دوره 9، شماره 1 - ( 3-1402 )
جلد 9 شماره 1 صفحات 46-32 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Roshandel Hesari A, Roshandel Hesari A, Mohagheghi Pirshahid A. Comparison of Musculoskeletal Disorders in the Upper Limbs of Male Athletes with Obese and Thin Non-Athlete Males. J Sport Biomech 2023; 9 (1) : 3
URL: http://biomechanics.iauh.ac.ir/article-1-263-fa.html
URL: http://biomechanics.iauh.ac.ir/article-1-263-fa.html
روشندل حصاری امین، روشندل حصاری علی، محققی پیرشهید علی. مقایسه اختلالات اسکلتی-عضلانی اندام فوقانی مردان ورزشکار با مردان چاق و لاغر غیر ورزشکار. مجله بیومکانیک ورزشی. 1402; 9 (1) :32-46
1- گروه فیزیولوژی ورزشی کاربردی، دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، خراسان شمالی، ایران.
2- گروه آسیب‌شناسی ورزشی و تمرینات اصلاحی، دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه بجنورد، خراسان شمالی، ایران.
3- گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، خراسان رضوی، ایران.
2- گروه آسیب‌شناسی ورزشی و تمرینات اصلاحی، دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه بجنورد، خراسان شمالی، ایران.
3- گروه مدیریت ورزشی، دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، خراسان رضوی، ایران.
متن کامل [PDF 1714 kb]
(348 دریافت)
| چکیده (HTML) (624 مشاهده)
متن کامل: (303 مشاهده)
مقدمه
در جوامع کنونی با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی، ورزش یک نیاز فردی و ضرورت اجتماعی محسوب شده و به‌عنوان یکی از عوامل ارزشی در جامعه مطرح است، عاملی است که می‌توان به کمک آن علاوه بر رفع فقر حرکتی، قابلیت‌های جسمانی و فکری را توسعه بخشید (1)، از آن جهت بستری مناسب و گسترده لازم است تا یک رشته ورزشی با توجه به ویژگی‌ها و ماهیت خاص خود در یک جامعه انسانی فراگیر شده و آن‌چنان رشد و توسعه یابد که کسب قهرمانی و موفقیت در آن موجب افتخار و غرور ملی گردد (2)؛ اما باید بدانیم هنگامی‌که در یک رشته ورزشی، تعداد ورزشکاران بیشتری فعالیت کنند، مسلماً میزان آمار و ارقام صدمات ورزشی در آن رشته هم نسبت به سایر رشته‌ها بالاتر خواهد بود (3)، در طرف مقابل ورزش قهرمانی، چاقی و بی‌تحرکی وجود دارد، به‌طوری‌که چاقی یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی در سرتاسر جهان به شمار می‌رود (4). مطالعات اخیر نشان داده‌اند که افزایش معنی‌داری در وزن بدن جوانان در دو دهه اخیر ایجاد شده است و این افزایش وزن هم در کشورهای توسعه‌یافته و هم در کشورهای درحال‌توسعه به سطح هشداردهنده رسیده است (5). چاقی یک مشکل چند علیتی است که ممکن است زمینه‌های ژنتیکی و محیطی در آن دخیل باشند (6). شرایط محیطی دخیل در چاقی شامل کمبود فعالیت فیزیکی، خواب بیش‌ازحد، عوامل اجتماعی- اقتصادی، عوامل روانی، شرایط پزشکی و مهم‌تر از تمام این موارد دریافت بیش‌ازحد کالری می‌باشد (7). گزارش پژوهشی محققان نشان می‌دهد که چاقی در اثر عدم تعادل بین انرژی دریافتی و انرژی مصرفی به وجود می‌آید و افزایش ذخایر انرژی بدن، اغلب به‌صورت چربی در بدن انباشته خواهد شد (8). افراد چاق اغلب معتقدند که انرژی دریافتی روزانه آن‌ها از همتاهای لاغر خود بیشتر نیست و گزارش کرده‌اند که با وجود کاهش در مقدار غذای دریافتی روزانه قادر به کاهش وزن نیستند، این ادعا به ایجاد این فرضیه منجر شد که چاقی در اثر اختلالات متابولیکی و نادرست بودن عادت‌های رفتاری است که موجب کاهش انرژی مصرفی در افراد چاق می‌شود (9). تجزیه‌وتحلیل‌های سینماتیکی نیز نشان می‌دهند که افراد چاق، عدم تقارن بیشتری را هنگام گام برداری نسبت به افراد لاغر دارند (10)، این امر بر هزینه انرژی گام برداری تأثیر می‌گذارد و زمینه بروز اختلالات اسکلتی عضلانی را فراهم می‌سازد (11). اختلالات اسکلتی عضلانی به هرگونه آسیب بافتی سیستم اسکلتی عضلانی و اعصاب که باعث مختل شدن عملکرد اندام می‌شود، اطلاق می‌گردد (12). درنتیجه این اختلالات، آسیب‌های متعددی در اجزای تشکیل‌دهنده سیستم اسکلتی عضلانی بدن نظیر مفاصل استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، لیگامنت¬ها، اعصاب محیطی، تاندون‌ها و غلاف آن‌ها و رگ‌های خونی وارد می‌شود (13).
اختلالات اسکلتی عضلانی، یک پدیده چند علتی است که فاکتورهای متفاوت فیزیکی و روانی- اجتماعی مانند قامت یا وضعیت‌های بدنی نامطلوب، فشار تماسی، کار تکراری یا کار یکنواخت، اعمال نیروی عضلانی بیش‌ازحد، مواجهه با ارتعاش، طراحی نامناسب محیط کار و استرس در بروز و تشدید آن مؤثر است (14). در ورزش برای رسیدن به هرگونه پیشرفت، ورزشکاران باید وارد برنامه‌های طولانی مدت تمرینی شوند (15). در این برنامه‌ها ممکن است هر ورزشکار بسته به نوع فعالیت ورزشی، مستعد نوع خاصی از ناهنجاری‌ها یا انحرافات پوسچرال کوچک شود (16). با گذشت زمان و طی سال‌ها تمرین، این انحرافات وضعیتی ممکن است به طیف وسیعی از اختلالات منجر گردد که در همین راستا ستون فقرات، بخش بسیار مهمی از چهارچوب اسکلتی بدن انسان بوده و حمایت اصلی از بدن را در فعالیت‌های مختلف به عهده داشته و نقش اساسی را در حفظ راستای بدن ایفا می‌کند همچنین ازآنجایی‌که این بخش در ارتباط نزدیکی با کمربند شانه‌ای قرار گرفته، تغییرات مربوط به آن می‌تواند به‌صورت زنجیره‌وار کمربند شانه‌ای را نیز درگیر کند و موجب تغییراتی در راستای آن گردد؛ لازم به ذکر است که دامنه طبیعی زاویه قوس پشتی بین 20 تا 40 درجه و دامنه طبیعی زاویه قوس کمری بین 20 تا 45 درجه است (17). نیومن (2010) این زوایا را برای افراد بالغ به ترتیب در قوس پشتی 45 تا 50 درجه و در قوس کمری 45 درجه گزارش کرد (18). محققان مختلفی این زوایا را در سنین مختلف به‌صورت متفاوتی گزارش کرده‌اند؛ به‌عنوان مثال رجبی و لطیفی (2010)، نورم قوس پشتی را برای گروه سنی 15 الی 24 سال 77/41 درجه و برای دامنه سنی 25 الی 44 سال 80/42 درجه و همچنین دامنه قوس کمری را برای این دو گروه سنی به ترتیب 20/32 درجه 46/41 درجه گزارش کردند (19). در همین راستا برخی از محققین این زوایا را در گروه سنی 15 الی 20 سال به ترتیب 5/38 درجه و 6/56 درجه گزارش نمودند (20). دامنه طبیعی سر به جلو و شانه به جلو در روش فتوگرافی به ترتیب 44 تا 46 درجه و 52 درجه گزارش شده است (21).
