دوره 10، شماره 1 - ( 3-1403 )
جلد 10 شماره 1 صفحات 16-2 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Samadi A, Hajilou B. The Effect of 8 Weeks of Corrective Exercises Using the NASM Approach on Movement Disorders, Lumbar Lordosis, and Genu Valgum in Girls Aged 12-15. J Sport Biomech 2024; 10 (1) :2-16
URL: http://biomechanics.iauh.ac.ir/article-1-333-fa.html
URL: http://biomechanics.iauh.ac.ir/article-1-333-fa.html
صمدی عارفه، حاجیلو بهروز. تأثیر 8 هفته تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM بر اختلالات حرکتی، لوردوز کمری و زانوی ضربدری دختران 12-15 سال. مجله بیومکانیک ورزشی. 1403; 10 (1) :2-16
عارفه صمدی1 
، بهروز حاجیلو*2
، بهروز حاجیلو*2
1- دانشکده علوم انسانی، موسسه آموزش عالی عمران و توسعه، همدان، ایران.
2- سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، تهران، ایران.
2- سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 1874 kb]
(1019 دریافت)
| چکیده (HTML) (1781 مشاهده)
متن کامل: (2002 مشاهده)
مقدمه
وضعیت بدنی یا پاسچر انسان از اهمیت خاصی در زندگی بشر برخوردار است، چراکه تغییرات و دگرگونی‌های مثبت و منفی ناشی از این امر، سایر شرایط انسان را تحت تأثیر قرار می دهد (1). پیامدهای ناشی از وضعیت بدنی غیر صحیح در دختران نوجوان به حدی گسترده شده است که در ابعاد جسمی، روحی، اقتصادی و اجتماعی قابل تعمق و بررسی است (2). حرکات بدنی نامناسب و یا وضعیت‌های نامطلوب طولانی‌مدت در دختران نوجوان، باعث ایجاد ناهنجاری‌های وضعیتی و در نتیجه ایجاد اختلالات در سیستم‌های مختلف بدن از جمله سیستم اسکلتی-عضلانی و عوارض متعددی هم چون درد و ناهنجاری های پاسچر می‌شود (3). اختلالات حرکتی به حالتی گفته می‌شود که به علت خارج از راستا بودن اجزای آن، انسجام ساختاری سیستم حرکتی انسان تغییر کرده است. این حالت باعث وارد آمدن نیروهای غیرطبیعی بر ساختارهای سیستم حرکتی انسان که عملکرد را تحت کنترل دارند می‌شود (4). اختلالات حرکتی به‌ندرت یک ساختار را درگیر می‌سازد. سیستم حرکتی انسان یک سیستم منسجم است، نقص در یک سیستم، به وضعیت‌های جبرانی و ایجاد مطابقت‌هایی در سیستم‌های دیگر منجر می‌شود. اگر یک قطعه از سیستم حرکتی انسان خارج از راستا باشد برای متعادل کردن توزیع وزن قطعه دارای نقص، دیگر قطعات حرکتی مجبورند وضعیت جبرانی به خود بگیرند (4).
جهت ارزیابی اختلالات حرکتی از آزمون های غربالگری استفاده می شود. ایده اصلی غربالگری به تصویر کشیدن الگوی اصلی حرکات با یک سیستم درجه‌بندی ساده برای تشخیص و اندازه‌گیری حرکات مفاصل به‌صورت مجزا است (5). غربالگری اختلالات حرکتی یک روش سیستماتیک مشاهده الگوی حرکت است؛ بنابراین، هدف از غربالگری با استفاده از آزمون‌های اختلالات حرکتی این است که عدم تقارن و محدودیت جدی در اجرا شناسایی شود (6). یکی از آزمون های مورداستفاده در تحقیقات، آزمون غربالگری اسکات بالای سر است که از سه نمای قدامی، جانبی و خلفی افراد را بررسی می کند و با توجه به اختلالات مشاهده‌شده فرد را مورد ارزیابی قرار می دهد (4,7). ناراستایی‌های ایستا به علت پاسچر ضعیف به وجود می‌آیند و منجر به پاسچر ایستای ضعیف می‌شوند. اختلالات حرکتی از ناراستایی ایستا و الگوی به‌کارگیری عضلانی تغییریافته ناشی می‌شوند و دو مورد که در دانش آموزان نوجوان دیده می‌شود، عارضه گودی کمر و زانوی ضربدری است (8,9). افزایش بیش‌ازحد طبیعی تقعر مهره‌های کمری را تحت عنوان پشت گود یا لوردوز می‌گویند که یکی از علل شیوع کمردرد در بین دانش آموزان است (10). در این عارضه عضلات ارکتور اسپاین و فلکسورهای هیپ کوتاه یا سفت و عضلات شکمی و اکستنسورهای هیپ ضعیف یا کشیده می‌شوند (11). به‌منظور کاهش زاویه لوردوز کمری در افرادی که دارای زاویه لوردوز زیادی هستند پروتکل‌های درمانی متفاوتی توصیه‌شده است که یکی از آن‌ها استفاده از تمرینات اصلاحی است (12). زانوی ضربدری نیز عارضه شایع در نوجوانان دختر است که باعث انتقال محور مکانیکی اندام تحتانی به سمت داخل بدن می شود و باعث ایجاد ناهنجاری‌های ثانویه در اندام مبتلا می شود. در این عارضه ممکن است کشکک به سمت خارج زانو حرکت کند و درد کشککی رانی ایجاد کند. زانوی ضربدری با افزایش زاویه Q همراه است و راستای طبیعی زانو دچار اختلال می شود (13).
پروتکل‌های تمرینی یکی از کم‌هزینه‌ترین و در دسترس ترین روش های اصلاح ناهنجاری عملکردی و قامتی است. پروتکل‌های اصلاحی مختلفی برای اصلاح عارضه وجود دارد که از جمله متداول ترین روش های موجود تمرینات اصلاحی با استفاده از پروتکل NASM است (14). این تمرینات دارای چهار مرحله رهاسازی، کششی، تقویتی و انسجامی است که با تأثیرگذاری بیشتر بر روی عضلات سعی دارد اصلاح عارضه های جسمانی را بهبود بخشد. در این پروتکل توصیه‌شده است بافت های نرم که دچار سفتی یا کوتاهی شده اند را ابتدا با تمرینات مهاری و سپس با تمرینات کششی مورد هدف قرار دهد. اهمیت این کار برداشتن فشار از نقاط ماشه ای عضلات است که برای مدت طولانی تحت تنش بوده اند و باعث شده اند بافت عضلانی موردنظر دچار سفتی یا کوتاهی شده باشد و سپس با تکنیک های کششی بافت عضلانی را در وضعیت مطلوب طول استراحتی قرار می دهد که رابطه طول -تنش عضله حفظ شود. این رویکرد تمرینی توصیه می کند به‌جای تمرینات تقویتی محض، از تمرینات انسجامی استفاده شود که علاوه بر تقویت عضلات، هماهنگی عصبی عضلانی نیز ایجاد می کند (15). کمالی و همکاران (1394) به بررسی تأثیر دو روش تمرین اصلاحی سنتی و NASM بر اصلاح عارضه لوردوز کمری دانشجویان دختر پرداختند. نتایج نشان داد هر دو رویکرد باعث کاهش معنی‌داری زاویه لوردوز کمری داشته است ولی بین روش سنتی و رویکرد NASM تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد (16). شاهرخی و همکاران (1399) به بررسی تأثیر تمرین اصلاحی رایج و NASM بر زاویه Q و حس وضعیت مفصل دانش آموزان دختر دارای زانوی ضربدری پرداختند. نتایج آن ها نشان داد هر دو رویکرد تمرینی باعث کاهش زاویه Q شده است ولی تفاوت معنی‌داری بین گروه های مطالعه مشاهده نشد (17). علی پناه و همکاران (1402) به مقایسه دو روش تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM و تراباند بر شاخص‌های کینماتیکی دختران دارای عارضه زانوی پرانتزی پرداختند. نتایج آن ها نشان داد 8 هفته تمرین اصلاحی با رویکرد NASM و تراباند باعث بهبود زاویه Q و فاصله بین دو اپی کندیل داخلی ران شده است و تمرینات NASM تأثیر بیشتری بر اصلاح زاویه Q نسبت به تراباند داشته است (18). قیامی و همکاران (1402) به مقایسه دو روش تمرین اصلاحی با رویکرد NASM و بازی های اصلاحی بر زانوی پرانتزی پسران 10-12 سال پرداختند. نتایج آن ها نشان داد بازی های اصلاحی و رویکرد NASM هر دو باعث کاهش معنی‌داری در زاویه Q افراد دارای زانوی پرانتزی شده است ولی رویکرد NASM اصلاح بیشتری را انجام داده است (19). کاربرد تمرین برای اصلاح اختلال شیوه جالبی در توان‌بخشی ورزشی است. اگر آموزش تمرین صحیح و نظام‌مند باشد، استفاده از شیوه چندجانبه به دانش آموزان کمک می‌کند تا حتی بدون مداخله دیگران، کار خود را ادامه دهند و بهبود بخشند و به اهداف توان‌بخشی موردنظر برسند. اگر برنامه تمرینات اصلاحی به شکل صحیح طراحی‌شده باشند، به افزایش کارایی و عملکرد عضلات، کاهش احتمال بروز و شدت آسیب‌دیدگی و تسریع زمان بهبودی بازگشت به فعالیت منجر خواهد شد (20). دانش آموزان سنین 12-15 سال با توجه به رشد قدی در این سن و مراحل بلوغ، در معرض اختلالات حرکتی هستند و شناسایی این اختلالات و تدوین یک پروتکل مناسب برای رفع اختلالات حرکتی و ناهنجاری های پاسچر ضروری به نظر می‌رسد (20,21). ایجاد ناهنجاری‌های عملکردی در سنین پایین ایجاد و توسعه پیدا می کند و شناسایی و درمان این ناهنجاری‌های اسکلتی-عضلانی می‌تواند سلامت عمومی دختران را در سایر مراحل زندگی افزایش دهد (20). رویکرد NASM از جمله رویکردهای اصلاحی و کاربردی است که توسط بسیاری از محققان برای تمرینات اصلاحی استفاده می شود. با توجه به‌ضرورت بررسی تأثیر این تمرینات بر اصلاح اختلالات عملکردی و ناهنجاری‌های قامتی و عدم مطالعه مشابه در زمینه تأثیر این تمرینات بر دانش آموزان دختر، لذا ضروری به نظر می رسد مطالعه با بررسی این رویکرد تمرینی انجام شود؛ بنابراین هدف از این تحقیق بررسی تأثیر 8 هفته تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM بر اختلالات حرکتی، لوردوز کمری و زانوی ضربدری دختران 12-15 سال شهر همدان بود.
