مقدمه
دویدن به عنوان یکی از محبوب ترین ورزشها شناخته میشود و محدودیت زمانی و مکانی ندارد، به این معنا که هر انسانی در طول شبانه روز و بدون نیاز به مکان ورزشی خاصیّ و با استفاده از فضای بیرون از منزل خود میتواند دویدن را انجام دهد. شواهد زیادی وجود دارد که دویدن فواید زیادی برای سلامتی دارد، مانند پیشگیری از بیماری های مزمن و کاهش میزان مرگ و میر زودرس، تقویت استخوان ها و عضلات، کاهش سرعت سیر پیری و ... . دویدن به طور مداوم آسان نیست به همین دلیل خیلی از افراد پس از مدتی دویدن، از ادامه حرکت وامانده که البته در صورتی که اراده نمایند به دویدن خود ادامه خواهند داد (1).
از طرفی خطر آسیب یک نگرانی مهم برای دوندگان است، با این حال، شواهد محدودی در مورد تغییرات در خطر آسیب پس از تمرین مجدد سبک دویدن وجود دارد. فاکتورهای بیومکانیکی، مانند پیک لحظه اوج، اوج ابداکشن زانو، اوج اورژن پا و ... نشان داده شده است که آسیب اندام تحتانی را پیش بینی میکنند (2).
چرخه راه رفتن و دویدن تصادفی نیستند، امّا شبیه هم هستند و به تغییرات طولانی مدت در طول حرکت وابسته است. شناسایی اثرات مختلف سرعت دویدن بر تغییرپذیری حرکت مفاصل اندام تحتانی می تواند اطلاعات دقیقتری در مورد تأثیر سرعتهای مختلف دویدن بر روی مفاصل به ما نشان دهد. با افزایش سرعت راه رفتن، طول فاز سوئینگ به تدریج از 62 درصد به 31 درصد و برای دویدن به 22 درصد کاهش مییابد. برای بهینه سازی دامنه حرکتی (ROM) در دویدن مطالعه خواصّ مکانیکی مفاصل ضروری می باشد (3).
اخیراً به دلیل تغییر سبک زندگی، استفاده از تردمیل برای پیاده روی و دویدن افزایش یافته است. با این حال، تفاوت های بیومکانیکی در هماهنگی بین دویدن روی تردمیل یا روی زمین به اندازه کافی مورد توجّه قرار نگرفته است (4). حرکت پای سوئینگ دونده های نخبه در حداکثر سرعت به طور قابل توجّهی با حرکت دوندههای کندتر متفاوت است، امّا مکانیسم هایی که این تفاوت بر عملکرد تأثیر میگذارد ناشناخته است (5).
با نگاهی به تحقیقاتی که سابق بر این انجام شده است، مشاهده میکنیم که رابطه بین متغیّرهای کینماتیکی اندام تحتانی و اثربخشی دوی سرعت در فاز حداکثر سرعت (6)، تأثیر سطح مهارت حرکتی و سرعت بر تغییرپذیری حرکت در حین دویدن (7)، اثرات سرعت دویدن بر کینماتیک و کینتیک اندام تحتانی، تحلیل مقایسهای کینماتیک اندام تحتانی بین فاز اوّلیه و پایانی دویدن 5 کیلومتری تردمیل (8)، مقایسه هماهنگی و تنوع آن در بخشهای اندام تحتانی در حین دویدن روی تردمیل و روی زمین با سرعتهای مختلف (4)، تأثیر فاز سوئینگ پا در پایداری دویدن (9)، تأثیر تکنیک سوئینگ بر حداکثر سرعت دویدن (5)، کنترل پای سوئینگ در دویدن انسان (10)، تحلیل خطی و غیر خطی تغییر زاویه مفاصل اندام تحتانی در حین دویدن با سرعت های مختلف (11)، مقایسه هماهنگی و تنوع اندام تحتانی هنگام دویدن روی تردمیل و روی زمین با سرعت های مختلف (4) انجام شده است، امّا مطالعهای که در آن تأثیر افزایش دویدن بر تغییرات سه بعدی زوایای مفصلی در زنجیره باز حرکتی و فاز سوئینگ را برررسی نماید، یافت نشد.