تغییرات غیرطبیعی و انحراف از وضعیت مطلوب قامتی نه تنها از لحاظ ظاهری ناخوشایند است بلکه بر کارایی عضلات اثر منفی گذاشته و موجب می‌شود که فرد به ناهنجاری‌های اسکلتی-عضلانی و اختلالات عصبی مبتلا شود (22). ورزشکاران بیشتر از افراد غیر ورزشکار مستعد ابتلا به انحرافات پاسچری هستند (۲3 و 24). پدیده سازگاری منفی دستگاه اسکلتی با نیازهای حرکتی و مهارت‌های ورزشکاران، به‌ویژه در ورزشکاران حرفه‌ای، موضوع مهم و قابل مطالعه‌ای است که توجه محققین را در سال‌های اخیر به خود جلب کرده است (25). در همین راستا مطالعات متنوعی بر روی ورزشکاران رشته‌های ورزشی مختلف و مقایسه آن‌ها با افراد غیر ورزشکار در داخل و خارج از کشور انجام شده و نتایج متفاوتی حاصل شده است؛ در مطالعه‌ای به وجود کایفوزیس (3/58 درصد) دوچرخه‌سواران و همچنین ارتباط آن با موقعیت‌های فرد بر روی دوچرخه (اثر نوع عملکرد بر ناهنجاری) در ورزشکاران حرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای اشاره شد و در مقایسه ورزشکاران این رشته ورزشی با حداقل 2 سال سابقه تمرینی با افراد غیر ورزشکار، در حالت ایستاده معمولی، تفاوت معنی‌داری در زمینه ناهنجاری هایپرلوردوزیس کمری یافت نشد (24). در مطالعه دیگری که بر روی کایفوزیس صورت گرفت، تفاوتی بین گروه والیبالیست با حداقل دو سال سابقه تمرینی و افراد غیر ورزشکار مشاهده نشد اما در زمینه لوردوزیس کمری تفاوت‌هایی گزارش گردید (25). در مطالعه انجام شده بر روی ووشوکاران، تفاوت معنی‌داری بین کایفوزیس، لوردوزیس و سر به جلو سه گروه ورزشکاران مبتدی، حرفه‌ای و غیر ورزشکاران گزارش گردید (26) همچنین در ورزشکاران تنیس روی میز، نشان داده شده میانگین زاویه سر به جلو، کایفوزیس و لوردوزیس به‌طور معنی‌داری بیشتر از غیر ورزشکاران است (23).
با توجه به وجود نتایج ضد و نقیض در زمینه بروز ناهنجاری‌های اسکلتی عضلانی در افراد مختلف، در همین راستا، تحقیق حاضر با عنوان مقایسه اختلالات اسکلتی-عضلانی اندام فوقانی مردان ورزشکار با مردان چاق و لاغر غیر ورزشکار انجام شد.
روش شناسی
این مطالعه توصیفی تحلیلی بر روی دانشجویان دانشگاه بجنورد با تعداد 15 مرد ورزشکار، 15 مرد چاق و 15 مرد لاغر در استان خراسان شمالی طی سال 1400 انجام شد. آزمودنی‌ها به‌صورت هدفمند از جامعه در دسترس انتخاب شدند و پس از تکمیل فرم رضایت‌نامه شرکت در پژوهش و کسب اطلاع از ماهیت و نحوه همکاری، وارد پژوهش شدند. معیار ورود به مطالعه در گروه ورزشکار، دارا بودن حداقل 5 سال سابقه تمرین و کسب مقام در سطح شهرستان، استان یا کشوری در یکی از رشته‌های ورزشی بود همچنین در گروه غیر ورزشکار نیز عدم حضور در رشته‌های ورزشی معیار ورود به مطالعه بود؛ درحالی‌که معیار عدم ورود به مطالعه شامل وجود آسیب‌های بدنی و ورزشی یا بیماری بود.
قبل از اندازه‌گیری‌ها، هیچ‌کدام از آزمودنی‌ها، تمرین سنگین انجام ندادند و تمامی وسایل اندازه‌گیری تست شدند. برای ارزیابی قد از متر نواری با دقت یک سانتی‌متر مارک فیسکو ساخت کشور چین استفاده گردید و از آزمودنی‌ها خواسته شد در وضعیت ایستاده و بدون کفش، در حالتی که پاشنه پاها مماس با دیوار و باسن، شانه‌ها و پس سر نیز در تماس با متر باشد، با مماس نمودن یک خط کش یا یک سطح افقی که یک ضلع آن روی متر و یک ضلع دیگر آن روی سر فرد قرار داشته، اندازه‌گیری قد صورت گرفت. برای سنجش وزن از ترازوی دیجیتال Personal Scale ساخت کشور چین با دقت اندازه‌گیری 100 گرم استفاده گردید، بدین‌صورت که آزمودنی‌ها با لباس سبک و بدون کفش روی ترازو می‌رفتند. شاخص توده بدنی (BMI ) بر حسب نسبت وزن به کیلوگرم تقسیم بر قد به توان دو بر حسب متر محاسبه شد و اگر عدد به‌دست‌آمده کوچک‌تر از 5/18 باشد، فرد لاغر می‌باشد، اگر عدد به‌دست‌آمده بین 5/18 تا 9/24 باشد، فرد دارای شاخص توده بدنی مناسب بوده و اگر عدد به‌دست‌آمده بین 25 تا 9/29 باشد، فرد دارای اضافه وزن است اما اگر این عدد بیشتر از 30 باشد، فرد دچار چاقی می‌باشد.
به‌منظور ارزیابی ناهنجاری کایفوزیس و لوردوزیس از خط کش منعطف استفاده شد که صیدی و همکاران (2009) اعتبار خط کش منعطف در اندازه‌گیری لوردوزیس کمری را بالا (92 درصد) گزارش کردند (27). برای ارزیابی کایفوزیس، آزمودنی‌ها بدون پوشش تنه و به حالت طبیعی مقابل ارزیاب ایستادند. سپس با ماژیک مهره دوم و دوازدهم پشتی علامت‌گذاری شد. تمام اندازه‌گیری‌ها در حالت ایستاده به‌صورت ریلکس درحالی‌که از آزمودنی‌ها خواسته می‌شد در هنگام اندازه‌گیری وزن خود را بین دو پا قرار داده و روبه‌رو را نگاه کنند، انجام شد. پس از مشخص شدن نقاط مورد نظر، خط کش منعطف بر روی ستون فقرات به صورتی که شکل ناحیه مورد نظر را به خود بگیرد و هیچ‌گونه فضای خالی بین خط کش و ستون فقرات نباشد، قرار داده شد سپس نقاط مشخص شده روی ستون فقرات بر روی خط کش منتقل شدند، در انتها نیز خط کش با احتیاط از روی ستون فقرات جداشده و بر روی کاغذ مورد نظر قرار داده شد و به‌وسیله مداد، انحنا بر روی کاغذ رسم گردید که نقاط مورد نظر مشخص شدند. فاصله دو نقطه و عمق انحنا به‌وسیله خط کش اندازه‌گیری و با استفاده از فرمول مربوطه، زاویه کایفوزیس محاسبه گردید؛ همچنین برای اندازه‌گیری لوردوزیس کمر، مهره‌های اول کمری و دوم خاجی علامت‌گذاری شد که نقاط مشخص شده بر روی ستون فقرات بر روی خط کش منتقل شدند و بر اساس آن و طبق فرمول مربوطه زاویه لوردوزیس مشخص شد (28).
میزان سر به جلو و شانه به جلو با استفاده از روش عکس‌برداری از نیمرخ بدن اندازه‌گیری شد. این روش از تکرارپذیری مطلوبی برخوردار بوده و در تحقیقات متعدد استفاده شده است (29). برای اندازه‌گیری زاویه سر و شانه به جلو با استفاده از این روش، ابتدا سه نشانه آناتومیکی تراگوس گوش، برجستگی آخرومی سمت راست و زائده خاری مهره هفتم گردنی مشخص و با لندمارک نشانه‌گذاری شد سپس از آزمودنی درخواست شد تا در محل تعیین‌شده کنار دیوار (در فاصله 23 سانتی‌متری) طوری بایستد که بازوی چپ وی به سمت دیوار باشد آنگاه سه پایه عکس‌برداری که دوربین دیجیتال نیز بر روی آن قرار داشت، در فاصله 265 سانتی‌متری دیوار قرار گرفت و ارتفاعش در سطح شانه راست آزمودنی تنظیم شد؛ در چنین شرایطی از آزمودنی درخواست شد تا سه بار به جلو خم شود و سه بار نیز دست‌هایش را به بالای سر ببرد و سپس به‌صورت راحت و طبیعی بایستد و به‌دلخواه نقطه‌ای فرضی را روی دیوار مقابل نگاه نماید به‌طوری‌که چشم‌ها در راستای افق باشند، سپس آزمونگر پس از 5 ثانیه مکث، اقدام به گرفتن عکس از نمای نیمرخ بدن کرد و درنهایت عکس مذکور به رایانه منتقل و با استفاده از نرم‌افزار اتوکد، زاویه خط واصل تراگوس و مهره هفتم گردنی با خط عمود (زاویه سر به جلو) و زاویه خط واصل مهره هفتم گردنی و زائده آخرومی با خط عمود (زاویه شانه به جلو) اندازه‌گیری شد (21)؛ همچنین برای ارزیابی شانه نابرابر از نمای فرونتال زاویه خط رابط دو زائده غرابی با خط افق اندازه‌گیری شد (30). داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 22 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت که از آمار توصیفی برای اندازه‌گیری میانگین و انحراف استاندارد و از آمار استنباطی جهت آنالیز واریانس یک‌طرفه و آزمون تعقیبی شفه در سطح معنی‌داری کمتر از 05/0 استفاده شد.
