دوره 9، شماره 4 - ( 12-1402 )
جلد 9 شماره 4 صفحات 368-352 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Barghamadi M, Ghadimi KheshtMasjedi A, Piri E. Comparison of the Effect between Traband and Brace on People with Genu Varum and Genu Valgum Deformities: A Systematic Review. J Sport Biomech 2024; 9 (4) :352-368
URL: http://biomechanics.iauh.ac.ir/article-1-334-fa.html
URL: http://biomechanics.iauh.ac.ir/article-1-334-fa.html
برغمدی محسن، قدیمی خشت مسجدی عباس، پیری ابراهیم. بررسی استفاده از تراباند و بریس بر روی افراد دارای ناهنجاری های زانوی پرانتزی و ضربدری: یک مطالعه مروری سیستماتیک. مجله بیومکانیک ورزشی. 1402; 9 (4) :352-368
1- گروه بیومکانیک ورزشی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
متن کامل [PDF 1821 kb]
(551 دریافت)
| چکیده (HTML) (1574 مشاهده)
متن کامل: (680 مشاهده)
مقدمه
ناهنجاری در اندام تحتانی می‌تواند بر بیومکانیک حرکات انسان مانند راه رفتن، تأثیر منفی بگذارد و منجر به بروز علائم ناپایداری در مفاصل اندام تحتانی شود (1). ازآنجاکه پا محل اتصال بدن با زمین است، انحرافات ساختاری به‌ویژه در زانو و مچ پا، احتمال بروز آسیب در افراد را افزایش می‌دهد و ممکن است مانع مشارکت آن‌ها در فعالیت‌ها شود (2). دو مورد از این عارضه‌ها در زانو، زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی می‌باشد. افراد دارای عارضه زانوی ضربدری، میزان بیشتری از خطر پیشرفت بیماری و همچنین، خطر بیشتر استئوآرتریت زانو در کمپارتمان خارجی را نسبت به افراد سالم یا بیماران دارای عارضه زانوی پرانتزی نشان داده‌اند (3). این عارضه باعث کاهش گشتاور اداکشنی زانو، کاهش چرخش اداکشنی زانو و کاهش فلکشن زانو در مقایسه با گروه سالم و بیمارانی که این عارضه را در بخش داخلی زانو دارند، می‌شود (4)؛ که این تغییرات مکانیکی، تأثیرات منفی بر فعالیت عضلات اطراف مچ‌پا را نیز به دنبال دارد (4). در زانوی ضربدری، رباط‌های حمایت‌کننده داخلی زانو تحت کشش قرار می‌گیرد و پیشرفت میزان این تغییر شکل‌ها و در نتیجه، افزایش نیرو بر این رباط‌ها ممکن است منجر به ناکارآمدی یا پارگی آن‌ها شود (5).
زانوی پرانتزی از جمله ناهنجاریهای زانو در صفحه فرونتال به‌شمار می‌رود و در میان ورزشکاران نیز این ناهنجاری شایع است (6)؛ و تحقیقات نشان می‌دهد که وجود زانوی پرانتزی مسیر نیروها را از مرکز زانو به سمت قسمت داخلی آن تغییر می‌دهد و سبب اعمال مقدار بار بیشتر به ساختار داخلی زانو می‌شود، به‌گونه‌ای که مقدار نیروی عکس‌العمل در این بخش حدود 5/3 برابر قسمت خارجی می‌شود (7). تحقیقات نشان می‌دهند که زانوی پرانتزی از یک سو سبب از بین رفتن غضروف مفصلی در قسمت داخلی مفصل رانی- درشت‌نی می‌شود و از سوی دیگر زمینه‌ساز بروز استئوآرتریت است، همچنین ریسک فاکتوری برای بروز استئوآرتریت تلقی می‌شود (8). برخی مطالعات زانوی پرانتزی را به‌عنوان ریسک فاکتوری برای ایجاد سندروم درد رانی‌کشککی و فاکتور پیش‌بین در