این مطالعه با هدف بررسی تأثیر افزایش سرعت دویدن بر تغییرات سه بعدی زوایای مفصلی اندام تحتانی در زنجیره باز حرکتی و فاز سوئینگ انجام شد.
روش شناسی
تحقیق حاضر از نوع نیمه تجربی بود. 28 نفر آزمودنی مرد سالم که با روش نمونهگیری در دسترس انتخاب شده بودند، در تحقیق حاضر به عنوان آزمودنی شرکت نمودند. این پژوهش در آزمایشگاه بیومکانیک و کنترل حرکتی دانشگاه فدرال (UFABC) انجام و با کد اخلاق (53063315.7.0000.5594) در کمیته اخلاق این دانشگاه تأیید شد. پیش از اجرای پروتکل پژوهش تمامی افراد از نظر ناهنجاریهای اسکلتی عضلانی عصبی و آسیبهای اندام تحتانی توسط فرد خبره و ارزیابی های فیزیکی لازم مورد بررسی قرار گرفتند. همچنین از تمام آزمودنیها جهت شرکت در این پژوهش رضایتنامۀ کتبی اخذ شد. معیارهای ورود به پژوهش شامل دوندگانی بود که در هفته بیش از 20 کیلومتر را میدویدند و حداقل سرعت متوسط دویدن آنها در طول مسابقات با مسافت 10 کیلومتری، یک کیلومتر در 5 دقیقه بود و با دویدن روی تردمیل آشنایی کامل داشتند. معیارهای خروج شامل داشتن هرگونه اختلال اسکلتی و عصبی عضلانی در حرکت یا استفادۀ آنها از هرگونه وسایل کمکی بود که این معیارها از طریق خود اظهاری آزمودنیها و ارزیابی توسط محقق انجام شد. مورد ارزیابی شده در این مطالعه دویدن آزمودنیها با سه سرعت مختلف بود که در این روند تأثیر افزایش سرعت دویدن افراد در سه سرعت مختلف بر زنجیره و نسبت کینتیکی مفاصل اندام تحتانی مورد بررسی قرار گرفت. جهت برآورد متغیّرهای مورد پژوهش در این مطالعه 48 مارکر تکنیکی و آناتومیکی با چهار نشانگر دقیق بر روی استخوان ران و ساق پای آزمودنی ها قرار گرفت. سپس شرکت کنندگان با 3 سرعت مختلف (5/2 ، 5/3و 5/4) متر بر ثانیه بر روی تردمیل دویدند. در این پژوهش از ابزار دوربین استفاده شد. 12 دوربین به وضوح 4 مگابایت با نرم افزار کورتکس 6 و تجزیه و تحلیل حرکت سانتا روزا در ارتفاع 8/2 متر از زمین قرار داشتند . تمام دوربینها قبل از انجام پروتکل کالیبره شدند.
جهت ثبت متغیّرهای کینماتیکی در این پژوهش از 48 مارکر تکنیکی و آناتومیکی با چهار نشانگر دقیق بر روی استخوان ران و ساق پای آزمودنیها قرار میگرفت و همچنین از یک سیستم سه بعدی ثیت حرکت با 12 دوربین با وضوح 4 مگابایت، نرمافزار کورتکس 6/0 و تجزیه و تحلیل حرکت سانتا روزا در دوربینها که در یک ساختار فلزی با طول ۱۱/۵ متر، عرض ۹/۳ متر و ارتفاع 8/2 متر نصب شده بودند، استفاده شد. تمام دوربین ها قبل از انجام پروتکل کالیبره شدند. سپس شرکت کنندگان با سه سرعت مختلف (5/2 ، 5/3و 5/4) متر بر ثانیه بر روی تردمیل دویدند.