نتایج
طبق جدول 1، اطلاعات توصیفی آزمودنی‌ها در 3 گروه 15 نفره مردان ورزشکار، مردان چاق و مردان لاغر با میانگین و انحراف استاندارد (سن، قد، وزن و شاخص توده بدنی) طبقه‌بندی شدند.
مطابق با جداول 2 و 3، زاویه سر به جلو مردان چاق و لاغر کمتر از مردان ورزشکار بود (001/0=P). شانه به جلو در مردان ورزشکار و مردان چاق به‌طور معنی‌داری بیشتر از مردان لاغر بود (001/0=P)؛ همچنین زاویه کایفوزیس در مردان ورزشکار و افراد چاق به‌طور معنی‌داری بیشتر از افراد لاغر بود (001/0=P)؛ علاوه بر این زاویه لوردوزیس کمری در افراد چاق بیشتر از مردان ورزشکار بود و این زاویه در مردان ورزشکار نیز بیشتر از افراد لاغر تعیین شد (001/0=P).
بحث
هدف مطالعه حاضر مقایسه اختلالات اسکلتی-عضلانی اندام فوقانی مردان ورزشکار با مردان چاق و لاغر غیر ورزشکار بود. نتایج این تحقیق نشان داد که عارضه سر به جلو در مردان ورزشکار بیشتر از مردان چاق و لاغر بود. شانه به جلو و کایفوزیس در مردان لاغر کمتر از مردان ورزشکار و مردان چاق بود اما هایپرلوردوزیس کمری در افراد چاق بیشتر از مردان ورزشکار بود و مردان ورزشکار نیز بیشتر از افراد لاغر دچار این ناهنجاری بودند. به‌طورکلی می‌توان بیان نمود که در تمامی اختلالات اسکلتی-عضلانی اندام فوقانی به جزء هایپرلوردوزیس کمری، مردان ورزشکار درصد بیشتری از ناهنجاری‌ها را نسبت به مردان چاق و لاغر غیر ورزشکار دارا بودند.
نتایج مطالعه ما در زاویه سر به جلو با سایر مطالعات محققان دیگر هم‌راستا بود. در مطالعه باقریان و همکاران (۲011) ناهنجاری‌های ستون فقرات پینگ‌پنگ بازان با غیر ورزشکاران مقایسه شد و مشخص گردید که زاویه سر به جلو پینگ‌پنگ بازان به‌صورت معنی‌داری بیشتر از غیر ورزشکاران بود، دلیل این اختلاف به گارد بازیکنان پینگ‌پنگ در طول بازی مرتبط دانسته شده است (23). در مطالعه حاجی حسینی و همکاران (2014) نیز رابطه بین انجام کارهای تکراری و افزایش زاویه سر اثبات شد (29). شاید علت بیشتر بودن زاویه سر به جلو در این ورزشکاران و پیشرفت آن با افزایش مدت زمان فعالیت وضعیت بدنی آن‌ها باشد که در تمرینات و مسابقات برای مدت طولانی حفظ می‌گردد (23). این عوامل می‌تواند عاملی برای افزایش عارضه سر به جلو در آزمودنی‌های مطالعه ما نیز باشد، افرادی که در انجام حرکات بیشتر از شانه خود استفاده می‌کنند، بیش از سایرین، پاسچر سر به جلو را نشان
می‌دهند (31).
در مطالعه رهنما و همکارانش که در سال 2010 بر روی ناهنجاری‌های ستون فقرات در سه گانه کاران و غیر ورزشکاران مقایسه شد؛ مشخص گردید زاویه سر به جلو در این ورزشکاران به‌صورت معنی‌داری بیشتر از غیر ورزشکاران تعیین گردید (32). در زمینه شانه به جلو نیز نتایج مطالعه حاضر با نتایج دیگر مطالعات هم‌راستا است (26 و 33). قوس شانه‌ها و قوس پشت هر دو به هم مرتبط هستند و ازآنجایی‌که پشت دارای قوس است، با افزایش میزان قوس، چهارمین یا پنجمین مهره پشتی و سومین یا چهارمین مهره گردنی به سمت جلو جا به جا شده و این جا به جایی موجب جا به جا شدن شانه‌ها به سمت جلو می‌شود (34). از طرفی دلیل افزایش زاویه شانه به جلو در این ورزشکاران ممکن است به عواملی از قبیل انجام روش‌های پرکاربردی مربوط باشد که طی تمرینات و مسابقات به‌صورت مکرر استفاده می‌شود. این افزایش درجه کایفوزیس باعث کشیدگی و طویل شدن عضلات اداکتور کتف می‌شود و کارکرد زیاد عضلات قدامی نیز موجب قوی شدن و کوتاهی آن‌ها شده و در نتیجه شانه‌ها به سمت جلوی بدن کشیده شده و زاویه شانه به جلو در این ورزشکاران تشدید می‌گردد (26). در ارتباط با کایفوزیس نتایج مطالعه حاضر با برخی مطالعات همسو (24 و 26 و 35) و با برخی از مطالعات دیگر ناهمسو بود، به‌طوری‌که گرابارا در تحقیق خود که در سال 2015 میلادی بر روی مردان ورزشکار والیبالیست و افراد غیر ورزشکار انجام داد به این نتیجه رسید که انجام حرکات و تکنیک‌های ورزشی، نقش معناداری در بروز عارضه کایفوزیس در این افراد نداشته است (25)؛ همچنین گرابارا در تحقیق دیگری که در سال 2012 میلادی بر روی زنان بسکتبالیست انجام داد، مشخص گردید که انجام تکنیک‌ها و مهارت‌های ورزشی تکراری در رشته بسکتبال، تأثیر معناداری در بروز ناهنجاری هایپرکایفوزیس ندارند (35). وجود تناقض در مطالعات گرابارا با مطالعه حاضر می‌تواند مربوط به رشته ورزشی، سن ورزشکاران، مبتدی و حرفه‌ای بودن آن‌ها و یا سابقه ورزشی آزمودنی‌ها باشد. ورزش‌هایی که در آن ورزشکار در حالت خم شده به جلو قرار می‌گیرد؛ اغلب با افزایش کایفوزیس در ورزشکاران آن رشته همراه خواهد بود (33) و به‌صورت جبرانی می‌تواند به لوردوزیس کمری منجر شود (19). نتایج مطالعه حاضر در زمینه لوردوزیس با نتایج برخی مطالعات محققان دیگر همسو (25 و 26 و 35) و با برخی دیگر ناهمسو بود؛ در مطالعه اسدی و همکاران (2014) تفاوتی بین هایپرلوردوزیس والیبالیست‌ها با افراد غیر ورزشکار یافت نشد که می‌تواند به دلیل تفاوت در نوع رشته ورزشی باشد (33). انحنای کمر یکی از مهم‌ترین مشخصات قامت و حرکت بدن است که در بروز مشکلات کمری نیز اهمیت زیادی دارد، به‌طوری‌که تغییر در انحنای کمر طی حرکت، باعث تغییر در تنش‌های وارد بر کمر می‌شود (17). گودی کمر می‌تواند یکی از علل درد در ورزشکاران باشد (20)؛ در زمینه وجود هایپرلوردوزیس کمری در ورزشکاران می‌توان چنین بیان کرد که تکرار حرکات در تمرین و مسابقه و همچنین لیفت کردن وزنه به مدت طولانی سبب کوتاه شدن عضلات و لیگامنت¬های انتهایی کمر می‌شود و همین امر به افزایش قوس کمر می‌انجامد (32). اغلب برای حفظ تعادل در ستون مهره‌ها، ناهنجاری‌های جبرانی در ستون فقرات اتفاق می‌افتد (17)؛ با توجه به موارد ذکر شده، به نظر می‌رسد که الگوهای حرکتی رشته‌های ورزشی به‌طور مستقیم باعث افزایش هایپرکایفوزیس شود لذا به‌صورت جبرانی باعث هایپرلوردوزیس، شانه به جلو و به دنبال آن ناهنجاری سر به جلو می‌گردد، از سوی دیگر اختلالات پاسچرال می‌تواند موجب تغییراتی در راستای مرکز ثقل بدن نسبت به سطح اتکا و در نتیجه بروز مشکلاتی در تعادل افراد شود (۲۰).