بروز آسیب‌های لیگامنت‌های مفصل زانو از جمله آسیب رباط صلیبی قدامی و رباط صلیبی خلفی ذکرکرده‌اند (9). یکی از ابزارهای مورد استفاده در روش‌های اصلاحی تراباند (باند لاستیکی) می‌باشد؛ که می‌تواند اثربخشی مؤثری بر زانوی ضربدری و پرانتزی افراد داشته باشد. تمرین با تراباند به‌عنوان ابزاری بی‌خطر ثبت شده است و راهبردی مؤثر برای افزایش بهبود سیستم عصبی‌عضلانی، بهبود قدرت عضلانی، ثبات پاسچرال و افزایش توانایی انجام وظایف عملکردی در افراد می‌باشد (10). تراباند برای افزایش قدرت، تحرک و عملکرد و همچنین کاهش درد مفصل در ناهنجاریهای مختلف از جمله پای پرونیت اثبات شده است. تراباند کم‌هزینه، قابل‌حمل و همه‌کاره هستند. این باندهای لاســتیکی از جنس لاتکس طبیعی ساخته شده‌اند و به رنگ‌های مختلف (رنگ‌های تیره مقاومت بالایی نسبت به رنگ‌های روشن دارند) می‌باشند (11). بریس یکی دیگر از ابزارهایی است که برای کاهش نیروهای وارده شده بر مفصل زانو استفاده می‌شود و اثربخشی آن در کاهش بعضی از عوامل خطر مفصل زانو مانند گشتاور نزدیک کننده زانو اثبات شده است. بریس زانو یکی از مداخلات غیرجراحی مؤثر برای کاهش نشانه‌های مرتبط با زانو در افراد با آسیب رباط صلیبی قدامی و استئوآرتریت زانو است (12)؛ و مناسب‌ترین روش برای حفظ ثبات مفصل پس از جراحی، استفاده چندهفته‌ای از بریس زانو است (13). با توجه به بررسی مطالعات انجام شده در خصوص انجام تمرینات ورزشی مختلف با استفاده از تراباند و بریس، میتوانند نقش مهمی در بهبود آسیب‌های مربوط به زانو داشته باشند و ظرفیت عملکردی بیمار را در طول فعالیت‌های ضروری افزایش دهند.
با توجه به ضرورت و اهمیت تحقیق و اثرات مثبت گزارش شده در رابطه با استفاده از ابزارهای حمایتی تراباند و بریس جهت بهبود ناهنجاریهای زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی در تمرینات مختلف در این حوزه ضروری است تا آشنایی کافی در مورد اثرات هر کدام اطلاعاتی جمع‌آوری گردد. لذا هدف از پژوهش حاضر مروری بر تأثیر انواع پروتکل تمرینی با استفاده از تراباند و بریس بر روی افراد دارای ناهنجاری زانوی پرانتزی و ضربدری می‌باشد.
روش شناسی
مطالعه حاضر از نوع مروری سیستماتیک بود، جستجوی مقالات به زبان فارسی از سال 2018 تا سال 2024 بود که در پایگاه‌های تخصصی Wos, Science direct, Sid, Magiran, Civilica, Isc, Pubmed, Scopus و Google scholar انجام گرفت. برای استخراج مقالات از کلید واژههای تراباند، بریس، زانوی ضربدری، زانوی پرانتزی و تمرینات اصلاحی استفاده شد. 37 مقاله مرتبط بر اساس معیارهای ورود و خروج انتخاب شدند. معیار ورود به مطالعه شامل مواردی از قبیل: 1 -استفاده مقالات در حوزه به‌کارگیری انواع پروتکل تمرینی در بهبود افراد دارای ناهنجاری زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری بودند. 2 -مقالاتی که آزمودنیها تنها به آسیب زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی دچار شده بودند. 