مطابق شکل 1 تردمیل مجهز روی یک چاله نصب شده بود به طوری که سطح تردمیل برابر با سطح کف آزمایشگاه قرار داشت. حجم ناحیه ثبت حرکت شامل یک منطقه به طول ۳/۱ متر، عرض ۲/۳ متر و ارتفاع ۱/۲ متر بود. شاخص ثبت دادههای کینماتیک و کینتیک به ترتیب 150 هرتز و 300 هرتز تنظیم گردید. سیستم دستگاه مختصات استفاده شده در آزمایشگاه همان سیستم پیشنهادی انجمن بین المللی بیومکانیک بود و شامل موارد زیر است:
محور X : در راستای محور ساجیتال و در جهت راه رفتن و جهت مثبت آن رو جلو
محور Y : در راستای محور ورتیکال و جهت مثبت آن رو به بالا
محور Z : در راستای محور لترال مدیال (فرونتال) و جهت مثبت آن به سمت راست
پروتکل جمعآوری دادهها شامل مراحل زیر بود:
به محض ورود، از شرکتکننده خواسته شد تا رضایت نامه کتبی خود را تکمیل نماید و مصاحبه کوتاهی در خصوص معیارهای ورود به پژوهش و عادات دویدن با آنها انجام گرفت. مطابق شکل 2 از ۴۸ مارکر بازتابی تکنیکی و آناتومیکی و گلاسترهایی با ۴ مارکر تکنیکی به روش پلاگین گیت روی خاصرۀ قدامی فوقانی، خار خاصرۀ خلفی فوقانی، ران، کندیلهای داخلی و خارجی ران، ساق، قوزک داخلی و خارجی، انتهای استخوانهای کف پایی اوّل و پنجم و پاشنۀ پا در یک جایگاه سفت و محکم نصب شده بود، استفاده شد. این جایگاهها با استفاده از نوارچسبهای الاستیکی و به طور ایمن بر روی سگمنتها بسته شدند.
از آزمودنی خواسته شد تا روی تردمیل قرار گیرد و پروتکل زیر انجام شد:
آزمودنی جهت آشنایی با تردمیل به مدت یک دقیقه و با سرعت ۱/۲ متر بر ثانیه راه رفت و سرعت تردمیل به تدریج به 5/2، 5/3 و 5/4 متر بر ثانیه افزایش یافت و پس از یک دوره دویدن ۳ دقیقهای با این سرعتها، داده ها به مدت ۳۰ ثانیه ثبت گردید. دادهها بر اساس جرم بدن آزمودنیها و همچنین ۱۰۱ نقطه زمانی در چرخه دویدن نرمال شدند. پس از ثبت دادهها و انتقال آن به اکسل، داده های مربوط به مقاله (فازسوئینگ) را با استفاده از دادههای مربوط به نیروهای عکسالعمل زمین جدا کردیم. به این صورت که فاز سوئینگ دویدن زمانی آغاز میشود که نیروهای عکسل العمل زمین صفر شود.
نرمال بودن و همگنی واریانس فرضیههای متغیّرهای وابسته با استفاده از تستهای Bartlett و Levens مورد آزمون قرار گرفت. از آزمون اندازه گیری مکرر جهت اندازه گیری زوایای لگن، زانو و مچ پا بین مفاصل اندام تحتانی غالب و غیر غالب در فاز سوئینگ دویدن انجام شد. محاسبات آماری نیز در نرمافزار SPSS انجام شد
نتایج
نتایج آزمون آمار توصیفی و پارامترهای دموگرافیک شامل قد، وزن و سن آزمودنی ها در جدول 1 نشان داده شده است.
نتایج آمار توصیفی و آمار استنباطی در جدول 2 ارائه شده است. در آمار توصیفی به میانگین و انحراف استاندارد زاوایای مفاصل هیپ، زانو و مچ پا در سه صفحه حرکتی، در سه سرعت 5/2، 5/3 و 5/4 پرداخته شد.