نتیجه گیری نهایی
با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش حاضر، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که ناهنجاری‌های ایجاد شده در نواحی سر، شانه و ستون فقرات، می‌تواند تحت تأثیر رشته ورزشی قرار گیرد. ادامه تمرینات ورزشکاران مورد مطالعه در سطوح حرفه‌ای می‌تواند با خطر بروز ناهنجاری‌های اسکلتی-عضلانی همراه گردد از طرفی چاقی نیز عامل بسیار مهمی در برهم خوردن ساختار قامتی انسان بوده و منجر به بروز این اختلالات در افراد می‌گردد به‌طوری‌که مشخص گردید، فشاری که یک ورزشکار سطح بالا بر بدن خویش در جریان تمرینات یا مسابقات وارد می‌سازد، منجر به بروز برخی ناهنجاری‌های اسکلتی- عضلانی می‌شود اما همین اختلالات و ناهنجاری‌ها در افراد چاق بدون اعمال هیچ‌گونه فشاری ظاهر می‌شود و این نشان‌دهنده یکی از خطرات افزایش وزن بی‌رویه در افراد است همچنین مشخص گردید بیشتر افراد لاغراندام از ناهنجاری‌های کمتری نسبت به ورزشکاران و افراد چاق برخوردار بودند بنابراین نتایج مطالعه حاضر، بر ضرورت توجه جدی‌تر مربیان و ورزشکاران به بررسی دوره‌ای پاسچر و زوایای آن تأکید دارد.
ازآنجایی‌که در این مطالعه فقط ناهنجاری‌های تنه و اندام فوقانی ارزیابی شد؛ پیشنهاد می‌گردد در مطالعات آتی، ناهنجاری‌های اندام تحتانی نیز بررسی شود و علاوه بر آن، این تحقیقات روی زنان نیز صورت پذیرد همچنین پیشنهاد می‌شود تحقیقاتی درزمینه ارتباط قدرت، استقامت، انعطاف‌پذیری با میزان ناهنجاری‌های وضعیتی ستون فقرات در ورزشکاران رشته‌های مختلف انجام شود تا تغییرات مربوط به عضلات این ناحیه نیز بررسی شده و در نتیجه بتوان در مورد تجویز و چگونگی حرکات اصلاحی نظر داد. در پایان باید در نظر داشت که به علت نوع تحقیق و نحوه گزینش آزمودنی‌ها به‌صورت هدفمند، در تعمیم نتایج حاصل شده به کل جامعه ورزش، باید با احتیاط عمل کرد و پیشنهاد می‌شود در حین تعمیم، شرایط و ویژگی‌های آزمودنی‌های مورد مطالعه در این تحقیق، مدنظر قرار گیرد.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از ریاست محترم هیئت ورزش‌های همگانی استان خراسان شمالی، ورزشکارانی که تا پایان طرح ما را همراهی نمودند و به‌خصوص از افرادی که در این تحقیق شرکت کردند و با پژوهشگر همکاری نمودند، نهایت تشکر و قدردانی را داریم.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
اصول اخلاق تمام در این پژوهش رعایت شده است و بر اساس اصول اخلاقی پذیرفته شده و توصیه‌شده برای انجام تحقیقات علمی در تمام مراحل طراحی، اجرا، تحلیل و تدوین نتایج اجرایی شد و تمامی دستورات اخلاقی از جمله حضور آگاهانه، آزاد بودن جهت خروج از مطالعه و... مورد توجه قرار گرفت، بدین‌صورت که تمام تست‌های انجام شده بر اساس آزمون‌های معتبر علمی و با نظارت رئیس هیات ورزش‌های همگانی استان خراسان شمالی به همراه دو تن از مربیان صورت گرفت؛ به تمام آزمودنی‌ها، فرم رضایت‌نامه شرکت در پژوهش داده شد که پس از تکمیل آن و کسب اطلاع از ماهیت و نحوه همکاری، وارد پژوهش شدند و تمامی آزمودنی‌ها به‌صورت کاملاً داوطلبانه در پژوهش شرکت کردند همچنین به آزمودنی‌ها این اطمینان داده شد تا در صورت بروز مشکل یا نارضایتی در هر مرحله از پژوهش با هماهنگی از قبل انجام شده، اجازه خروج از پژوهش را داشته باشند.
حامی مالی
تمام مراحل این پژوهش، با هزینه شخصی نویسندگان انجام شده است و هیچ کمک مالی و مادی از سازمان یا نهاد خاصی دریافت نگردیده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض
بنابر اظهار نویسندگان، هیچ‌گونه تعارض احتمالی منافع در این پژوهش وجود ندارد.
در جوامع کنونی با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی، ورزش یک نیاز فردی و ضرورت اجتماعی محسوب شده و به‌عنوان یکی از عوامل ارزشی در جامعه مطرح است، عاملی است که می‌توان به کمک آن علاوه بر رفع فقر حرکتی، قابلیت‌های جسمانی و فکری را توسعه بخشید (1)، از آن جهت بستری مناسب و گسترده لازم است تا یک رشته ورزشی با توجه به ویژگی‌ها و ماهیت خاص خود در یک جامعه انسانی فراگیر شده و آن‌چنان رشد و توسعه یابد که کسب قهرمانی و موفقیت در آن موجب افتخار و غرور ملی گردد (2)؛ اما باید بدانیم هنگامی‌که در یک رشته ورزشی، تعداد ورزشکاران بیشتری فعالیت کنند، مسلماً میزان آمار و ارقام صدمات ورزشی در آن رشته هم نسبت به سایر رشته‌ها بالاتر خواهد بود (3)، در طرف مقابل ورزش قهرمانی، چاقی و بی‌تحرکی وجود دارد، به‌طوری‌که چاقی یکی از شایع‌ترین مشکلات سلامتی در سرتاسر جهان به شمار می‌رود (4). مطالعات اخیر نشان داده‌اند که افزایش معنی‌داری در وزن بدن جوانان در دو دهه اخیر ایجاد شده است و این افزایش وزن هم در کشورهای توسعه‌یافته و هم در کشورهای درحال‌توسعه به سطح هشداردهنده رسیده است (5). چاقی یک مشکل چند علیتی است که ممکن است زمینه‌های ژنتیکی و محیطی در آن دخیل باشند (6). شرایط محیطی دخیل در چاقی شامل کمبود فعالیت فیزیکی، خواب بیش‌ازحد، عوامل اجتماعی- اقتصادی، عوامل روانی، شرایط پزشکی و مهم‌تر از تمام این موارد دریافت بیش‌ازحد کالری می‌باشد (7). گزارش پژوهشی محققان نشان می‌دهد که چاقی در اثر عدم تعادل بین انرژی دریافتی و انرژی مصرفی به وجود می‌آید و افزایش ذخایر انرژی بدن، اغلب به‌صورت چربی در بدن انباشته خواهد شد (8). افراد چاق اغلب معتقدند که انرژی دریافتی روزانه آن‌ها از همتاهای لاغر خود بیشتر نیست و گزارش کرده‌اند که با وجود کاهش در مقدار غذای دریافتی روزانه قادر به کاهش وزن نیستند، این ادعا به ایجاد این فرضیه منجر شد که چاقی در اثر اختلالات متابولیکی و نادرست بودن عادت‌های رفتاری است که موجب کاهش انرژی مصرفی در افراد چاق می‌شود (9). تجزیه‌وتحلیل‌های سینماتیکی نیز نشان می‌دهند که افراد چاق، عدم تقارن بیشتری را هنگام گام برداری نسبت به افراد لاغر دارند (10)، این امر بر هزینه انرژی گام برداری تأثیر می‌گذارد و زمینه بروز اختلالات اسکلتی عضلانی را فراهم می‌سازد (11). اختلالات اسکلتی عضلانی به هرگونه آسیب بافتی سیستم اسکلتی عضلانی و اعصاب که باعث مختل شدن عملکرد اندام می‌شود، اطلاق می‌گردد (12). درنتیجه این اختلالات، آسیب‌های متعددی در اجزای تشکیل‌دهنده سیستم اسکلتی عضلانی بدن نظیر مفاصل استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، لیگامنت¬ها، اعصاب محیطی، تاندون‌ها و غلاف آن‌ها و رگ‌های خونی وارد می‌شود (13).