3- مقالاتی که در آن از پروتکل‌های تمرینی جهت بهبود آسیب استفاده کرده بودند. معیارهای خروج از مطالعه شامل مواردی از قبیل مقالاتی که آزمودنیها مبتلا به سایر ناهنجاریهای بدن بودند و یا سابقهی عمل جراحی (توان‌بخشی پس از جراحی) داشتند و یا از ابزار حمایتی دیگر بدون در نظر گرفتن اثر تراباند جهت بهبود آسیب مچ پا استفاده کردند از مطالعه خارج شدند. درنهایت 10 مقاله در ارتباط با تأثیر انواع پروتکل تمرینی با استفاده از تراباند و بریس جهت بهبود آسیب زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. طبقه‌بندی جداول بدین‌صورت بود که در جدول 1 مقالاتی که از تراباند در افراد دارای ناهنجاریهای زانوی ضربدری و پرانتزی استفاده کرده بودند، در جدول 2 مقالاتی که از بریس در افراد دارای ناهنجاریهای زانوی ضربدری و پرانتزی استفاده کرده بودند آمد. ارزیابی کیفیت مقالاتی که معیارهای ورود به مطالعه را داشتند، توسط پرسشنامه دان و بلک مورد بررسی قرار گرفت (14). در این مرحله یک داور به‌صورت کاملاً جداگانه به ارزیابی و نمره دهی مقالات بر اساس پرسشنامه یاد شده پرداخت. لازم به ذکر است که پرسشنامه دان و بلک جز پرسشنامه های ارزیابی کیفیت مقالات بالینی می باشد که امکان استفاده این نوع پرسشنامه برای مطالعاتی که آزمودنی ها به‌صورت تصادفی و یا غیرتصادفی باشد را فراهم می سازد. در این پرسشنامه 27 سؤال در خصوص مقالات مورد بررسی ارائه گردیده است. اختصاص عدد یک به معنای تأیید و صفر به معنای عدم تأیید یا غیرقابل‌تعیین می باشد. تنها در خصوص سؤال 27 (آیا مقاله مورد بررسی بر اساس 26 سؤال قبلی قابلیت استناددهی را دارد؟) عددی مابین 5-0 اختصاص می یابد که صفر یا عددی نزدیک به آن به معنای استناددهی ضعیف و اختصاص عدد 5 یا عددی نزدیک به آن نشان دهنده استناددهی قوی است. در مطالعه حاضر برای مقالاتی که بر اساس 26 سؤال قبلی نمره ای مابین 20-17، 22-20 و بیشتر از عدد 22 را کسب کرده بودند به ترتیب نمره کیفیت 3، 4 و 5 اختصاص یافت.
نتایج
در مطالعه حاضر 37 مقاله به‌دست‌آمده از طریق جستجوی کلمات کلیدی 10 مقاله بر اساس معیار ورود، مورد تحلیل قرار گرفتند، از این تعداد بررسی 3 مقاله در حوزه بهبود ناهنجاری زانوی ضربدری نشان داد پروتکل‌های تمرینی با استفاده از تراباند با افزایش قدرت عضلات ناحیه زانو و بهبود متغیرهای منتخب کینتیک، حس عمقی و عملکرد زانو سبب بهبود این ناهنجاری می‌شود که اثر مثبت در بهبود این ناهنجاری دارد. همچنین بررسی 2 مقاله در حوزه پروتکل‌های تمرینی با استفاده از تراباند نشان داد که استفاده از تراباند تأثیر معنی‌داری در بهبود ناهنجاری زانوی پرانتزی دارد و اثر مثبتی در بهبود این ناهنجاری داشته است. بررسی مطالعه 3 مقاله در حوزه پروتکل‌های تمرینی با استفاده از بریس نشان داد انجام این تمرینات سبب بازیابی قدرت عضلات و بهبود حسی‌عمقی و تعادل پس از انجام این تمرینات می‌شود و نقش مهمی در بهبود ناهنجاری زانوی پرانتزی دارد. همچنین بررسی 2 مقاله نشان استفاده از بریس در انواع پروتکل‌های تمرینی باعث بهبود عملکرد فرد و بهبود ناهنجاری زانوی ضربدری می‌شود. نتایج حاصل از بررسی مقالات در