در آمار استنباطی با توجه به نتایج آزمون تعقیبی، در زوایای مفاصل اندام تحتانی حین دویدن در فاز سوئینگ در صفحات حرکتی ساجیتال، فرونتال و ترنسورس پرداخته شد که نتایج شامل:
در مفصل هیپ در صفحه فرونتال حول محور ساجیتال (X) در زاویه ماکزیمم، مینیمم و دامنه حرکتی بین سرعتهای 5/2، 5/3 و 5/4 اختلاف معنیدار وجود داشت. در صفحه ترنسورس حول محور ورتیکال (Y) در زاویه ماکزیمم بین سرعتهای 5/2 و 5/4 و همچنین سرعتهای 5/3 و 5/4 اختلاف معنیدار وجود نداشت، امّا بین سرعتهای 5/2 و 5/3 اختلاف معنیدار وجود داشت. در زاویه مینیمم و دامنه حرکتی بین همه سرعتها اختلاف معنیدار وجود داشت. در صفحه ساجیتال حول محور فرونتال (Z) در زاویه ماکزیمم، مینیمم و دامنه حرکتی بین همه سرعتها اختلاف معنیدار وجود داشت (05/0P<).
در مفصل زانو در صفحه فرونتال حول محور ساجیتال (X) در زاویه ماکزیمم و دامنه حرکتی بین سرعتهای 5/2، 5/3 و 5/4 اختلاف معنیدار وجود داشت ولی در زاویه مینیمم بین سرعتهای 5/2، 5/3 و 5/4 اختلاف معنیدار وجود نداشت. در صفحه ترنسورس حول محور ورتیکال (Y) در زاویه ماکزیمم، مینیمم و دامنه حرکتی بین سرعتهای 5/2، 5/3 و 5/4 اختلاف معنیدار وجود داشت. در صفحه ساجیتال حول محور فرونتال (Z) در زاویه ماکزیمم و دامنه حرکتی بین سرعتهای 5/2، 5/3 و 5/4 اختلاف معنیدار وجود داشت ولی در زاویه مینیمم بین سرعتهای 5/2، 5/3 و 5/4 اختلاف معنیدار وجود نداشت (05/0P<).
در مفصل مچ پا در صفحه فرونتال حول محور ساجیتال (X) در زاویه ماکزیمم، مینیمم و دامنه حرکتی بین سرعتهای 5/2، 5/3 و 5/4 اختلاف معنیدار وجود داشت. در صفحه ترنسورس حول محور ورتیکال (Y) در زاویه مینیمم و دامنه حرکتی بین سرعتهای 5/2، 5/3 و 5/4 اختلاف معنیدار وجود داشت، همچنین بین سرعت 5/2 با 5/3 و 5/4 در زاویه ماکزیمم اختلاف معنیدار وجود داشت ولی بین سرعتهای 5/3 و 5/4 در زاویه ماکزیمم اختلاف معنیدار وجود نداشت. در صفحه ساجیتال حول محور فرونتال (Z) در زاویه مینیمم و دامنه حرکتی بین سرعتهای 5/2، 5/3 و 5/4 اختلاف معنیدار وجود داشت ولی در زاویه مینیمم بین سرعتهای 5/2، 5/3 و 5/4 اختلاف معنیدار وجود نداشت (05/0P<).
بحث
هدف از این مطالعه تأئیر افزایش سرعت دویدن بر تغییرات سه بعدی زوایای مفصلی اندام تحتاتی در زنجیره باز حرکتی و فاز سوئینگ بود. در این مطالعه پارامترهای ماکزیمم، مینیمم و دامنه حرکتی مفاصل اندام تحتانی در سه صفحه توسط شرکتکنندگان دو در سرعت های 5/2، 5/3، 5/4 متر بر ثانیه مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج حاصل از بررسی ابداکشن ران حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که زوایای مفصلی ران در صفحه فرونتال در هر سه سرعت دویدن اختلاف معنی داری وجود داشت. نتایج حاصل از بررسی اداکشن ران حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که زوایای مفصلی ران در صفحه فرونتال در هر سه سرعت دویدن اختلاف معنی داری وجود داشت. لذا با بررسی اختلاف میانگین های زوایای مفصلی ران پا میتوان گفت با افزایش سرعت میزان تغییرات مفصلی و دامنه حرکتی درصفحه فرونتال ران افزایش یافت. این مطالعه با تحقیق آقایی عطاآبادی و همکاران (11) همسو و با تحقیق تومیناگا و همکاران (12) ناهمسو بود. نتایج حاصل از بررسی اکسترنال روتیشن ران حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که بین سرعتهای 5/2 و 5/4 و همچنین سرعتهای 5/3 و 5/4 اختلاف معنیدار وجود نداشت، امّا بین سرعتهای 5/2 و 5/3 اختلاف معنیدار وجود داشت.