اختلالات اسکلتی عضلانی، یک پدیده چند علتی است که فاکتورهای متفاوت فیزیکی و روانی- اجتماعی مانند قامت یا وضعیت‌های بدنی نامطلوب، فشار تماسی، کار تکراری یا کار یکنواخت، اعمال نیروی عضلانی بیش‌ازحد، مواجهه با ارتعاش، طراحی نامناسب محیط کار و استرس در بروز و تشدید آن مؤثر است (14). در ورزش برای رسیدن به هرگونه پیشرفت، ورزشکاران باید وارد برنامه‌های طولانی مدت تمرینی شوند (15). در این برنامه‌ها ممکن است هر ورزشکار بسته به نوع فعالیت ورزشی، مستعد نوع خاصی از ناهنجاری‌ها یا انحرافات پوسچرال کوچک شود (16). با گذشت زمان و طی سال‌ها تمرین، این انحرافات وضعیتی ممکن است به طیف وسیعی از اختلالات منجر گردد که در همین راستا ستون فقرات، بخش بسیار مهمی از چهارچوب اسکلتی بدن انسان بوده و حمایت اصلی از بدن را در فعالیت‌های مختلف به عهده داشته و نقش اساسی را در حفظ راستای بدن ایفا می‌کند همچنین ازآنجایی‌که این بخش در ارتباط نزدیکی با کمربند شانه‌ای قرار گرفته، تغییرات مربوط به آن می‌تواند به‌صورت زنجیره‌وار کمربند شانه‌ای را نیز درگیر کند و موجب تغییراتی در راستای آن گردد؛ لازم به ذکر است که دامنه طبیعی زاویه قوس پشتی بین 20 تا 40 درجه و دامنه طبیعی زاویه قوس کمری بین 20 تا 45 درجه است (17). نیومن (2010) این زوایا را برای افراد بالغ به ترتیب در قوس پشتی 45 تا 50 درجه و در قوس کمری 45 درجه گزارش کرد (18). محققان مختلفی این زوایا را در سنین مختلف به‌صورت متفاوتی گزارش کرده‌اند؛ به‌عنوان مثال رجبی و لطیفی (2010)، نورم قوس پشتی را برای گروه سنی 15 الی 24 سال 77/41 درجه و برای دامنه سنی 25 الی 44 سال 80/42 درجه و همچنین دامنه قوس کمری را برای این دو گروه سنی به ترتیب 20/32 درجه 46/41 درجه گزارش کردند (19). در همین راستا برخی از محققین این زوایا را در گروه سنی 15 الی 20 سال به ترتیب 5/38 درجه و 6/56 درجه گزارش نمودند (20). دامنه طبیعی سر به جلو و شانه به جلو در روش فتوگرافی به ترتیب 44 تا 46 درجه و 52 درجه گزارش شده است (21).
تغییرات غیرطبیعی و انحراف از وضعیت مطلوب قامتی نه تنها از لحاظ ظاهری ناخوشایند است بلکه بر کارایی عضلات اثر منفی گذاشته و موجب می‌شود که فرد به ناهنجاری‌های اسکلتی-عضلانی و اختلالات عصبی مبتلا شود (22). ورزشکاران بیشتر از افراد غیر ورزشکار مستعد ابتلا به انحرافات پاسچری هستند (۲3 و 24). پدیده سازگاری منفی دستگاه اسکلتی با نیازهای حرکتی و مهارت‌های ورزشکاران، به‌ویژه در ورزشکاران حرفه‌ای، موضوع مهم و قابل مطالعه‌ای است که توجه محققین را در سال‌های اخیر به خود جلب کرده است (25). در همین راستا مطالعات متنوعی بر روی ورزشکاران رشته‌های ورزشی مختلف و مقایسه آن‌ها با افراد غیر ورزشکار در داخل و خارج از کشور انجام شده و نتایج متفاوتی حاصل شده است؛ در مطالعه‌ای به وجود کایفوزیس (3/58 درصد) دوچرخه‌سواران و همچنین ارتباط آن با موقعیت‌های فرد بر روی دوچرخه (اثر نوع عملکرد بر ناهنجاری) در ورزشکاران حرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای اشاره شد و در مقایسه ورزشکاران این رشته ورزشی با حداقل 2 سال سابقه تمرینی با افراد غیر ورزشکار، در حالت ایستاده معمولی، تفاوت معنی‌داری در زمینه ناهنجاری هایپرلوردوزیس کمری یافت نشد (24). در مطالعه دیگری که بر روی کایفوزیس صورت گرفت، تفاوتی بین گروه والیبالیست با حداقل دو سال سابقه تمرینی و افراد غیر ورزشکار مشاهده نشد اما در زمینه لوردوزیس کمری تفاوت‌هایی گزارش گردید (25). در مطالعه انجام شده بر روی ووشوکاران، تفاوت معنی‌داری بین کایفوزیس، لوردوزیس و سر به جلو سه گروه ورزشکاران مبتدی، حرفه‌ای و غیر ورزشکاران گزارش گردید (26) همچنین در ورزشکاران تنیس روی میز، نشان داده شده میانگین زاویه سر به جلو، کایفوزیس و لوردوزیس به‌طور معنی‌داری بیشتر از غیر ورزشکاران است (23).
با توجه به وجود نتایج ضد و نقیض در زمینه بروز ناهنجاری‌های اسکلتی عضلانی در افراد مختلف، در همین راستا، تحقیق حاضر با عنوان مقایسه اختلالات اسکلتی-عضلانی اندام فوقانی مردان ورزشکار با مردان چاق و لاغر غیر ورزشکار انجام شد.
روش شناسی
این مطالعه توصیفی تحلیلی بر روی دانشجویان دانشگاه بجنورد با تعداد 15 مرد ورزشکار، 15 مرد چاق و 15 مرد لاغر در استان خراسان شمالی طی سال 1400 انجام شد. آزمودنی‌ها به‌صورت هدفمند از جامعه در دسترس انتخاب شدند و پس از تکمیل فرم رضایت‌نامه شرکت در پژوهش و کسب اطلاع از ماهیت و نحوه همکاری، وارد پژوهش شدند. معیار ورود به مطالعه در گروه ورزشکار، دارا بودن حداقل 5 سال سابقه تمرین و کسب مقام در سطح شهرستان، استان یا کشوری در یکی از رشته‌های ورزشی بود همچنین در گروه غیر ورزشکار نیز عدم حضور در رشته‌های ورزشی معیار ورود به مطالعه بود؛ درحالی‌که معیار عدم ورود به مطالعه شامل وجود آسیب‌های بدنی و ورزشی یا بیماری بود.
قبل از اندازه‌گیری‌ها، هیچ‌کدام از آزمودنی‌ها، تمرین سنگین انجام ندادند و تمامی وسایل اندازه‌گیری تست شدند. برای ارزیابی قد از متر نواری با دقت یک سانتی‌متر مارک فیسکو ساخت کشور چین استفاده گردید و از آزمودنی‌ها خواسته شد در وضعیت ایستاده و بدون کفش، در حالتی که پاشنه پاها مماس با دیوار و باسن، شانه‌ها و پس سر نیز در تماس با متر باشد، با مماس نمودن یک خط کش یا یک سطح افقی که یک ضلع آن روی متر و یک ضلع دیگر آن روی سر فرد قرار داشته، اندازه‌گیری قد صورت گرفت. برای سنجش وزن از ترازوی دیجیتال Personal Scale ساخت کشور چین با دقت اندازه‌گیری 100 گرم استفاده گردید، بدین‌صورت که آزمودنی‌ها با لباس سبک و بدون کفش روی ترازو می‌رفتند. شاخص توده بدنی (BMI ) بر حسب نسبت وزن به کیلوگرم تقسیم بر قد به توان دو بر حسب متر محاسبه شد و اگر عدد به‌دست‌آمده کوچک‌تر از 5/18 باشد، فرد لاغر می‌باشد، اگر عدد به‌دست‌آمده بین 5/18 تا 9/24 باشد، فرد دارای شاخص توده بدنی مناسب بوده و اگر عدد به‌دست‌آمده بین 25 تا 9/29 باشد، فرد دارای اضافه وزن است اما اگر این عدد بیشتر از 30 باشد، فرد دچار چاقی می‌باشد.