روش شناسی
تحقیق حاضر به روش نیمه تجربی انجام‌گرفته و از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعه آماری این پژوهش را 45 نفر از دختران مدارس مقطع متوسطه اول شهر همدان تشکیل دادند که دارای اختلالات حرکتی، لوردوز کمری و زانوی ضربدری با معیارهای ورود به تحقیق بودند. آزمودنی ها به‌صورت در دسترس انتخاب و به سه گروه اختلال حرکتی (15 نفر)، گروه داری لوردوز کمری (15 نفر) و گروه داری زانوی ضربدری (15 نفر) تقسیم شدند. افراد جهت ورود به تحقیق از میان 550 نفر از دختران مقطع متوسطه اول شهر همدان انتخاب شدند. این افراد پس از ارزیابی اولیه با استفاده از آزمون اسکات بالای سر جهت اختلالات حرکتی، خط کش منعطف جهت اندازه‌گیری لوردوز کمری و گونیامتر جهت اندازه گیری زاویه Q و کولیس جهت اندازه‌گیری فاصله قوزک های داخلی در افراد داری زانوی ضربدری و در صورت داشتن معیارهای ورود به تحقیق انتخاب شدند (22). معیارهای ورود به تحقیق شامل قرار داشتن در دامنه سنی بین 15 تا 12 سال، تکمیل فرم رضایت‌نامه، عدم آسیب‌دیدگی و جراحی در 6 ماه گذشته و عدم و وجود مشکلات مادرزادی بود. برای گروه اختلال حرکتی مشاهده گود شدن کمر، متمایل شدن زانوها به داخل و صاف شدن کف پاها طی ارزیابی اسکات بالای سر وارد مطالعه شدند. برای گروه زانوی ضربدری، داشتن زاویه Q بالاتر از 17 درجه و داشتن فاصله بیش از 5/2 سانتی‌متر بین دو قوزک داخلی پا معیار ورود به مطالعه بود (17,23). برای گروه لوردوز کمری زاویه بیش از 45 درجه کمری معیار ورود به تحقیق بود (16). معیار خروج از تحقیق شامل عدم رضایت والدین و دانش‌آموز و یا ایجاد درد و ناراحتی طی تمرین بود. آزمودنی‌ها تحت نظارت مستقیم محقق تمرینات منتخب اصلاحی مربوطه را به مدت دوازده هفته و هر هفته دو جلسه در مرکز تندرستی آموزش‌وپرورش ناحیه 2 همدان انجام دادند. پس از پایان دوره تمرینی مجدداً آزمون های ارزیابی از افراد گرفته شد.
از آزمون اسکات بالای سر به‌منظور شناسایی اختلالات حرکتی استفاده شد. هر آزمودنی برای نمای قدامی، جانبی و خلفی 5 تکرار مجزا انجام داد. وضعیت استاندارد اسکات بالای سر بدیل شکل بود که فرد پاهای خود را به‌اندازه عرض شانه بازکرده، نوک انگشتان پا به سمت جلو و دست ها بالای سر قرار داشت. سپس آزمودنی ها حرکت اسکات بالای سر را همانند وضعیت نشستن روی یک صندلی انجام دادند. در حین اجرای حرکت، ارزیابی در فرم مخصوص آزمون به‌صورت بله (داشتن اختلال) و خیر (عدم داشتن اختلال حرکتی) ثبت شد (24). میزان انحنای ستون فقرات کمری آزمودنی‌ها با استفاده روش غیرتهاجمی خط کش منعطف 30 سانتی‌متری و به شیوه یوداس اندازه‌گیری شد. برای اندازه‌گیری دو نشانه استخوانی لازم بود که از مهر دوازدهم پشتی به‌عنوان شروع انحنا و از مهره دوم خاجی به‌عنوان انتهای قوس استفاده شود. پس از علامت‌گذاری نشانه‌های استخوانی، آزمون گر خط کش منعطف را به‌طور دقیق بر قوس کمر منطبق کرده و نقاطی از خط کش که در تماس با نشانه‌های استخوانی بود با ماژیک علامت‌گذاری می‌کرد. سپس، خط کش به‌آرامی و با دقت بر روی کاغذ سفید منتقل و قوس شکل‌گرفته بر روی آن ترسیم شد. درنهایت، با استفاده از فرمول 2H/L) ) θ=4Arctan اندازه‌گیری شده و زاویه قوس کمری محاسبه شد. در این فرمول L وتر کمان T12-S2، H خط عمودمنصف قوس که بر L عمود می شود است. عدد حاصله مبین زاویه θیا زاویه انحنای کمر به درجه است. اندازه‌گیری سه بار انجام شد. برای اندازه‌گیری قوس کمری به کمک خط کش منعطف پایایی بالایی (ICC= %97) گزارش‌شده است (25).