نتایج حاصل از بررسی اینترنال روتیشن ران حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که زوایای مفصلی ران در صفحه ترنسورس بین همه سرعتها اختلاف معنیدار وجود داشت. لذا با بررسی اختلاف میانگینهای زوایای مفصلی ران میتوان گفت با افزایش سرعت میزان تغییرات مفصلی و دامنه حرکتی در صفحه ترنسورس ران پا افزایش یافت و این مطالعه با نتایج تحقیق استروزیک و همکاران همسو بود (6).
نتایج حاصل از بررسی فلکشن ران حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که زوایای مفصلی ران در صفحه ساجیتال در هر سه سرعت دویدن اختلاف معنی داری وجود داشت. نتایج حاصل از بررسی اکستنشن ران حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که زوایای مفصلی ران در صفحه ساجیتال در هر سه سرعت دویدن اختلاف معنی داری وجود داشت و با بررسی اختلاف میانگینها به این نتیجه دست یافتیم که با افزایش سرعت میزان تغییرات زاویه مفصلی و دامنه حرکتی در صفحه ساجیتال ران افزایش یافت. این مطالعه با تحقیق آقایی عطاآبادی و همکاران (11) همسو و با تحقیق تومیناگا و همکاران (12) ناهمسو بود.
نتایج حاصل از بررسی ابداکشن زانو حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که میانگین های زوایای مفصلی زانو در صفحه فرونتال در هر سه سرعت اختلاف معنیداری وجود داشت. نتایج حاصل از بررسی اداکشن زانو حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که میانگینهای زوایای مفصلی در صفحه فرونتال در هر سه سرعت اختلاف معنی داری وجود نداشت. لذا با بررسی اختلاف میانگینها به این نتیجه دست یافتیم که با افزایش سرعت میزان تغییرات زاویه مفصلی و دامنه حرکتی در صغحه فرونتال زانو افزایش یافت. این مطالعه با تحقیق تومیناگا و همکاران (12) همسو بود با تحقیق کوآن و همکاران (8) ناهمسو بود.
نتایج حاصل از بررسی اکسترنال روتیشن زانو حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود در چرخش خارجی زوایای مفصلی زانو در صفحه ترنسورس در هر سه سرعت اختلاف معنیداری وجود داشت. نتایج حاصل از بررسی اینترنال روتیشن زانو حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که در چرخش داخلی زوایای مفصلی در صفحه ترنسورس در هر سه سرعت اختلاف معنیداری وجود داشت. لذا با بررسی اختلاف میانگین ها به این نتیجه دست یافتیم که با افزایش سرعت میزان تغییرات زاویه مفصلی و دامنه حرکتی در صفحه ترنسورس زانو افزایش یافت. این مطالعه با تحقیق آقایی عطاآبادی و همکاران (11) همسو و با تحقیق تومیناگا و همکاران (12) ناهمسو بود. نتایج حاصل از بررسی فلکشن زانو حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که در صفحه ساجیتال در هر سه سرعت دویدن اختلاف معنی داری وجود داشت. نتایج حاصل از بررسی اکستنشن زانو حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که میانگین زوایای مفصلی زانو در صفحه ساجیتال در هر سه سرعت دویدن اختلاف معنیداری وجود نداشت. با بررسی اختلاف میانگینها به این نتیجه دست یافتیم که با افزایش سرعت میزان تغییرات زاویه مفصلی و دامنه حرکتی افزایش یافت. این مطالعه با تحقیق آقایی عطاآبادی و همکاران (11) همسو و با تحقیق تومیناگا و همکاران (12) ناهمسو بود. نتایج حاصل از بررسی اینورژن مچ پا حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که میانگین های زوایای مفصلی مچ پا در صفحه