به‌منظور ارزیابی ناهنجاری کایفوزیس و لوردوزیس از خط کش منعطف استفاده شد که صیدی و همکاران (2009) اعتبار خط کش منعطف در اندازه‌گیری لوردوزیس کمری را بالا (92 درصد) گزارش کردند (27). برای ارزیابی کایفوزیس، آزمودنی‌ها بدون پوشش تنه و به حالت طبیعی مقابل ارزیاب ایستادند. سپس با ماژیک مهره دوم و دوازدهم پشتی علامت‌گذاری شد. تمام اندازه‌گیری‌ها در حالت ایستاده به‌صورت ریلکس درحالی‌که از آزمودنی‌ها خواسته می‌شد در هنگام اندازه‌گیری وزن خود را بین دو پا قرار داده و روبه‌رو را نگاه کنند، انجام شد. پس از مشخص شدن نقاط مورد نظر، خط کش منعطف بر روی ستون فقرات به صورتی که شکل ناحیه مورد نظر را به خود بگیرد و هیچ‌گونه فضای خالی بین خط کش و ستون فقرات نباشد، قرار داده شد سپس نقاط مشخص شده روی ستون فقرات بر روی خط کش منتقل شدند، در انتها نیز خط کش با احتیاط از روی ستون فقرات جداشده و بر روی کاغذ مورد نظر قرار داده شد و به‌وسیله مداد، انحنا بر روی کاغذ رسم گردید که نقاط مورد نظر مشخص شدند. فاصله دو نقطه و عمق انحنا به‌وسیله خط کش اندازه‌گیری و با استفاده از فرمول مربوطه، زاویه کایفوزیس محاسبه گردید؛ همچنین برای اندازه‌گیری لوردوزیس کمر، مهره‌های اول کمری و دوم خاجی علامت‌گذاری شد که نقاط مشخص شده بر روی ستون فقرات بر روی خط کش منتقل شدند و بر اساس آن و طبق فرمول مربوطه زاویه لوردوزیس مشخص شد (28).
میزان سر به جلو و شانه به جلو با استفاده از روش عکس‌برداری از نیمرخ بدن اندازه‌گیری شد. این روش از تکرارپذیری مطلوبی برخوردار بوده و در تحقیقات متعدد استفاده شده است (29). برای اندازه‌گیری زاویه سر و شانه به جلو با استفاده از این روش، ابتدا سه نشانه آناتومیکی تراگوس گوش، برجستگی آخرومی سمت راست و زائده خاری مهره هفتم گردنی مشخص و با لندمارک نشانه‌گذاری شد سپس از آزمودنی درخواست شد تا در محل تعیین‌شده کنار دیوار (در فاصله 23 سانتی‌متری) طوری بایستد که بازوی چپ وی به سمت دیوار باشد آنگاه سه پایه عکس‌برداری که دوربین دیجیتال نیز بر روی آن قرار داشت، در فاصله 265 سانتی‌متری دیوار قرار گرفت و ارتفاعش در سطح شانه راست آزمودنی تنظیم شد؛ در چنین شرایطی از آزمودنی درخواست شد تا سه بار به جلو خم شود و سه بار نیز دست‌هایش را به بالای سر ببرد و سپس به‌صورت راحت و طبیعی بایستد و به‌دلخواه نقطه‌ای فرضی را روی دیوار مقابل نگاه نماید به‌طوری‌که چشم‌ها در راستای افق باشند، سپس آزمونگر پس از 5 ثانیه مکث، اقدام به گرفتن عکس از نمای نیمرخ بدن کرد و درنهایت عکس مذکور به رایانه منتقل و با استفاده از نرم‌افزار اتوکد، زاویه خط واصل تراگوس و مهره هفتم گردنی با خط عمود (زاویه سر به جلو) و زاویه خط واصل مهره هفتم گردنی و زائده آخرومی با خط عمود (زاویه شانه به جلو) اندازه‌گیری شد (21)؛ همچنین برای ارزیابی شانه نابرابر از نمای فرونتال زاویه خط رابط دو زائده غرابی با خط افق اندازه‌گیری شد (30). داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 22 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت که از آمار توصیفی برای اندازه‌گیری میانگین و انحراف استاندارد و از آمار استنباطی جهت آنالیز واریانس یک‌طرفه و آزمون تعقیبی شفه در سطح معنی‌داری کمتر از 05/0 استفاده شد.
نتایج
طبق جدول 1، اطلاعات توصیفی آزمودنی‌ها در 3 گروه 15 نفره مردان ورزشکار، مردان چاق و مردان لاغر با میانگین و انحراف استاندارد (سن، قد، وزن و شاخص توده بدنی) طبقه‌بندی شدند.
مطابق با جداول 2 و 3، زاویه سر به جلو مردان چاق و لاغر کمتر از مردان ورزشکار بود (001/0=P). شانه به جلو در مردان ورزشکار و مردان چاق به‌طور معنی‌داری بیشتر از مردان لاغر بود (001/0=P)؛ همچنین زاویه کایفوزیس در مردان ورزشکار و افراد چاق به‌طور معنی‌داری بیشتر از افراد لاغر بود (001/0=P)؛ علاوه بر این زاویه لوردوزیس کمری در افراد چاق بیشتر از مردان ورزشکار بود و این زاویه در مردان ورزشکار نیز بیشتر از افراد لاغر تعیین شد (001/0=P).
بحث
هدف مطالعه حاضر مقایسه اختلالات اسکلتی-عضلانی اندام فوقانی مردان ورزشکار با مردان چاق و لاغر غیر ورزشکار بود. نتایج این تحقیق نشان داد که عارضه سر به جلو در مردان ورزشکار بیشتر از مردان چاق و لاغر بود. شانه به جلو و کایفوزیس در مردان لاغر کمتر از مردان ورزشکار و مردان چاق بود اما هایپرلوردوزیس کمری در افراد چاق بیشتر از مردان ورزشکار بود و مردان ورزشکار نیز بیشتر از افراد لاغر دچار این ناهنجاری بودند. به‌طورکلی می‌توان بیان نمود که در تمامی اختلالات اسکلتی-عضلانی اندام فوقانی به جزء هایپرلوردوزیس کمری، مردان ورزشکار درصد بیشتری از ناهنجاری‌ها را نسبت به مردان چاق و لاغر غیر ورزشکار دارا بودند.
نتایج مطالعه ما در زاویه سر به جلو با سایر مطالعات محققان دیگر هم‌راستا بود. در مطالعه باقریان و همکاران (۲011) ناهنجاری‌های ستون فقرات پینگ‌پنگ بازان با غیر ورزشکاران مقایسه شد و مشخص گردید که زاویه سر به جلو پینگ‌پنگ بازان به‌صورت معنی‌داری بیشتر از غیر ورزشکاران بود، دلیل این اختلاف به گارد بازیکنان پینگ‌پنگ در طول بازی مرتبط دانسته شده است (23). در مطالعه حاجی حسینی و همکاران (2014) نیز رابطه بین انجام کارهای تکراری و افزایش زاویه سر اثبات شد (29). شاید علت بیشتر بودن زاویه سر به جلو در این ورزشکاران و پیشرفت آن با افزایش مدت زمان فعالیت وضعیت بدنی آن‌ها باشد که در تمرینات و مسابقات برای مدت طولانی حفظ می‌گردد (23). این عوامل می‌تواند عاملی برای افزایش عارضه سر به جلو در آزمودنی‌های مطالعه ما نیز باشد، افرادی که در انجام حرکات بیشتر از شانه خود استفاده می‌کنند، بیش از سایرین، پاسچر سر به جلو را نشان
می‌دهند (31).