برای اندازه‌گیری ناهنجاری‌های زانو ضربدری از کولیس استخوانی ساخت ایران با دقت 1/0 سانتی‌متر استفاده شد. برای اندازه‌گیری فاصله بین دو قوزک داخلی ران، فرد باید ایستاده و تنه خود را صاف نگه دارد و زانوها باید در حالت اکستنشن کامل قرارگرفته باشد. آزمودنی باید بدون کفش و جوراب درحالی‌که زانوها، زان‌ها و پاهای او دیده می‌شوند در مقابل آزمونگر به‌صورت کاملاً راحت بایستد. عضلات ران نباید متحمل انقباضی غیرطبیعی و تنش غیرمعمول باشد. درحالی‌که قوزک‌های داخلی پا به هم مماس می‌باشند، فاصله بین دو قوزک داخلی مچ پا با کولیس اندازه‌گیری شد. میزان فاصله بیش از 5/2 سانتی‌متر به‌عنوان زانوی ضربدری شناخته شد (26). برای اندازه گیری زاویه Q از گونیامتر یونیورسال ساخت ژاپن با دقت 1/0 درجه استفاده شد. زاویه Q پای غالب آزمودنی ها (پایی که جهت ضربه زدن به توپ استفاده می کنند) در حالت ایستاده و در حالتی که زانو و ران اکستنشن طبیعی داشتند و بدون کفش اندازه گیری شد. قبل از اندازه گیری زاویه Q، مرکز کشکک، برجستگی درشت‌نی و خار خاصره‌ای قدامی-فوقانی با لمس دقیق مشخص شد و سپس با ماژیک علامت‌گذاری شد. مرکز گونیامتر روی مرکز کشکک، بازوی بزرگ آن در جهت خار خاصره‌ای قدامی-فوقانی و بازوی کوچک آن روی برجستگی درشت‌نی قرار گرفت. درحالی‌که عضلات چهارسررانی به‌صورت شل و بدون انقباض قرار داشت زاویه Q اندازه گیری شد. زاویه بیشتر از 17 درجه به‌عنوان عارضه زانوی ضربدری در نظر گرفته شد (27). از پروتکل تمرینی آکادمی ملی طب ورزش آمریکا (NASM) که شامل چهار مرحله تکنیک-های مهاری بافت مایوفاشیال، طویل سازی، تمرینات فعال‌سازی و تمرینات انسجامی است، جهت رفع اختلالات حرکتی، لوردوز کمری و زانوی ضربدری آزمودنی ها استفاده شد. از آزمودنی ها و والدین آن ها خواسته شد در طول برنامه تمرین اصلاحی از انجام تمرینات در منزل خودداری کنند و سایر فعالیت های ورزشی که می توانست بر نتایج تحقیق تأثیرگذار باشد را در طول دوره انجام ندهند. جلسات تمرینی به مدت 8 هفته و هر هفته 3 جلسه به مدت 45 تا 60 دقیقه انجام شد. در ابتدای جلسه تمرینات ساده برای گرم کردن انجام شد و سپس تمرینات اصلاحی به مدت 40 تا 50 دقیقه اجرا می‌شد و در انتها تمریناتی جهت پایین آوردن ضربان قلب و سرد کردن انجام می گرفت. گروه‌های مورد مطالعه طبق برنامه‌ریزی در زمان متفاوتی در محل اجرای تمرین حضور پیدا می کردند که تمرینات گروه ها دچار اختلال نشود. بعد از اتمام دوره تمرینی، پس‌آزمون به عمل آمد تا تأثیر اعمال تمرینات اصلاحی بر متغیرهای وابسته مورد بررسی قرار گیرد. تمامی تمرینات و اندازه گیری ها با ابزار یکسان و در یک مکان توسط محققین صورت گرفت. در این پروتکل تمرینی برای عارضه زانوی ضربدری رهاسازی بافت مایوفاشیال عضلات دوقلو و نعلی، نزدیک-کننده های ران و نوار خارصره ای- درشت نئی انجام شد. سپس تمرینات افزایش طول برای عضلات فوق اعمال شد (جدول 1). تمرینات فعال‌سازی و تقویتی برای عضلات درشت‌نی قدامی و خلفی، عضلات سرینی بزرگ و میانی انجام شد. تمرینات انسجامی شامل پرش طول، پرش جفت، پرش در مقابل دیوار و لی لی با یک پا و همچنین تمرینات انسجامی پیش‌رونده شامل لانچ، پله و اسکات با توپ و اسکات با یک پا در طی تمرینات استفاده شد (4). برای عارضه لوردوز کمری رهاسازی بافت مایوفاشیال عضله پشتی بزرگ و راست رانی و تمرینات افزایش طول برای عضلات خم کننده های ران، پشتی بزرگ و راست کننده ستون فقرات انجام گرفت (جدول 2). تمرینات فعال‌سازی و تقویتی برای عضلات شکم و سرینی اعمال شد. تمرینات انسجامی اسکات با توپ و پرس بالای سر در طی تمرینات استفاده شد (4). برای گروه دارای اختلال حرکتی نیز تمرینات لوردوز کمری و زانوی ضربدری در یک جلسه تمرینی انجام شد و زمان جلسه تمرینی 60 تا 70 دقیقه طول می کشید. در این گروه ابتدا تمرینات لوردوز کمری و سپس تمرینات زانوی ضربدری انجام می شد و تمرینات انسجامی که بین دو عارضه مشابه بود (اسکات با توپ) فقط یک‌بار استفاده شد. برای بررسی نرمال بودن داده ها از روش شاپیروویلک استفاده شد. اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط نرم‌افزار SPSS نسخه 24 و اکسل تجزیه‌وتحلیل شده و علاوه بر استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی میانگین و انحراف معیار از روش‌های آماری استنباطی پارامتریک t وابسته و ناپارامتریک یو من ویتنی استفاده شد. کلیه تحلیل‌ها در سطح معناداری 05/0 > p انجام شد.
نتایج
ویژگی های دموگرافیک آزمودنی های پژوهش در جدول 3 آمده است. هر سه گروه در متغیرهای سن، قد، جرم و توده بدنی همگن بودند و با یکدیگر اختلاف معنی‌داری نداشتند. جدول 4، نتایج تأثیر 8 هفته تمرین با رویکرد NASM بر زاویه لوردوز کمری، زاویه Q و فاصله بین دو قوزک داخلی را نشان می دهد. همان‌طور که مشاهده می شود تمرین باعث بهبودی معنی‌داری بر زاویه لوردوز کمری (011/0=p) و زاویه Q(032/0=p) داشته است ولی تأثیر معنی‌داری بر فاصله قوزک های داخلی نداشته است (086/0=p).
جدول 5 و 6 ارزیابی اختلالات حرکتی از نمای قدامی، جانبی و خلفی طی حرکت اسکات بالای سر را نشان می دهد. همان‌طور که نتایج نشان داد در پیش‌آزمون 39 مورد اختلال حرکتی در نمای قدامی وجود داشته است که بعد اجرای دوره تمرینی این تعداد به 6 مورد کاهش‌یافته است. اختلالات حرکتی از نمای جانبی در پیش‌آزمون 27 مورد وجود داشته است که بعد اجرای دوره تمرینی این تعداد به 11 مورد کاهش‌یافته است. ارزیابی اختلال حرکتی از نمای خلفی و در پیش‌آزمون 40 مورد مشاهده شده است که بعد از تمرین این تعداد به 13 مورد کاهش‌یافته است. نتایج نشان داد تأثیر دوازده هفته تمرین اصلاحی با رویکرد NASM بر اختلالات حرکتی در نمای قدامی شامل صاف شدن کف‌پای راست (02/0=p)، حرکت به داخل زانوی راست (01/0=p) و چپ (03/0=p)، از نمای جانبی شامل گودشدن کمر (01/0=p) و از نمای خلفی بر صاف شدن کف پا (01/0=p)، انتقال نامتقارن وزن به راست (01/0=p) و چپ (02/0=p) تأثیر مثبت معنی داری داشته است.
بحث
اختلالات عملکردی و ناهنجاری های سیستم اسکلتی-عضلانی در نوجوانان شیوع نسبتاً بالایی دارد و تمرین اصلاحی جهت کاهش عوارض جسمانی آن ها مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این مطالعه بررسی اثربخشی تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM بر اختلالات عملکردی، لوردوز کمری و زانوی ضربدری دختران 12-15 سال بود. نتایج به‌دست‌آمده در زمینه کاهش گودی کمر پس از تمرینات اصلاحی با نتایج تحقیق کمالی و همکاران (1394) همسو است (16). نتایج این مطالعه در زمینه تأثیر تمرین اصلاحی NASM بر زانوی ضربدری با مطالعه شعبانی و همکاران (1402) و شاهرخی و همکاران (1399) همسو بود (17,22). در زمینه تأثیر تمرینات NASM بر اختلالات عملکردی با نتایج مطالعه بل و همکاران (2013) همسو است (28). همان‌طور که نتایج نشان داد تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM تأثیر معناداری در کاهش اختلالات حرکتی و همچنین باعث بهبودی در زاویه لوردوز کمری و زاویه Qزانو داشته است ولی تأثیر معنی‌داری بر فاصله قوزک های داخلی نداشت.
قوس های طبیعی ستون فقرات برای داشتن پاسچری مطلوب بسیار ضروری است. انحناهای طبیعی در ستون فقرات سبب کاهش فشار بر روی مجموعه دیسک و مهره و همچنین جلوگیری از ناهنجاری های ثانویه و جبرانی می‌شود (29). مهره های ناحیه کمری بیشترین وزن تنه و اندام فوقانی را تحمل می کنند و درصورتی‌که قوس این ناحیه افزایش پیدا کند، فرد را در معرض خطرات و ناهنجاری‌های ثانویه و جبرانی قرار می دهد (30). در عارضه گودی کمر اعتقاد بر این است که عضلات ستون فقرات ناحیه کمری دچار سفتی و بیش فعالی قرار می گیرند و عضلات مخالف آن ضعیف یا فعالیت آن ها کاهش پیدا کرده است که باعث می شود تیلت قدامی لگن و در نتیجه زاویه لوردوز کمری افزایش یابد. مرحله ابتدایی تمرینات NASM مهار عضلات بیش فعال است و مرحله بعدی آن کشش عضلات سفت یا کوتاه شده است. همچنین مرحله سوم این پروتکل تقویت و فعال‌سازی عضلات ضعیف است که نتایج نشان می دهد این رویکرد اصلاحی می تواند باعث کاهش لوردوز کمری دختران 12-15 سال شود. می توان نتیجه گرفت که تمرینات چهار مرحله ای NASM که مهارت های زیستی- حرکتی را بازیابی می‌کند و علاوه بر آن با فعال سازی و تقویت عضلات ضعیف طی تمرین، باعث بهبود زاویه لوردوز کمری و همچنین ناراستایی های پویایی مرتبط با آن شده است (31).