فرونتال در هر سه سرعت اختلاف معنی داری وجود داشت. در اورژن مچ پا حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که میانگین های زوایای مفصلی مچ پا در صفحه فرونتال در هر سه سرعت اختلاف معنی داری وجود داشت. لذا با بررسی اختلاف میانگینهای زوایای مفصلی مچ پا میتوان گفت با افزایش سرعت، میزان تغییرات زوایای مفصلی و دامنه حرکتی در صفحه فرونتال مچ پا افزایش یافت. این مطالعه با کوآن و همکاران (8) همسو و با تحقیق تومیناگا و همکاران (12) ناهمسو بود. نتایج حاصل از بررسی ابداکشن مچ پا حین دویدن در فاز سوئینگ حاکی از آن بود که میانگین های زوایای مفصلی مچ پا در صفحه ترنسورس در هر سه سرعت به جز سرعت 5/3 با 5/4 ، اختلاف معنی داری وجود داشت. در ادداکشن مچ پا در صفحه ترنسورس در هر سه سرعت دویدن اختلاف معنی داری وجود داشت. لذا با بررسی اختلاف میانگین های زوایای مفصلی مچ پا می توان گفت با افزایش سرعت میزان تغییرات مفصلی و دامنه حرکتی در صفحه ترنسورس مچ پا افزایش یافت. این مطالعه با کوآن و همکاران (8) همسو و با تحقیق تومیناگا و همکاران (12) ناهمسو بود. نتایج حاصل از مطالعه حاکی از آن بود که در دورسی فلکشن در صفحه ساجیتال در هر سه سرعت دویدن اختلاف معنیداری وجود نداشت. نتایج حاصل از مطالعه حاکی از آن بودکه در پلنتارفلکشن در صفحه ساجیتال در هر سه سرعت دویدن اختلاف معنیداری وجود داشت. لذا با بررسی اختلاف میانگین های زوایای مفصلی مچ پا میتوان نتیجه گرفت با افزایش سرعت میزان تغییرات زوایای مفصلی و دامنه حرکتی در صفحه ساجیتال مچ پا افزایش یافت. این مطالعه با استروزیک و همکاران (6) و کوآن و همکاران (8) و همسو و با تحقیق تومیناگا و همکاران (12) ناهمسو بود. علت اختلاف موجود در نتایج تحقیقات میتواند به نوع روش اندازه گیری، مهارت و تفاوت های آنتروپومتریکی فردی نیز بستگی داشته باشد. از جمله محدودیتهای تحقیق حاضر میتوان شرایط روانی، اجتماعی و اقتصادی آزمودنیها در طی آزمونگیری را نام برد که بر عملکرد آنها اثرگذار می باشد. پیشنهاد میشود تحقیقی با همین عنوان در پای غیرغالب صورت گیرد و با نتایج حاضر مقایسه شود.
نتیجه¬گیری نهایی
این مطالعه نشان داد که تغییرات زاویه و دامنه حرکتی مفاصل ران، زانو و مچ پا زمانی که سرعت دویدن افزایش مییابد در فاز سوئینگ به طور قابلتوجّهی بیشتر است. با توجّه به ماهیت دویدن با سرعت بالا، پایداری بدن می تواند کاهش یابد. برای این منظور، سیستم عصبی مرکزی برای تنظیم ساختار بدن و کاهش ناپایداری در پاسخ به اختلالات اعمال شده، فرمان افزایش دامنه حرکتی زاویه مفاصل مذکور را میدهد. همچنین نتایج نشان میدهد که مفصل مچ پا، به عنوان نزدیکترین مفصل در تماس با زمین، با افزایش تغییرات زاویه و دامنه حرکتی مفصل مچ پا در طی دویدن، با کاهش زمان تماس پا با زمین در هر گام به سریعتر و کارآمدتر دویدن کمک میکند و میتوان نتیجه گرفت که این نکته در افزایش سرعت تأثیرگذار است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
اصول اخلاق تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آنها محرمانه نگه داشته شد.
حامی مالی
این پژوهش هیچ گونه کمک مالی از سازمان های دولتی، خصوصی و غیر انتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخشهای پژوهش حاضر مشارکت داشتهاند.
تعارض
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.