در مطالعه رهنما و همکارانش که در سال 2010 بر روی ناهنجاری‌های ستون فقرات در سه گانه کاران و غیر ورزشکاران مقایسه شد؛ مشخص گردید زاویه سر به جلو در این ورزشکاران به‌صورت معنی‌داری بیشتر از غیر ورزشکاران تعیین گردید (32). در زمینه شانه به جلو نیز نتایج مطالعه حاضر با نتایج دیگر مطالعات هم‌راستا است (26 و 33). قوس شانه‌ها و قوس پشت هر دو به هم مرتبط هستند و ازآنجایی‌که پشت دارای قوس است، با افزایش میزان قوس، چهارمین یا پنجمین مهره پشتی و سومین یا چهارمین مهره گردنی به سمت جلو جا به جا شده و این جا به جایی موجب جا به جا شدن شانه‌ها به سمت جلو می‌شود (34). از طرفی دلیل افزایش زاویه شانه به جلو در این ورزشکاران ممکن است به عواملی از قبیل انجام روش‌های پرکاربردی مربوط باشد که طی تمرینات و مسابقات به‌صورت مکرر استفاده می‌شود. این افزایش درجه کایفوزیس باعث کشیدگی و طویل شدن عضلات اداکتور کتف می‌شود و کارکرد زیاد عضلات قدامی نیز موجب قوی شدن و کوتاهی آن‌ها شده و در نتیجه شانه‌ها به سمت جلوی بدن کشیده شده و زاویه شانه به جلو در این ورزشکاران تشدید می‌گردد (26). در ارتباط با کایفوزیس نتایج مطالعه حاضر با برخی مطالعات همسو (24 و 26 و 35) و با برخی از مطالعات دیگر ناهمسو بود، به‌طوری‌که گرابارا در تحقیق خود که در سال 2015 میلادی بر روی مردان ورزشکار والیبالیست و افراد غیر ورزشکار انجام داد به این نتیجه رسید که انجام حرکات و تکنیک‌های ورزشی، نقش معناداری در بروز عارضه کایفوزیس در این افراد نداشته است (25)؛ همچنین گرابارا در تحقیق دیگری که در سال 2012 میلادی بر روی زنان بسکتبالیست انجام داد، مشخص گردید که انجام تکنیک‌ها و مهارت‌های ورزشی تکراری در رشته بسکتبال، تأثیر معناداری در بروز ناهنجاری هایپرکایفوزیس ندارند (35). وجود تناقض در مطالعات گرابارا با مطالعه حاضر می‌تواند مربوط به رشته ورزشی، سن ورزشکاران، مبتدی و حرفه‌ای بودن آن‌ها و یا سابقه ورزشی آزمودنی‌ها باشد. ورزش‌هایی که در آن ورزشکار در حالت خم شده به جلو قرار می‌گیرد؛ اغلب با افزایش کایفوزیس در ورزشکاران آن رشته همراه خواهد بود (33) و به‌صورت جبرانی می‌تواند به لوردوزیس کمری منجر شود (19). نتایج مطالعه حاضر در زمینه لوردوزیس با نتایج برخی مطالعات محققان دیگر همسو (25 و 26 و 35) و با برخی دیگر ناهمسو بود؛ در مطالعه اسدی و همکاران (2014) تفاوتی بین هایپرلوردوزیس والیبالیست‌ها با افراد غیر ورزشکار یافت نشد که می‌تواند به دلیل تفاوت در نوع رشته ورزشی باشد (33). انحنای کمر یکی از مهم‌ترین مشخصات قامت و حرکت بدن است که در بروز مشکلات کمری نیز اهمیت زیادی دارد، به‌طوری‌که تغییر در انحنای کمر طی حرکت، باعث تغییر در تنش‌های وارد بر کمر می‌شود (17). گودی کمر می‌تواند یکی از علل درد در ورزشکاران باشد (20)؛ در زمینه وجود هایپرلوردوزیس کمری در ورزشکاران می‌توان چنین بیان کرد که تکرار حرکات در تمرین و مسابقه و همچنین لیفت کردن وزنه به مدت طولانی سبب کوتاه شدن عضلات و لیگامنت¬های انتهایی کمر می‌شود و همین امر به افزایش قوس کمر می‌انجامد (32). اغلب برای حفظ تعادل در ستون مهره‌ها، ناهنجاری‌های جبرانی در ستون فقرات اتفاق می‌افتد (17)؛ با توجه به موارد ذکر شده، به نظر می‌رسد که الگوهای حرکتی رشته‌های ورزشی به‌طور مستقیم باعث افزایش هایپرکایفوزیس شود لذا به‌صورت جبرانی باعث هایپرلوردوزیس، شانه به جلو و به دنبال آن ناهنجاری سر به جلو می‌گردد، از سوی دیگر اختلالات پاسچرال می‌تواند موجب تغییراتی در راستای مرکز ثقل بدن نسبت به سطح اتکا و در نتیجه بروز مشکلاتی در تعادل افراد شود (۲۰).
نتیجه گیری نهایی
با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش حاضر، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که ناهنجاری‌های ایجاد شده در نواحی سر، شانه و ستون فقرات، می‌تواند تحت تأثیر رشته ورزشی قرار گیرد. ادامه تمرینات ورزشکاران مورد مطالعه در سطوح حرفه‌ای می‌تواند با خطر بروز ناهنجاری‌های اسکلتی-عضلانی همراه گردد از طرفی چاقی نیز عامل بسیار مهمی در برهم خوردن ساختار قامتی انسان بوده و منجر به بروز این اختلالات در افراد می‌گردد به‌طوری‌که مشخص گردید، فشاری که یک ورزشکار سطح بالا بر بدن خویش در جریان تمرینات یا مسابقات وارد می‌سازد، منجر به بروز برخی ناهنجاری‌های اسکلتی- عضلانی می‌شود اما همین اختلالات و ناهنجاری‌ها در افراد چاق بدون اعمال هیچ‌گونه فشاری ظاهر می‌شود و این نشان‌دهنده یکی از خطرات افزایش وزن بی‌رویه در افراد است همچنین مشخص گردید بیشتر افراد لاغراندام از ناهنجاری‌های کمتری نسبت به ورزشکاران و افراد چاق برخوردار بودند بنابراین نتایج مطالعه حاضر، بر ضرورت توجه جدی‌تر مربیان و ورزشکاران به بررسی دوره‌ای پاسچر و زوایای آن تأکید دارد.
ازآنجایی‌که در این مطالعه فقط ناهنجاری‌های تنه و اندام فوقانی ارزیابی شد؛ پیشنهاد می‌گردد در مطالعات آتی، ناهنجاری‌های اندام تحتانی نیز بررسی شود و علاوه بر آن، این تحقیقات روی زنان نیز صورت پذیرد همچنین پیشنهاد می‌شود تحقیقاتی درزمینه ارتباط قدرت، استقامت، انعطاف‌پذیری با میزان ناهنجاری‌های وضعیتی ستون فقرات در ورزشکاران رشته‌های مختلف انجام شود تا تغییرات مربوط به عضلات این ناحیه نیز بررسی شده و در نتیجه بتوان در مورد تجویز و چگونگی حرکات اصلاحی نظر داد. در پایان باید در نظر داشت که به علت نوع تحقیق و نحوه گزینش آزمودنی‌ها به‌صورت هدفمند، در تعمیم نتایج حاصل شده به کل جامعه ورزش، باید با احتیاط عمل کرد و پیشنهاد می‌شود در حین تعمیم، شرایط و ویژگی‌های آزمودنی‌های مورد مطالعه در این تحقیق، مدنظر قرار گیرد.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از ریاست محترم هیئت ورزش‌های همگانی استان خراسان شمالی، ورزشکارانی که تا پایان طرح ما را همراهی نمودند و به‌خصوص از افرادی که در این تحقیق شرکت کردند و با پژوهشگر همکاری نمودند، نهایت تشکر و قدردانی را داریم.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
اصول اخلاق تمام در این پژوهش رعایت شده است و بر اساس اصول اخلاقی پذیرفته شده و توصیه‌شده برای انجام تحقیقات علمی در تمام مراحل طراحی، اجرا، تحلیل و تدوین نتایج اجرایی شد و تمامی دستورات اخلاقی از جمله حضور آگاهانه، آزاد بودن جهت خروج از مطالعه و... مورد توجه قرار گرفت، بدین‌صورت که تمام تست‌های انجام شده بر اساس آزمون‌های معتبر علمی و با نظارت رئیس هیات ورزش‌های همگانی استان خراسان شمالی به همراه دو تن از مربیان صورت گرفت؛ به تمام آزمودنی‌ها، فرم رضایت‌نامه شرکت در پژوهش داده شد که پس از تکمیل آن و کسب اطلاع از ماهیت و نحوه همکاری، وارد پژوهش شدند و تمامی آزمودنی‌ها به‌صورت کاملاً داوطلبانه در پژوهش شرکت کردند همچنین به آزمودنی‌ها این اطمینان داده شد تا در صورت بروز مشکل یا نارضایتی در هر مرحله از پژوهش با هماهنگی از قبل انجام شده، اجازه خروج از پژوهش را داشته باشند.
حامی مالی
تمام مراحل این پژوهش، با هزینه شخصی نویسندگان انجام شده است و هیچ کمک مالی و مادی از سازمان یا نهاد خاصی دریافت نگردیده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض
بنابر اظهار نویسندگان، هیچ‌گونه تعارض احتمالی منافع در این پژوهش وجود ندارد.
فهرست منابع
1. Zolfaghari R. Investigating the prevalence and causes of freestyle sports injuries among the elite athletes in Mashhad City (Persian) [MSc.thesis]. Tehran: University of Tehran; 1997.
2. Roshandel Hesari A, Sabbagh Langeroudi M, Nazari R. The impact of an exhaustive exercise on balance of wrestlers with flat foot (Persian). Paper presented at: 3rd International Conference on Sport Sciences. December 2016; Tehran, Iran.
