj/60.12.1582] [PMID]
2.Prodromos CC, Han Y, Rogowski J, Joyce B, Shi K. A meta-analysis of the incidence of anterior cruciate ligament tears as a function of gender, sport, and a knee injury–reduction regimen. Arthroscopy. 2007; 23(12):1320-5.[DOI:10.1016/j.arthro.2007.07.003] [PMID]
3.Mirzaei R, Salimi N. [The study of height anomalies among secondary school students in Bayangan (Persian)]. J Kermanshah Univ Med Sci. 2012; 16(7):565-72. https://brief.land/jkums/articles/77297.html
4.Kathleen H. [Growth and motor development during life (Persian)]. [Namazizadeh M, Aslankhani MA, Persian trans]. 10^th ed.  Thehran: Samat Publications; 2009. http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=2060620&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author
5.Boden BP, Torg JS, Knowles SB, Hewett TE. Video analysis of anterior cruciate ligament injury: Abnormalities in hip and ankle kinematics. Am J Sports Med. 2009; 37(2):252-9 [DOI:10.1177/0363546508328107] [PMID]
6.Zahradnik D, Jandacka D, Uchytil J, Farana R, Hamill J. Lower extremity mechanics during landing after a volleyball block as a risk factor for anterior cruciate ligament injury. Phys Ther Sport. 2015; 16(1):53-8. [DOI:10.1016/j.ptsp.2014.04.003] [PMID]
7.McNair P, Prapavessis H, Callender K. Decreasing landing forces: Effect of instruction. Br J Sports Med. 2000; 34(4):293-6. [DOI:10.1136/bjsm.34.4.293] [PMID] [PMCID]
8.Louw Q, Grimmer K. Biomechanical factors associated with the risk of knee injury when landing from a jump. S Afr J Sports Med. 2006; 18(1):18-23. [DOI:10.17159/2078-516X/2006/v18i1a248]
9.Wu HW, Chang YW, Liu CW, Wang LH. Biomechanical analysis of landing from counter movement jump and vertical jump with run-up in the individuals with functional ankle instability. Int J Sport Exerc Sci. 2010; 2:43-8. https://www.semanticscholar.org/paper/Biomechanical-Analysis-of-Landing-from-Counter-Jump-Wu-Chang/7ce4737f93458d71b502daa4da06305a3daec1c5
10.Hargrave MD, Carcia CR, Gansneder BM, Shultz SJ. Subtalar pronation does not influence impact forces or rate of loading during a single-leg landing. J Athl Train. 2003; 38(1):18-23. [PMCID]
11.Shahidi-zandi Z, Amir-seyfaddini MR, Amiri-Khorasani MT. [Evaluation of lower extremity kinematic characteristics during single-leg landing from different heights in patients with knee valgus deformity (Persian)]. Sci J Rehabil Med. 2017; 6(1):122-31. [DOI:10.22037/JRM.2017.1100299]
12.Nejishima M, Urabe Y, Yokoyama S. Relationship between the knee valgus angle and EMG activity of the lower extermity in single- and double-leg landing. J Biomech. 2007; 40(S 2):S743 [DOI:10.1016/S0021-9290(07)70731-5]
13.Shahamiri Fatahi FA, Alizadeh MH, Minoonejad H. [Effect of genu varum deformity on dynamic stabilization during single-leg jump-landing (Persian)]. Stud Sport Med. 2013; 5(13):39-52. https://smj.ssrc.ac.ir/article_253_73.html?lang=en
14.Joseph M, Tiberio D, Baird J, Trojian T, Anderson J, Kraemer W, et al. Knee valgus during drop jumps in National Collegiate Athletic Association Division I Female Athletes. Am J Sports Med. 2008; 36(2):285-9. [DOI:10.1177/0363546507308362] [PMID]
15.Nyland J, Smith S, Beickman K, Armsey T, Caborn DN. Frontal plane knee angle affects dynamic postural control strategy during unilateral stance. Med Sci Sports Exerc. 2002; 34(7):1150-7. [DOI:10.1097/00005768-200207000-00016] [PMID]
16.Van der M, Steultjens M, Harlaar J, Wolterbeek N, Knol D, Dekker J. Varus-valgus motion and functional ability in patients with knee osteoarthritis. Ann Rheum Dis. 2008; 67(4):471-7. [DOI:10.1136/ard.2007.071258] [PMID]
17.Malina RM, Bouchard C. Growth, maturation, and physical activity [A Bahram, H Khalaji, Persian trans]. Tehran: Omid-e Danesh Publications; 2002. https://lib1.ut.ac.ir:8443/site/catalogue/257250
18.Yayaei-Rad M, Norasteh AA, Shamsi A, Sanjari MA. The comparison of postural stability in different knee alignment. J Basic Appl Sci Res. 2013; 3(7):322-6. https://www.semanticscholar.org/paper/The-Comparison-of-Postural-Stability-in-Different-Yayaei-Rad-Norasteh/10484e2ccef504de9244d27cb75a5baefc880fda
19.Van Gheluwe B, Kirby KA, Hagman F. Effects of simulated genu valgum and genu varum on ground reaction forces and subtalar joint function during gait. J Am Podiatr Med Assoc. 2005; 95(6):531-41. [DOI:10.7547/0950531] [PMID]
20.Besier TF, Lloyd DG, Ackland TR, Cochrane JL. Anticipatory effects on knee joint loading during running and cutting maneuvers. Med Sci Sports Exerc. 2001; 33(7):1176-81. [DOI:10.1097/00005768-200107000-00015] [PMID]
21.Naji M. [Determining the relationship and difference between physical abilities and height disorders of university students Imam Hussein (AS) (Persian)] [MSc. Thesis]. Thehran: Imam Hussein (AS) University; 2002. https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/065e1a3496194b97fd7cf30ca4f343e0
22.Anbarian M, Ismaili H, Hosseini Nejad SI, Rabiee M, Binabaji H. [Comparison of the activity of the muscles around the knee when walking and running in people with varus deformity of the knee and the control group (Persian)]. J Res Rehabil Sci. 2012; 8(2):298-309. [DOI:10.22122/jrrs.v8i2.359]
23.Ghojaghi M, Arab Ameri A, Hemayat Talab R, Minunjad H. [Comparison of basic motor skills in children aged 7 to 9 years with cruciate ligament and brace deformity with children with normal knee orientation (Persian)]. 8^th International Conference on Physical Education and Sport 2012 February 18-19, Thehran, Iran. https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=26414
24.Shahrjerdi S, Golpayegani M, Ghadiri U. [Effect of proprioception training on knee joint position sense of athletes with Genuvarum (Persian)]. J Res Sport Rehabil. 2014; 2(3):67-73. https://www.sid.ir/en/Journal/ViewPaper.aspx?ID=445095
25.Mirzadeh Moghaddam A, Soltandost Nari SM, KhoshraftarYazdi N. [Investigating static balance and lower extremity kinematics during Walking in patients with Genuvarum (Persian)]. J Rehab Med. 2016; 4(4):148-55.file:///C:/Users/m.jamshidi/Downloads/3004813940418.pdf
26.Hayati A, Farhpour N, Rahmani D. [The effect of braced knee on the performance of soccer shooting technique in adolescent boys soccer players (Persian)]. Sports Med. 2012; 4(8):63-72. https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=209906