ناترازی زانو در صفحه فرونتال و افزایش والگوس زانو باعث افزایش فشار مکانیکی بر بافت های پیوندی اطراف زانو می شود. همچنین والگوس زانو باعث افزایش زاویه Q زانو، چرخش داخلی درشت‌نی و افزایش پرونیشن کف پا و صاف شدن آن می شود (32). مطالعات قبلی نشان داده است که عضلات لگن در حفظ والگوس زانو نقش مهی ایفا می کنند و کاهش فعالیت سرینی بزرگ با افزایش والگوس زانو و ضربدری شدن زانوها مرتبط است (33). درشت‌نی قدامی و خلفی در حفظ قوس داخلی کف پا و در نتیجه چرخش خارجی درشت‌نی و کاهش زاویه والگوس زانو مؤثر هستند (34). در این تمرینات عضلات لگن و ساق پا تحت تمرینات فعال‌سازی و تقویتی قرار گرفت و با انجام تمرینات انسجامی سعی شد تراز طبیعی زانو در صفحه فرونتال حفظ شود و کاهش تمایل زانو به داخل و کاهش زاویه والگوس زانو را پس از تمرینات شاهد باشیم و این نتایج نشان داد که 8 هفته تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM می تواند در کاهش زاویه Q زانو و متمایل شدن زانوها به داخل طی حرکت اسکات بالای سر مؤثر باشد.
در ارزیابی اختلالات حرکتی با آزمون اسکات بالای سر، عضلات بیش‌فعال و عضلات کم‌فعال شناسایی می‌شوند و پروتکل تمرینی NASM جهت رهاسازی و تقویت آن ها مورد استفاده قرار می گیرد. در این مطالعه تمرین اصلاحی جهت رفع اختلالات حرکتی پویای گودشدن کمر (لوردوز کمری)، متمایل شدن زانو به داخل و صاف شدن کف پا (زانوی ضربدری) انجام شد. نتایج نشان داد تمرینات ناهنجاری پاسچر ایستا که شامل لوردوز کمری و زانوی ضربدری بود توانسته است باعث کاهش اختلالات حرکتی با ارزیابی توسط اسکات بالای سر شود. همچنین تمرینات تقویتی عضلات سرینی و تمرینات انسجامی باعث کاهش انتقال نامتقارن وزن در بین دانش آموزان شده است. در این مطالعه ناهنجاری ایستا و هم پویا مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی اختلالات حرکتی که به‌صورت کیفی انجام می شود، تأثیر دقیق تمرین بر عارضه های اسکلتی-عضلانی مشخص نیست. به همین دلیل ارزیابی ایستا نیز مورد بررسی قرار گرفت تا تأثیر تمرین اصلاحی بر بهبود عارضه و اختلالات حرکتی با دقت بیشتری انجام شود. بل و همکاران (2013)، در تحقیقی به بررسی والگوس زانو بعد از مداخله تمرینی اصلاحی در جوانان مبتلابه والگوس در طی حرکت اسکات پرداختند. تمرینات اصلاحی آن ها با تأکید بر تقویت و افزایش انعطاف پذیری عضلات زانو و مچ پا انجام شد و نتایج آن‌ها نشان داد که مداخله تمرینی اصلاحی باعث کاهش والگوس زانو در طی حرکت اسکات می شود (28). نتایج پژوهش حاضر نشان داد تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM به‌خوبی عمل کرده است و باعث شده است تراز زانو در صفحه فرونتال که همان متمایل شدن زانو به داخل و صاف شدن کف پا است و همچنین گودشدن کمر در ارزیابی استاتیک و دینامیک کاهش یابد. بدین سو پیشنهاد می شود تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM که به تجهیزات بسیار کمی نیاز دارد و در محیط های مختلف مدرسه قابل انجام است برای دختران 12-15 سال مورد استفاده قرار گیرد تا دانش آموزانی که در مرحله رشد هستند تا قبل از بلوغ از ناهنجاری‌های پاسچر و اختلالات عملکردی رهایی یابند.
نتیجه گیری نهایی
با توجه به نتایج تحقیقات به نظر می‌رسد انجام تمرینات با رویکرد NASM موجب رفع و کاهش زاویه لوردوز کمری و اصلاح زانوی ضربدری در ارزیابی ایستا و کاهش اختلالات حرکتی پویای گودشدن کمر، انتقال نامتقارن وزن، متمایل شدن زانو به داخل و صاف شدن پا در دختران سنین 12-15 سال می‌شود و گنجاندن این پروتکل تمرینی در برنامه ورزشی و فوق‌برنامه مدارس باعث کاهش بروز و همچنین عدم پیشرفت آسیب‌های اسکلتی- عضلانی در دانش آموزان می‌شود.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از معاونت محترم تربیت‌بدنی ناحیه 2 همدان، مدیران مدارس و تمامی آزمودنی های شرکت‌کننده در پژوهش تقدیر و تشکر به عمل می آید.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
تمامی اصول اخلاقی در این پژوهش رعایت شده است. همه شرکت‌کنندگان با رضایت کامل در مطالعه شرکت کردند و به آن‌ها اطمینان داده شد که تمام اطلاعات مربوط به آن‌ها محرمانه باقی خواهد ماند.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش های پژوهش حاضر مشارکت داشته اند.
تعارض
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
وضعیت بدنی یا پاسچر انسان از اهمیت خاصی در زندگی بشر برخوردار است، چراکه تغییرات و دگرگونی‌های مثبت و منفی ناشی از این امر، سایر شرایط انسان را تحت تأثیر قرار می دهد (1). پیامدهای ناشی از وضعیت بدنی غیر صحیح در دختران نوجوان به حدی گسترده شده است که در ابعاد جسمی، روحی، اقتصادی و اجتماعی قابل تعمق و بررسی است (2). حرکات بدنی نامناسب و یا وضعیت‌های نامطلوب طولانی‌مدت در دختران نوجوان، باعث ایجاد ناهنجاری‌های وضعیتی و در نتیجه ایجاد اختلالات در سیستم‌های مختلف بدن از جمله سیستم اسکلتی-عضلانی و عوارض متعددی هم چون درد و ناهنجاری های پاسچر می‌شود (3). اختلالات حرکتی به حالتی گفته می‌شود که به علت خارج از راستا بودن اجزای آن، انسجام ساختاری سیستم حرکتی انسان تغییر کرده است. این حالت باعث وارد آمدن نیروهای غیرطبیعی بر ساختارهای سیستم حرکتی انسان که عملکرد را تحت کنترل دارند می‌شود (4). اختلالات حرکتی به‌ندرت یک ساختار را درگیر می‌سازد. سیستم حرکتی انسان یک سیستم منسجم است، نقص در یک سیستم، به وضعیت‌های جبرانی و ایجاد مطابقت‌هایی در سیستم‌های دیگر منجر می‌شود. اگر یک قطعه از سیستم حرکتی انسان خارج از راستا باشد برای متعادل کردن توزیع وزن قطعه دارای نقص، دیگر قطعات حرکتی مجبورند وضعیت جبرانی به خود بگیرند (4).
جهت ارزیابی اختلالات حرکتی از آزمون های غربالگری استفاده می شود. ایده اصلی غربالگری به تصویر کشیدن الگوی اصلی حرکات با یک سیستم درجه‌بندی ساده برای تشخیص و اندازه‌گیری حرکات مفاصل به‌صورت مجزا است (5). غربالگری اختلالات حرکتی یک روش سیستماتیک مشاهده الگوی حرکت است؛ بنابراین، هدف از غربالگری با استفاده از آزمون‌های اختلالات حرکتی این است که عدم تقارن و محدودیت جدی در اجرا شناسایی شود (6). یکی از آزمون های مورداستفاده در تحقیقات، آزمون غربالگری اسکات بالای سر است که از سه نمای قدامی، جانبی و خلفی افراد را بررسی می کند و با توجه به اختلالات مشاهده‌شده فرد را مورد ارزیابی قرار می دهد (4,7). ناراستایی‌های ایستا به علت پاسچر ضعیف به وجود می‌آیند و منجر به پاسچر ایستای ضعیف می‌شوند. اختلالات حرکتی از ناراستایی ایستا و الگوی به‌کارگیری عضلانی تغییریافته ناشی می‌شوند و دو مورد که در دانش آموزان نوجوان دیده می‌شود، عارضه گودی کمر و زانوی ضربدری است (8,9). افزایش بیش‌ازحد طبیعی تقعر مهره‌های کمری را تحت عنوان پشت گود یا لوردوز می‌گویند که یکی از علل شیوع کمردرد در بین دانش آموزان است (10). در این عارضه عضلات ارکتور اسپاین و فلکسورهای هیپ کوتاه یا سفت و عضلات شکمی و اکستنسورهای هیپ ضعیف یا کشیده می‌شوند (11). به‌منظور کاهش زاویه لوردوز کمری در افرادی که دارای زاویه لوردوز زیادی هستند پروتکل‌های درمانی متفاوتی توصیه‌شده است که یکی از آن‌ها استفاده از تمرینات اصلاحی است (12). زانوی ضربدری نیز عارضه شایع در نوجوانان دختر است که باعث انتقال محور مکانیکی اندام تحتانی به سمت داخل بدن می شود و باعث ایجاد ناهنجاری‌های ثانویه در اندام مبتلا می شود. در این عارضه ممکن است کشکک به سمت خارج زانو حرکت کند و درد کشککی رانی ایجاد کند. زانوی ضربدری با افزایش زاویه Q همراه است و راستای طبیعی زانو دچار اختلال می شود (13).