جدول 3، ارائه شده است. بر اساس جدول 3، ارزیابی مقالات توسط پرسشنامه دان و بلک نشان داده شده است. یافته ها نشان داد که میانگین کل ارزیابی کیفیت مقالات معادل 44/76 درصد بود. لازم به ذکر است که کمترین کیفیت مقاله مربوط به دو تا از مطالعات با درصد کیفیت 51/64 و بالاترین کیفیت مقالات نیز مربوط به 2 عنوان مقاله با درصد کیفیت 32/90 درصد بود. شایان ذکر است که در خصوص نمرات کیفیت مقالات که برحسب درصد بیان شده است از رابطه زیر استفاده گردید:
100*(31 / نمره کل)=کیفیت مقالات (برحسب درصد)
جدول 1. مطالعه در حوزه استفاده از تراباند
جدول 2. مطالعه در حوزه استفاده از بریس
جدول 3. ارزیابی مقالات مورد بررسی توسط پرسشنامه دان و بلک
بحث
هدف از مطالعه حاضر، مروری بر مطالعات انجام گرفته شده در زمینه مقایسه تأثیر ابزار حمایتی تراباند و بریس بر بهبود ناهنجاری زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی بود. ازآنجاکه پا متصل کننده بدن به زمین است، انحرافات ساختاری به‌ویژه در زانو احتمال بروز آسیب در افراد را افزایش داده و ممکن است مانع مشارکت آن ها در فعالیت‌هایی مانند انواع ورزش‌ها شود (2, 25). افزایش والگوس یا ضربدری شدن زانو با ایجاد تغییراتی در راستای طبیعی وضعیت بدنی در اندام تحتانی، به‌نوبه خود ممکن است تغییراتی در راستای مرکز ثقل بدن نسبت به سطح اتکا ایجاد و کنترل تعادل را محدود کند (25). همچنین تغییرات زاویه اندام تحتانی جزء شایع‌ترین عارضه‌های غیرتروماتیک می‌باشد که تمایل به رشد و پیشرفت به سمت خارج را نشان می‌دهد، زیرا بیشتر نیروهای وارده بر زانو در یک کمپارتمان یا سمت وارد می‌شود و کنترل پاسچر را دچار مشکل می‌کند (26). تحقیقات نشان داده‌اند یکی از مهم‌ترین نیروهای وارد شده بر بدن، نیروی عمودی عکس‌العمل زمین می‌باشد که از بزرگی این نیرو به‌عنوان یک شاخص خطر برای بروز آسیب در مفاصل مچ، زانو، ران و ستون فقرات یاد شده است (27, 28). به این معنا هر چه نیروی عمودی عکس‌العمل زمین بیشتر باشد احتمال آسیب به مفاصل نیز بیشتر می‌شود (29, 30). عارضه زانوی ضربدری با کاهش نیروی عمودی عکس‌العمل زمین احتمال آسیب مفصل زانوی این افراد را افزایش می‌دهد. تحقیقات مختلف نشان داده‌اند هرچه زمان رسیدن به اوج نیرو افزایش داشته باشد میزان اثرگذاری نیرو کاهش پیدا می‌کند (31)، درنتیجه زمان اعمال نیرو در بروز آسیب‌ها بسیار مهم است که با نتایج تحقیق حاضر همسو بود (15). عضله دوسر رانی که در افراد دارای زانوی ضربدری کوتاه شده و نیاز به کشش برای بهبود عملکرد در حرکاتی مانند راه رفتن و دویدن دارد، هنگامی‌که فردی فعالیت روبه‌جلو مانند راه رفتن و دویدن داشته باشد و همچنین شوک در جهت جلو به وی وارد شود، گروه عضلات چهار سر ران نقش مهمی را برای جلوگیری از حرکت بدن به سمت عقب ایفا می‌کنند که در افراد بدون هیچ‌گونه عارضه، میزان فعالیت عضله پهن داخلی هنگام مواجه شدن با حرکات ناگهانی نسبت به عضله پهن خارجی بیشتر می‌باشد. این در حالی است که این موضوع در افراد دارای زانوی ضربدری صدق نمی‌کند.