3. Letafatkar A, Zandi Sh, Khodayi M, Belali Vashmesara J. Flat foot deformity, Q angle and knee pain are interrelated in wrestlers. Journal of Novel Physiotherapies. 2013; 3(2):1000138. [DOI:10.4172/2165-7025.1000138]
4. Spear BA, Barlow SE, Ervin C, Ludwig DS, Saelens BE, Schetzina KE, Taveras EM. Recommendations for treatment of child and adolescent overweight and obesity. Pediatrics. 2007 Dec;120 Suppl 4:S254-88. [DOI:10.1542/peds.2007-2329F] [PMID]
5. Doaei S, Karimi E, Pishnamaz F, Rafiefar S, Malmir H, Ashoori N, et al. The Association between Self-efficacy in Weight Management with Anthropometric Indices in Male Adolescents. North Khorasan University of Medical Sciences. 2018;10(2):1-6. [DOI:10.52547/nkums.10.2.1]
6. Finkelstein EA, Trogdon JG, Cohen JW, Dietz W. Annual medical spending attributable to obesity: payer-and service-specific estimates. Health Aff (Millwood). 2009 Sep-Oct;28(5):w822-31. [DOI:10.1377/hlthaff.28.5.w822] [PMID]
7. Annesi JJ, Gorjala S. Relations of self-regulation and self-efficacy for exercise and eating and BMI change: A field investigation. BioPsychoSocial Medicine. 2010;4(1):10. [DOI:10.1186/1751-0759-4-10] [PMID] [PMCID]
8. Azizi M, Rahmani- Nia F, Mohebi H, Azarbyejani MA. The Effect of Exercise on Cortisol Responses and Energy Expenditure in Obese and Lean Men. Journal of Sport Biosciences. 2009;1(1):57-73.
9. Lazzer S, Boirie Y, Bitar A, Montaurier C, Vernet J, Meyer M, Vermorel M. Assessment of energy expenditure associated with physical activities in free-living obese and nonobese adolescents. Am J Clin Nutr. 2003 Sep;78(3):471-9. [DOI:10.1093/ajcn/78.3.471] [PMID]
10. McEwen B, Seeman T, Ka M, Castellazzo G, Brownell K, Bell J, et al. Stress and Body Shape: Stress-Induced Cortisol Secretion Is Consistently Greater Among Women with Central Fat. Psychosomatic medicine. 2000;62:623-32. [DOI:10.1097/00006842-200009000-00005] [PMID]
11. Volpe Ayub B, Bar-Or O. Energy cost of walking in boys who differ in adiposity but are matched for body mass. Med Sci Sports Exerc. 2003 Apr;35(4):669-74. [DOI:10.1249/01.MSS.0000058355.45172.DE] [PMID]
12. Jafari Nodoushan R, Halvani GH, Vatani Shoaa J, Salmani Nodoushan Z. Survey of musculoskeletal disorders among bank staff in Yazd City (Persian). Tibbi-i-kar. 2011; 3(1):1-7.
13. Golgoli E, Mottaghian H, Roshandel Hesari A. Study of musculoskeletal disorders and pain prevalence in computer operators in Bojnoord (Persian). Paramedical Sciences and Military Health. 2018; 13(1):41-6.
14. da Costa BR, Vieira ER. Risk factors for work-related musculoskeletal disorders: A systematic review of recent longitudinal studies. American Journal of Industrial Medicine. 2010; 53(3):285-323. [DOI:10.1002/ajim.20750] [PMID]
15. Ackland TR, Elliott B, Bloomfield J. Applied anatomy and biomechanics in sport. Second Edition. Human Kinetics: Blackwell Publishing; 2009.
16. Lynch SS, Thigpen CA, Mihalik JP, Prentice WE, Padua D. The effects of an exercise intervention on forward head and rounded shoulder postures in elite swimmers. British Journal of Sports Medicine. 2010; 44(5):376-81. [DOI:10.1136/bjsm.2009.066837] [PMID]
17. Sahrmann Sh. Movement system impairment syndromes of the extremities, cervical and thoracic spines. St. Louis: Elsevier Health Sciences; 2010.
18. Neuman DA. Kinesiology of the musculoskeletal system: Foundations for rehabilitation. New York: Mosby Company; 2010.
19. Rajabi R, Latifi S. Dorsal spinal curvature (kyphosis) and lumbar (lordosis) of men and women or rhinitis (Persian). Sport Medicine Studies. 2010; 2(7):13-30.
20. Micheli L, Stein C, O'Brien M, d'Hemecourt P. Spinal injuries and conditions in young athletes. New York: Springer; 2014. [DOI:10.1007/978-1-4614-4753-5]
21. Thigpen CA, Padua DA, Michener LA, Guskiewicz K, Giuliani C, Keener J, et al. Head and shoulder posture affect scapular mechanics and muscle activity in overhead tasks. Journal of Electromyography and Kinesiology. 2010; 20(4):701-9. [DOI:10.1016/j.jelekin.2009.12.003] [PMID]
22. Kargarfard M, Mahdavinezhad R, Ghasemi GA, Rouzbahani R, Ghias M, Mahdavi Jafari Z, et al. Assessment of spinal curvature in Isfahan University students (Persian). Journal of Isfahan Medical School. 2010; 27(102):762-76.
23. Bagherian Dehkordi S, Rahnama N, Mahmoudi F. Investigation of curves of the spinal cord of the table tennis athletes (Persian). Paper presented at: 6th National Conference on Physical Education and Sports Science Students. 15-16 December 2011; Tehran, Iran.
24. Muyor JM, López-Miñarro PA, Alacid F. Comparison of sagittal lumbar curvatures between elite cyclists and non-athletes. Science & Sports. 2013; 28(6):e167-e73. [DOI:10.1016/j.scispo.2013.04.003]
25. Grabara M. Comparison of posture among adolescent male volleyball players and non-athlete. Biology of Sport. 2015; 32(1):79-85. [DOI:10.5604/20831862.1127286] [PMID] [PMCID]
26. Sadeghi M, Ghasemi GA, Iraj F. Comparing selected spinal column postural abnormalities of professional and amateur Wushu athletes with those of non-athletes (Persian). Journal of Research in Rehabilitation Sciences. 2012; 8(3):583-90
27. Seidi F, Rajabi R, Ebrahimi TI, Tavanai AR, Moussavi SJ. The Iranian flexible ruler reliability and validity in lumbar lordosis measurement. World Journal of Sport Sciences. 2009; 2(2):95-9.
28. Asgaonkar B, Ghumare Rati P. A study to correlate postural thoracic kyphosis and abdominal muscle strength and endurance. Indian Journal of Physiotherapy and Occupational Therapy: An International Journal. 2012; 6(1):19-21.
29. Hajihosseini E, Norasteh AA, Shamsi A, Daneshmandi H. The effects of strengthening, stretching and comprehensive exercises on forward shoulder posture correction. Physical Treatments. 2014; 4(3):123-32.
30. Valizadeh A, Rajabi R, Rezazadeh F, Mahmoudpour A, Aali Sh. Comparison of the forward head posture on scapular muscle contributions during shoulder flexion of predominant arm in women with forward head posture. Zahedan Journal of Research in Medical Sciences. 2014; 16(6):68-72.
31. Silva AG, Johnson MI. Does forward head posture affect postural control in human healthy volunteers? Gait & Posture. 2013; 38(2):352-3. [DOI:10.1016/j.gaitpost.2012.11.014] [PMID]
32. Rahnama N, Bambaeichi E, Taghian F, Nazarian AB, Abdollahi M. Effect of 8 weeks regular corrective exercise on spinal columns deformities in girl students (Persian). Journal of Isfahan Medical School. 2010; 27(101):677-87.
33. Asadi M, Nourasteh A, Daneshmandi H. Comparison of spinal column curvatures between master football players and their non-athletes peers. International Journal of Sport Studies. 2014; 4(3):338-42.
34. Nguyen AD, Shultz SJ. Identifying relationships among lower extremity alignment characteristics. Journal of Athletic Training. 2009; 44(5):511-8. [DOI:10.4085/1062-6050-44.5.511] [PMID] [PMCID]
35. Grabara M. Body posture of young female basketball players. Biomedical Human Kinetics. 2012; 4:76-81. [DOI:10.2478/v10101-012-0014-0]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه بیومکانیک ورزشی
همدان،شهرک مدنی، بلوار امام خمینی(ره)، بلوار پروفسور موسیوند، مجتمع دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، معاونت پژوهش و فناوری، دفتر مجلات علمی
صندوق پستی: 734
تلفن دفتر نشریه: 08134494042
وب‌سایت: http://biomechanics.iauh.ac.ir
ایمیل: sportbiomechanics@iauh.ac.ir