پروتکل‌های تمرینی یکی از کم‌هزینه‌ترین و در دسترس ترین روش های اصلاح ناهنجاری عملکردی و قامتی است. پروتکل‌های اصلاحی مختلفی برای اصلاح عارضه وجود دارد که از جمله متداول ترین روش های موجود تمرینات اصلاحی با استفاده از پروتکل NASM است (14). این تمرینات دارای چهار مرحله رهاسازی، کششی، تقویتی و انسجامی است که با تأثیرگذاری بیشتر بر روی عضلات سعی دارد اصلاح عارضه های جسمانی را بهبود بخشد. در این پروتکل توصیه‌شده است بافت های نرم که دچار سفتی یا کوتاهی شده اند را ابتدا با تمرینات مهاری و سپس با تمرینات کششی مورد هدف قرار دهد. اهمیت این کار برداشتن فشار از نقاط ماشه ای عضلات است که برای مدت طولانی تحت تنش بوده اند و باعث شده اند بافت عضلانی موردنظر دچار سفتی یا کوتاهی شده باشد و سپس با تکنیک های کششی بافت عضلانی را در وضعیت مطلوب طول استراحتی قرار می دهد که رابطه طول -تنش عضله حفظ شود. این رویکرد تمرینی توصیه می کند به‌جای تمرینات تقویتی محض، از تمرینات انسجامی استفاده شود که علاوه بر تقویت عضلات، هماهنگی عصبی عضلانی نیز ایجاد می کند (15). کمالی و همکاران (1394) به بررسی تأثیر دو روش تمرین اصلاحی سنتی و NASM بر اصلاح عارضه لوردوز کمری دانشجویان دختر پرداختند. نتایج نشان داد هر دو رویکرد باعث کاهش معنی‌داری زاویه لوردوز کمری داشته است ولی بین روش سنتی و رویکرد NASM تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد (16). شاهرخی و همکاران (1399) به بررسی تأثیر تمرین اصلاحی رایج و NASM بر زاویه Q و حس وضعیت مفصل دانش آموزان دختر دارای زانوی ضربدری پرداختند. نتایج آن ها نشان داد هر دو رویکرد تمرینی باعث کاهش زاویه Q شده است ولی تفاوت معنی‌داری بین گروه های مطالعه مشاهده نشد (17). علی پناه و همکاران (1402) به مقایسه دو روش تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM و تراباند بر شاخص‌های کینماتیکی دختران دارای عارضه زانوی پرانتزی پرداختند. نتایج آن ها نشان داد 8 هفته تمرین اصلاحی با رویکرد NASM و تراباند باعث بهبود زاویه Q و فاصله بین دو اپی کندیل داخلی ران شده است و تمرینات NASM تأثیر بیشتری بر اصلاح زاویه Q نسبت به تراباند داشته است (18). قیامی و همکاران (1402) به مقایسه دو روش تمرین اصلاحی با رویکرد NASM و بازی های اصلاحی بر زانوی پرانتزی پسران 10-12 سال پرداختند. نتایج آن ها نشان داد بازی های اصلاحی و رویکرد NASM هر دو باعث کاهش معنی‌داری در زاویه Q افراد دارای زانوی پرانتزی شده است ولی رویکرد NASM اصلاح بیشتری را انجام داده است (19). کاربرد تمرین برای اصلاح اختلال شیوه جالبی در توان‌بخشی ورزشی است. اگر آموزش تمرین صحیح و نظام‌مند باشد، استفاده از شیوه چندجانبه به دانش آموزان کمک می‌کند تا حتی بدون مداخله دیگران، کار خود را ادامه دهند و بهبود بخشند و به اهداف توان‌بخشی موردنظر برسند. اگر برنامه تمرینات اصلاحی به شکل صحیح طراحی‌شده باشند، به افزایش کارایی و عملکرد عضلات، کاهش احتمال بروز و شدت آسیب‌دیدگی و تسریع زمان بهبودی بازگشت به فعالیت منجر خواهد شد (20). دانش آموزان سنین 12-15 سال با توجه به رشد قدی در این سن و مراحل بلوغ، در معرض اختلالات حرکتی هستند و شناسایی این اختلالات و تدوین یک پروتکل مناسب برای رفع اختلالات حرکتی و ناهنجاری های پاسچر ضروری به نظر می‌رسد (20,21). ایجاد ناهنجاری‌های عملکردی در سنین پایین ایجاد و توسعه پیدا می کند و شناسایی و درمان این ناهنجاری‌های اسکلتی-عضلانی می‌تواند سلامت عمومی دختران را در سایر مراحل زندگی افزایش دهد (20). رویکرد NASM از جمله رویکردهای اصلاحی و کاربردی است که توسط بسیاری از محققان برای تمرینات اصلاحی استفاده می شود. با توجه به‌ضرورت بررسی تأثیر این تمرینات بر اصلاح اختلالات عملکردی و ناهنجاری‌های قامتی و عدم مطالعه مشابه در زمینه تأثیر این تمرینات بر دانش آموزان دختر، لذا ضروری به نظر می رسد مطالعه با بررسی این رویکرد تمرینی انجام شود؛ بنابراین هدف از این تحقیق بررسی تأثیر 8 هفته تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM بر اختلالات حرکتی، لوردوز کمری و زانوی ضربدری دختران 12-15 سال شهر همدان بود.
روش شناسی
تحقیق حاضر به روش نیمه تجربی انجام‌گرفته و از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعه آماری این پژوهش را 45 نفر از دختران مدارس مقطع متوسطه اول شهر همدان تشکیل دادند که دارای اختلالات حرکتی، لوردوز کمری و زانوی ضربدری با معیارهای ورود به تحقیق بودند. آزمودنی ها به‌صورت در دسترس انتخاب و به سه گروه اختلال حرکتی (15 نفر)، گروه داری لوردوز کمری (15 نفر) و گروه داری زانوی ضربدری (15 نفر) تقسیم شدند. افراد جهت ورود به تحقیق از میان 550 نفر از دختران مقطع متوسطه اول شهر همدان انتخاب شدند. این افراد پس از ارزیابی اولیه با استفاده از آزمون اسکات بالای سر جهت اختلالات حرکتی، خط کش منعطف جهت اندازه‌گیری لوردوز کمری و گونیامتر جهت اندازه گیری زاویه Q و کولیس جهت اندازه‌گیری فاصله قوزک های داخلی در افراد داری زانوی ضربدری و در صورت داشتن معیارهای ورود به تحقیق انتخاب شدند (22). معیارهای ورود به تحقیق شامل قرار داشتن در دامنه سنی بین 15 تا 12 سال، تکمیل فرم رضایت‌نامه، عدم آسیب‌دیدگی و جراحی در 6 ماه گذشته و عدم و وجود مشکلات مادرزادی بود. برای گروه اختلال حرکتی مشاهده گود شدن کمر، متمایل شدن زانوها به داخل و صاف شدن کف پاها طی ارزیابی اسکات بالای سر وارد مطالعه شدند. برای گروه زانوی ضربدری، داشتن زاویه Q بالاتر از 17 درجه و داشتن فاصله بیش از 5/2 سانتی‌متر بین دو قوزک داخلی پا معیار ورود به مطالعه بود (17,23). برای گروه لوردوز کمری زاویه بیش از 45 درجه کمری معیار ورود به تحقیق بود (16). معیار خروج از تحقیق شامل عدم رضایت والدین و دانش‌آموز و یا ایجاد درد و ناراحتی طی تمرین بود. آزمودنی‌ها تحت نظارت مستقیم محقق تمرینات منتخب اصلاحی مربوطه را به مدت دوازده هفته و هر هفته دو جلسه در مرکز تندرستی آموزش‌وپرورش ناحیه 2 همدان انجام دادند. پس از پایان دوره تمرینی مجدداً آزمون های ارزیابی از افراد گرفته شد.
از آزمون اسکات بالای سر به‌منظور شناسایی اختلالات حرکتی استفاده شد. هر آزمودنی برای نمای قدامی، جانبی و خلفی 5 تکرار مجزا انجام داد. وضعیت استاندارد اسکات بالای سر بدیل شکل بود که فرد پاهای خود را به‌اندازه عرض شانه بازکرده، نوک انگشتان پا به سمت جلو و دست ها بالای سر قرار داشت. سپس آزمودنی ها حرکت اسکات بالای سر را همانند وضعیت نشستن روی یک صندلی انجام دادند. در حین اجرای حرکت، ارزیابی در فرم مخصوص آزمون به‌صورت بله (داشتن اختلال) و خیر (عدم داشتن اختلال حرکتی) ثبت شد (24). میزان انحنای ستون فقرات کمری آزمودنی‌ها با استفاده روش غیرتهاجمی خط کش منعطف 30 سانتی‌متری و به شیوه یوداس اندازه‌گیری شد. برای اندازه‌گیری دو نشانه استخوانی لازم بود که از مهر دوازدهم پشتی به‌عنوان شروع انحنا و از مهره دوم خاجی به‌عنوان انتهای قوس استفاده شود. پس از علامت‌گذاری نشانه‌های استخوانی، آزمون گر خط کش منعطف را به‌طور دقیق بر قوس کمر منطبق کرده و نقاطی از خط کش که در تماس با نشانه‌های استخوانی بود با ماژیک علامت‌گذاری می‌کرد. سپس، خط کش به‌آرامی و با دقت بر روی کاغذ سفید منتقل و قوس شکل‌گرفته بر روی آن ترسیم شد. درنهایت، با استفاده از فرمول 2H/L) ) θ=4Arctan اندازه‌گیری شده و زاویه قوس کمری محاسبه شد. در این فرمول L وتر کمان T12-S2، H خط عمودمنصف قوس که بر L عمود می شود است. عدد حاصله مبین زاویه θیا زاویه انحنای کمر به درجه است. اندازه‌گیری سه بار انجام شد. برای اندازه‌گیری قوس کمری به کمک خط کش منعطف پایایی بالایی (ICC= %97) گزارش‌شده است (25).
برای اندازه‌گیری ناهنجاری‌های زانو ضربدری از کولیس استخوانی ساخت ایران با دقت 1/0 سانتی‌متر استفاده شد. برای اندازه‌گیری فاصله بین دو قوزک داخلی ران، فرد باید ایستاده و تنه خود را صاف نگه دارد و زانوها باید در حالت اکستنشن کامل قرارگرفته باشد. آزمودنی باید بدون کفش و جوراب درحالی‌که زانوها، زان‌ها و پاهای او دیده می‌شوند در مقابل آزمونگر به‌صورت کاملاً راحت بایستد. عضلات ران نباید متحمل انقباضی غیرطبیعی و تنش غیرمعمول باشد. درحالی‌که قوزک‌های داخلی پا به هم مماس می‌باشند، فاصله بین دو قوزک داخلی مچ پا با کولیس اندازه‌گیری شد. میزان فاصله بیش از 5/2 سانتی‌متر به‌عنوان زانوی ضربدری شناخته شد (26). برای اندازه گیری زاویه Q از گونیامتر یونیورسال ساخت ژاپن با دقت 1/0 درجه استفاده شد. زاویه Q پای غالب آزمودنی ها (پایی که جهت ضربه زدن به توپ استفاده می کنند) در حالت ایستاده و در حالتی که زانو و ران اکستنشن طبیعی داشتند و بدون کفش اندازه گیری شد. قبل از اندازه گیری زاویه Q، مرکز کشکک، برجستگی درشت‌نی و خار خاصره‌ای قدامی-فوقانی با لمس دقیق مشخص شد و سپس با ماژیک علامت‌گذاری شد. مرکز گونیامتر روی مرکز کشکک، بازوی بزرگ آن در جهت خار خاصره‌ای قدامی-فوقانی و بازوی کوچک آن روی برجستگی درشت‌نی قرار گرفت. درحالی‌که عضلات چهارسررانی به‌صورت شل و بدون انقباض قرار داشت زاویه Q اندازه گیری شد. زاویه بیشتر از 17 درجه به‌عنوان عارضه زانوی ضربدری در نظر گرفته شد (27). از پروتکل تمرینی آکادمی ملی طب ورزش آمریکا (NASM) که شامل چهار مرحله تکنیک-های مهاری بافت مایوفاشیال، طویل سازی، تمرینات فعال‌سازی و تمرینات انسجامی است، جهت رفع اختلالات حرکتی، لوردوز کمری و زانوی ضربدری آزمودنی ها استفاده شد. از آزمودنی ها و والدین آن ها خواسته شد در طول برنامه تمرین اصلاحی از انجام تمرینات در منزل خودداری کنند و سایر فعالیت های ورزشی که می توانست بر نتایج تحقیق تأثیرگذار باشد را در طول دوره انجام ندهند. جلسات تمرینی به مدت 8 هفته و هر هفته 3 جلسه به مدت 45 تا 60 دقیقه انجام شد. در ابتدای جلسه تمرینات ساده برای گرم کردن انجام شد و سپس تمرینات اصلاحی به مدت 40 تا 50 دقیقه اجرا می‌شد و در انتها تمریناتی جهت پایین آوردن ضربان قلب و سرد کردن انجام می گرفت. گروه‌های مورد مطالعه طبق برنامه‌ریزی در زمان متفاوتی در محل اجرای تمرین حضور پیدا می کردند که تمرینات گروه ها دچار اختلال نشود. بعد از اتمام دوره تمرینی، پس‌آزمون به عمل آمد تا تأثیر اعمال تمرینات اصلاحی بر متغیرهای وابسته مورد بررسی قرار گیرد. تمامی تمرینات و اندازه گیری ها با ابزار یکسان و در یک مکان توسط محققین صورت گرفت. در این پروتکل تمرینی برای عارضه زانوی ضربدری رهاسازی بافت مایوفاشیال عضلات دوقلو و نعلی، نزدیک-کننده های ران و نوار خارصره ای- درشت نئی انجام شد. سپس تمرینات افزایش طول برای عضلات فوق اعمال شد (جدول 1). تمرینات فعال‌سازی و تقویتی برای عضلات درشت‌نی قدامی و خلفی، عضلات سرینی بزرگ و میانی انجام شد. تمرینات انسجامی شامل پرش طول، پرش جفت، پرش در مقابل دیوار و لی لی با یک پا و همچنین تمرینات انسجامی پیش‌رونده شامل لانچ، پله و اسکات با توپ و اسکات با یک پا در طی تمرینات استفاده شد (4). برای عارضه لوردوز کمری رهاسازی بافت مایوفاشیال عضله پشتی بزرگ و راست رانی و تمرینات افزایش طول برای عضلات خم کننده های ران، پشتی بزرگ و راست کننده ستون فقرات انجام گرفت (جدول 2). تمرینات فعال‌سازی و تقویتی برای عضلات شکم و سرینی اعمال شد. تمرینات انسجامی اسکات با توپ و پرس بالای سر در طی تمرینات استفاده شد (4). برای گروه دارای اختلال حرکتی نیز تمرینات لوردوز کمری و زانوی ضربدری در یک جلسه تمرینی انجام شد و زمان جلسه تمرینی 60 تا 70 دقیقه طول می کشید. در این گروه ابتدا تمرینات لوردوز کمری و سپس تمرینات زانوی ضربدری انجام می شد و تمرینات انسجامی که بین دو عارضه مشابه بود (اسکات با توپ) فقط یک‌بار استفاده شد. برای بررسی نرمال بودن داده ها از روش شاپیروویلک استفاده شد. اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط نرم‌افزار SPSS نسخه 24 و اکسل تجزیه‌وتحلیل شده و علاوه بر استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی میانگین و انحراف معیار از روش‌های آماری استنباطی پارامتریک t وابسته و ناپارامتریک یو من ویتنی استفاده شد. کلیه تحلیل‌ها در سطح معناداری 05/0 > p انجام شد.
نتایج
ویژگی های دموگرافیک آزمودنی های پژوهش در جدول 3 آمده است. هر سه گروه در متغیرهای سن، قد، جرم و توده بدنی همگن بودند و با یکدیگر اختلاف معنی‌داری نداشتند. جدول 4، نتایج تأثیر 8 هفته تمرین با رویکرد NASM بر زاویه لوردوز کمری، زاویه Q و فاصله بین دو قوزک داخلی را نشان می دهد. همان‌طور که مشاهده می شود تمرین باعث بهبودی معنی‌داری بر زاویه لوردوز کمری (011/0=p) و زاویه Q(032/0=p) داشته است ولی تأثیر معنی‌داری بر فاصله قوزک های داخلی نداشته است (086/0=p).
جدول 5 و 6 ارزیابی اختلالات حرکتی از نمای قدامی، جانبی و خلفی طی حرکت اسکات بالای سر را نشان می دهد. همان‌طور که نتایج نشان داد در پیش‌آزمون 39 مورد اختلال حرکتی در نمای قدامی وجود داشته است که بعد اجرای دوره تمرینی این تعداد به 6 مورد کاهش‌یافته است. اختلالات حرکتی از نمای جانبی در پیش‌آزمون 27 مورد وجود داشته است که بعد اجرای دوره تمرینی این تعداد به 11 مورد کاهش‌یافته است. ارزیابی اختلال حرکتی از نمای خلفی و در پیش‌آزمون 40 مورد مشاهده شده است که بعد از تمرین این تعداد به 13 مورد کاهش‌یافته است. نتایج نشان داد تأثیر دوازده هفته تمرین اصلاحی با رویکرد NASM بر اختلالات حرکتی در نمای قدامی شامل صاف شدن کف‌پای راست (02/0=p)، حرکت به داخل زانوی راست (01/0=p) و چپ (03/0=p)، از نمای جانبی شامل گودشدن کمر (01/0=p) و از نمای خلفی بر صاف شدن کف پا (01/0=p)، انتقال نامتقارن وزن به راست (01/0=p) و چپ (02/0=p) تأثیر مثبت معنی داری داشته است.
بحث
اختلالات عملکردی و ناهنجاری های سیستم اسکلتی-عضلانی در نوجوانان شیوع نسبتاً بالایی دارد و تمرین اصلاحی جهت کاهش عوارض جسمانی آن ها مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از این مطالعه بررسی اثربخشی تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM بر اختلالات عملکردی، لوردوز کمری و زانوی ضربدری دختران 12-15 سال بود. نتایج به‌دست‌آمده در زمینه کاهش گودی کمر پس از تمرینات اصلاحی با نتایج تحقیق کمالی و همکاران (1394) همسو است (16). نتایج این مطالعه در زمینه تأثیر تمرین اصلاحی NASM بر زانوی ضربدری با مطالعه شعبانی و همکاران (1402) و شاهرخی و همکاران (1399) همسو بود (17,22). در زمینه تأثیر تمرینات NASM بر اختلالات عملکردی با نتایج مطالعه بل و همکاران (2013) همسو است (28). همان‌طور که نتایج نشان داد تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM تأثیر معناداری در کاهش اختلالات حرکتی و همچنین باعث بهبودی در زاویه لوردوز کمری و زاویه Qزانو داشته است ولی تأثیر معنی‌داری بر فاصله قوزک های داخلی نداشت.
قوس های طبیعی ستون فقرات برای داشتن پاسچری مطلوب بسیار ضروری است. انحناهای طبیعی در ستون فقرات سبب کاهش فشار بر روی مجموعه دیسک و مهره و همچنین جلوگیری از ناهنجاری های ثانویه و جبرانی می‌شود (29). مهره های ناحیه کمری بیشترین وزن تنه و اندام فوقانی را تحمل می کنند و درصورتی‌که قوس این ناحیه افزایش پیدا کند، فرد را در معرض خطرات و ناهنجاری‌های ثانویه و جبرانی قرار می دهد (30). در عارضه گودی کمر اعتقاد بر این است که عضلات ستون فقرات ناحیه کمری دچار سفتی و بیش فعالی قرار می گیرند و عضلات مخالف آن ضعیف یا فعالیت آن ها کاهش پیدا کرده است که باعث می شود تیلت قدامی لگن و در نتیجه زاویه لوردوز کمری افزایش یابد. مرحله ابتدایی تمرینات NASM مهار عضلات بیش فعال است و مرحله بعدی آن کشش عضلات سفت یا کوتاه شده است. همچنین مرحله سوم این پروتکل تقویت و فعال‌سازی عضلات ضعیف است که نتایج نشان می دهد این رویکرد اصلاحی می تواند باعث کاهش لوردوز کمری دختران 12-15 سال شود. می توان نتیجه گرفت که تمرینات چهار مرحله ای NASM که مهارت های زیستی- حرکتی را بازیابی می‌کند و علاوه بر آن با فعال سازی و تقویت عضلات ضعیف طی تمرین، باعث بهبود زاویه لوردوز کمری و همچنین ناراستایی های پویایی مرتبط با آن شده است (31).
ناترازی زانو در صفحه فرونتال و افزایش والگوس زانو باعث افزایش فشار مکانیکی بر بافت های پیوندی اطراف زانو می شود. همچنین والگوس زانو باعث افزایش زاویه Q زانو، چرخش داخلی درشت‌نی و افزایش پرونیشن کف پا و صاف شدن آن می شود (32). مطالعات قبلی نشان داده است که عضلات لگن در حفظ والگوس زانو نقش مهی ایفا می کنند و کاهش فعالیت سرینی بزرگ با افزایش والگوس زانو و ضربدری شدن زانوها مرتبط است (33). درشت‌نی قدامی و خلفی در حفظ قوس داخلی کف پا و در نتیجه چرخش خارجی درشت‌نی و کاهش زاویه والگوس زانو مؤثر هستند (34). در این تمرینات عضلات لگن و ساق پا تحت تمرینات فعال‌سازی و تقویتی قرار گرفت و با انجام تمرینات انسجامی سعی شد تراز طبیعی زانو در صفحه فرونتال حفظ شود و کاهش تمایل زانو به داخل و کاهش زاویه والگوس زانو را پس از تمرینات شاهد باشیم و این نتایج نشان داد که 8 هفته تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM می تواند در کاهش زاویه Q زانو و متمایل شدن زانوها به داخل طی حرکت اسکات بالای سر مؤثر باشد.
در ارزیابی اختلالات حرکتی با آزمون اسکات بالای سر، عضلات بیش‌فعال و عضلات کم‌فعال شناسایی می‌شوند و پروتکل تمرینی NASM جهت رهاسازی و تقویت آن ها مورد استفاده قرار می گیرد. در این مطالعه تمرین اصلاحی جهت رفع اختلالات حرکتی پویای گودشدن کمر (لوردوز کمری)، متمایل شدن زانو به داخل و صاف شدن کف پا (زانوی ضربدری) انجام شد. نتایج نشان داد تمرینات ناهنجاری پاسچر ایستا که شامل لوردوز کمری و زانوی ضربدری بود توانسته است باعث کاهش اختلالات حرکتی با ارزیابی توسط اسکات بالای سر شود. همچنین تمرینات تقویتی عضلات سرینی و تمرینات انسجامی باعث کاهش انتقال نامتقارن وزن در بین دانش آموزان شده است. در این مطالعه ناهنجاری ایستا و هم پویا مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی اختلالات حرکتی که به‌صورت کیفی انجام می شود، تأثیر دقیق تمرین بر عارضه های اسکلتی-عضلانی مشخص نیست. به همین دلیل ارزیابی ایستا نیز مورد بررسی قرار گرفت تا تأثیر تمرین اصلاحی بر بهبود عارضه و اختلالات حرکتی با دقت بیشتری انجام شود. بل و همکاران (2013)، در تحقیقی به بررسی والگوس زانو بعد از مداخله تمرینی اصلاحی در جوانان مبتلابه والگوس در طی حرکت اسکات پرداختند. تمرینات اصلاحی آن ها با تأکید بر تقویت و افزایش انعطاف پذیری عضلات زانو و مچ پا انجام شد و نتایج آن‌ها نشان داد که مداخله تمرینی اصلاحی باعث کاهش والگوس زانو در طی حرکت اسکات می شود (28). نتایج پژوهش حاضر نشان داد تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM به‌خوبی عمل کرده است و باعث شده است تراز زانو در صفحه فرونتال که همان متمایل شدن زانو به داخل و صاف شدن کف پا است و همچنین گودشدن کمر در ارزیابی استاتیک و دینامیک کاهش یابد. بدین سو پیشنهاد می شود تمرینات اصلاحی با رویکرد NASM که به تجهیزات بسیار کمی نیاز دارد و در محیط های مختلف مدرسه قابل انجام است برای دختران 12-15 سال مورد استفاده قرار گیرد تا دانش آموزانی که در مرحله رشد هستند تا قبل از بلوغ از ناهنجاری‌های پاسچر و اختلالات عملکردی رهایی یابند.
نتیجه گیری نهایی
با توجه به نتایج تحقیقات به نظر می‌رسد انجام تمرینات با رویکرد NASM موجب رفع و کاهش زاویه لوردوز کمری و اصلاح زانوی ضربدری در ارزیابی ایستا و کاهش اختلالات حرکتی پویای گودشدن کمر، انتقال نامتقارن وزن، متمایل شدن زانو به داخل و صاف شدن پا در دختران سنین 12-15 سال می‌شود و گنجاندن این پروتکل تمرینی در برنامه ورزشی و فوق‌برنامه مدارس باعث کاهش بروز و همچنین عدم پیشرفت آسیب‌های اسکلتی- عضلانی در دانش آموزان می‌شود.
تشکر و قدردانی
بدین‌وسیله از معاونت محترم تربیت‌بدنی ناحیه 2 همدان، مدیران مدارس و تمامی آزمودنی های شرکت‌کننده در پژوهش تقدیر و تشکر به عمل می آید.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
تمامی اصول اخلاقی در این پژوهش رعایت شده است. همه شرکت‌کنندگان با رضایت کامل در مطالعه شرکت کردند و به آن‌ها اطمینان داده شد که تمام اطلاعات مربوط به آن‌ها محرمانه باقی خواهد ماند.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش های پژوهش حاضر مشارکت داشته اند.
تعارض
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
فهرست منابع
1. Kim D, Cho M, Park Y, Yang Y. Effect of an exercise program for posture correction on musculoskeletal pain. J Phys Ther Sci. 2015;27(6):1791-4. [DOI:10.1589/jpts.27.1791] [PMID]
2. Kermani MT, Atri AE, Yazdi NK. The effect of eight weeks corrective exercise on the functional kyphosis curvature in the teenager girls. J Rehabil Med. 2017;6(1):161-8.
3. Rezvankhah N, Alizadeh MH. The effect of four months of detraining following eight months of corrective exercises on lumbar lordosis of schoolgirls. Ann Appl Sport Sci. 2013;1(2):19-24.
4. Clark M, Lucett S. NASM essentials of corrective exercise training. Lippincott Williams & Wilkins; 2010.
5. Rusnák R, Kolarová M, Aštaryová I, Kutiš P. Screening and early identification of spinal deformities and posture in 311 children: results from 16 districts in Slovakia. Rehabil Res Pract. 2019. [DOI:10.1155/2019/4758386] [PMID]
6. Mitova S, Popova D, Gramatikova M. Postural disorders and spinal deformities in children at primary school age. System for screening, examination, prevention and treatment. Act Phys Educ Sport. 2014;4(2):172-7.
7. Bagherian Dehkordi S. Screening of Functional Movement Pattern and Balance of Professional Athletes with the Aim of Preventing Sport Injuries. J Paramed Sci Rehabil. 2023;12(3):7-21.
8. Shariati M, Zilaie Bori S. Relationship between Flexibility and Somatotype with Lumbar Lordosis in Young Girls. Sci J Rehabil Med. 2018;7(4):208-16.
9. Hassanpour S, Bambaeechi E, Rahnama N, Mashhadi M. The effect of eight weeks of combined training on knee alignment in teenager girls mentally retarded. international congress on physical education and sport sciences. Feb 19-20, 2015, Tehran.
10. Sayed A, Elmenyawee G, Abdelsabour A. Assessment of postural deviations in girls school age students. Int J Physiother Res. 2017;5(3):2144-8. [DOI:10.16965/ijpr.2017.162]
11. Sparrey CJ, Bailey JF, Safaee M, Clark AJ, Lafage V, Schwab F, et al. Etiology of lumbar lordosis and its pathophysiology: a review of the evolution of lumbar lordosis, and the mechanics and biology of lumbar degeneration. Neurosurg Focus. 2014;36(5):E1. [DOI:10.3171/2014.1.FOCUS13551] [PMID]
12. Dimitrijević V, Šćepanović T, Milankov V, Milankov M, Drid P. Effects of corrective exercises on lumbar Lordotic angle correction: a systematic review and meta-analysis. Int J Environ Res Public Health. 2022;19(8):4906. [DOI:10.3390/ijerph19084906] [PMID]
13. Ugalde V, Brockman C, Bailowitz Z, Pollard CD. Single leg squat test and its relationship to dynamic knee valgus and injury risk screening. Pm&r. 2015;7(3):229-35. [DOI:10.1016/j.pmrj.2014.08.361] [PMID]
14. Jabbar KM, Gandomi F. The comparison of two corrective exercise approaches for hyperkyphosis and forward head posture: A quasi-experimental study. J Back Musculoskelet Rehabil. 2021;34(4):677-87. [DOI:10.3233/BMR-200160] [PMID]
15. Abdolahzadeh M, Daneshmandi H. Effect of a Corrective Exercise Program Based on the National Academy of Sports Medicine', s Protocol on Forward Head Angle and Cervical Joint Position Sense in Females With Forward Head Posture. J Rehab Med 2023;11(6):878-891. [DOI:10.32598/SJRM.11.6.3]
16. Kamali M, Ghasemi B, Moradi MR, Bagherian-Dehkordi S. Comparing the Effect of Two Kinds of the Traditional and the NASM Corrcetive Exercises Training Protocols on the Correction of Hyperlordosis in Female Students. J Res Rehabil Sci. 2015;11(2):155-63.
17. Shahrokhi H, mehrabian H, Abdollahi Natanzi N. The effect of two kind of the current and NASM corrective exercises on the dynamic Q angle and position sense in girl students with Genu Valgum. J Res Sport Rehabil. 2020;8(15):55-66.
18. Alipanah T, Daneshjoo A M sadati SK. Comparison of NASM and Theraband correction exercises on balance and a selection of knee kinematic parameters in girls suffering pain due to genuvarum. J Anesth & Pain. 2023;14(1):11-22.
19. Ghiami Rad A, Fattahi Turki A SB. Comparison of the Effectiveness of Two Corrective Exercise Methods (NASM) and Corrective Games on Genu Varum in Boys Aged 10-12. J Sport Biomech. 2023;9(2):128-138.
20. Dedaj M. Educational function of preventive and corrective exercises. Res Pedagog. 2014;4(1):58-88.
21. Yadolazadeh A, Karbalaie M, Salehian MH. Effect of Corrective exercises on body indexes and some fitness factors in girls with scoliosis. Life Sci J. 2019;9(1):59-68.
22. Shabani D, Sokhanguei Y, Matinhomaee H. The effect of a period of corrective and exercise movements on improving the deviations of the frontal knee plate in active male. J Rhab Sci & Res. 2023;10(4):175-181.
23. Abdollahpour Darvishani M, Barghamadi M, Kiani A. The effect of comparison kinesio taping and corrective exercise on genu varum and knee kinematics in adolescent soccer players. J Sport Biomech. 2018;4(2):59-69.
24. Mohammadi H, Daneshmandi H, Alizadeh M, Shamsimajlan A. The effect of dynamic knee valgus during overhead squat on distal and proximal knee joints muscle strength and range of motion in basketball players. J Sport Biomech. 2018;3(4):17-27.
25. Hajiloo B, Esmaili H, Anbarian M. Relationship between hyperlordosis and back muscles endurance. J Maz Univ Med Sci. 2013;23:95-103.
26. Jalalvand H, Fatahi A, Entezari Khorasani Z. Comparison of the Kinematic Pattern of Knee Joint Flexion in Healthy and Genu Valgum and Genu Varum Children During Jumping. J Sport Biomech. 2022;7(4):270-9. [DOI:10.32598/biomechanics.7.4.294.2]
27. Pantano KJ, White SC, Gilchrist LA, Leddy J. Differences in peak knee valgus angles between individuals with high and low Q-angles during a single limb squat. Clin Biomech. 2005;20(9):966-72. [DOI:10.1016/j.clinbiomech.2005.05.008] [PMID]
28. Bell DR, Oates DC, Clark MA, Padua DA. Two-and 3-dimensional knee valgus are reduced after an exercise intervention in young adults with demonstrable valgus during squatting. J Athl Train. 2013;48(4):442-9. [DOI:10.4085/1062-6050-48.3.16] [PMID]
29. Hey hwd, Lau ET-C, Tan K-A, Lim JL, Choong D, Lau L-L, et al. Lumbar spine alignment in six common postures: an ROM analysis with implications for deformity correction. Spine. 2017;42(19):1447-55. [DOI:10.1097/BRS.0000000000002131] [PMID]
30. Jun HS, Kim JH, Ahn JH, Chang IB, Song JH, Kim TH, et al. The effect of lumbar spinal muscle on spinal sagittal alignment: evaluating muscle quantity and quality. Neurosurgery. 2016;79(6):847-55. [DOI:10.1227/NEU.0000000000001269] [PMID]
31. Jamali Brayjani S, Alizadeh MH, Amini M. A Review of Corrective Exercise Protocols in People with Lumbar Lordosis Disorders. Pars J Med Sci. 2022;18(2):9-18. [DOI:10.52547/jmj.18.2.9]
32. ]32. Esmaeili H, Anbarian M, Hajilou B. A comparison of immediate and long-term effects of orthoses on leg muscles co-contraction ratio among individuals with pes planus during walking. 2014;2(3):31-39.
33. Koorosh-fard N, Rajabi R, Shirzad E. Effect of feedback corrective exercise on knee valgus and electromyographic activity of lower limb muscles in single leg squat. Arch Rehabil. 2015;16(2):138-47.
34. Saki F, Romiani H, Ziya M, Gheidi N. The effects of gluteus medius and tibialis anterior kinesio taping on postural control, knee kinematics, and knee proprioception in female athletes with dynamic knee valgus. Phys Ther Sport. 2022;53:84-90. [DOI:10.1016/j.ptsp.2021.11.010] [PMID]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه بیومکانیک ورزشی
همدان،شهرک مدنی، بلوار امام خمینی(ره)، بلوار پروفسور موسیوند، مجتمع دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، معاونت پژوهش و فناوری، دفتر مجلات علمی
صندوق پستی: 734
تلفن دفتر نشریه: 08134494042
وب‌سایت: http://biomechanics.iauh.ac.ir
ایمیل: sportbiomechanics@iauh.ac.ir