ناهنجاری زانوی پرانتزی، بیشتر در اثر عادات وضعیتی نامنـاسـب به وجود می‌آید. در این حالت، احتمالاً عضلات نیم وتـری، نـیـم غشایی، راست داخلی، درشت نئی قدامی، نزدیک کننـده بـلـنـد، نزدیک کننده کوتاه و نزدیک کننده بزرگ سفت و کوتاه شـده و عضلات دو سر رانی، کشنده پهن نیام و نازک نـئـی کشـیـده و ضعیف می‌شوند. جهت بهبود اختلال‌های وضعیتی، باید عضـلات کوتاه شده کشیده و عضلات ضعیف شده در موضع درگیر، تقویت گردند. این روند بسیار مهم و حساس در حیطه حرکات اصلاحـی، در تمرینات مورد استفاده در این مطالعه به‌خوبی دیده شد و در حین اجرای تمرینات، به آن توجه گردید. تراباندها بـا مـقـاومـت الاستیکی خود، ویژگی‌های متفاوتی نسبت به وزنه‌های آزاد دارند؛ از جمله این‌که در مقاومت ایجاد شده به‌وسیله ترابانـدهـا، به نیروی جاذبه تکیه نمی‌شود؛ بنابراین، الگوهـای مـتـنـوعـی از سرعت و حرکت را می‌توان با این وسیله تمرین کرد. از طرفی، بـه لحاظ این‌که تمرینات مقاومتی با کش، ماهیت قدرتی دارند و این مقاومت از طریق نیروی کشسانی ایجاد می‌شود، مـی‌تـوانـد بـر عضلات ضعیف شده اثر قدرتی داشته باشد (18). ازاین‌رو تمرینات به‌کاررفته در مطالعه حاضر با تقویت عضلات ضعیف، باعث کاهـش فاصله بین زانوها و تا حدودی بهبود عارضه زانوی پرانتزی گشـتـه است (18). تغییر شکل‌های همراه و جبرانی که در مفاصل لگن و مـچ پـا، متعاقب ناهنجاریهای زانو ایجاد می‌شوند، تغییـراتـی کـه در بیومکانیک این مفاصل رخ می‌دهند و همچنین تغییر خط کشش عضلات در اثر تغییر راستای اندام و از طرف دیگر افزایش نیروهای وارده بر ساختارهای کپسولی لیگامانی سمت داخل و یا خارج زانو در وضعیت‌های ایستا و پویا، برحسب نوع این تغییر شکل‌هـا و در نتیجه افزایش طول و شل شدن این ساختارها و تغییر سیگنال‌هایی که از گیرنده‌های مکانیکی آن‌ها به سمت سیستم عصـبـی مرکزی می‌روند، همگی میتوانند در تغییر عملکرد عضلات انـدام تحتانی در افراد مبتلا به این تغییر شکل‌ها نقش داشته باشند (27). در افراد دارای زانوی پرانتزی، در نتیجه کوتاهی عضلات رانی مانـنـد همسترینگ داخلی، راست داخلی و نزدیک کننده‌ها و همچنـیـن کوتاهی رباط‌ها و کپسول جانب داخلی زانو (لیگامان درشت نئی - رانی) و مچ پا (دلتوئید) و ضعف عضلات دو سر رانی، کشنده پهـن نیام، گروه عضلات نازک نئی و کشیدگی رباط‌ها و کـپـسـول خارجی زانو (لیگامان نازک نئی - رانی) و مچ پا (لیگـامـان نـازک نئی- قاپی)؛ کاهش در زاویه زانو دیده می‌شود. با تقویت عضـلات ضعیف شده و کشش عضلات کوتاه شده توسط تراباند زاویه Q بـه زاویه طبیعی نزدیک می‌شود (31). شجاع‌الدین و همکاران (2014)، نشان دادند که تمرینات مقاومتـی تراباند بر بهبود درد مفاصل و دامنه حرکتی تأثیرگذار اسـت (32). پرنیان فر و همت فر (2014) نتیجه گرفتند که انجام تـمـریـنـات اصلاحـی منتخب باعـث کـاهش درجـه پرانتـزی زانوی می‌شـود (33). دلشاد و همکاران (2011) اعلام کردند که انجام تمرینات قـدرتـی تراباند می‌تواند تا حـدودی از ناتـوانی عضـلات پیشگیـری کـنـد (34). نام آوریان و همکاران (2014) دریافتند که در افراد مبتلا به زانـوی پرانتزی در ساختار و عملکرد عضلات اطراف زانو، تغییراتی ایـجـاد می‌شود (5).
استفاده از بریس زانو باعث کاهش فعالیت عضله سرینی میانی شده بود و طبق نتایج مطالعات گذشته این کاهش می‌تواند نتیجه بهبود یا حداقل پیشگیری از وضعیت ناشی از افزایش ضربدری شدن زانو را به دنبال داشته باشد یک مطالعه‌ی مدل‌سازی محدود روی یک آزمودنی سالم با عارضه زانوی ضربدری در مقایسه با افراد سالم و یا دارای عارضه زانوی پرانتزی طی راه رفتن نشان داد که بیشترین فشار در این فرد در قسمت کمپارتمان خارجی زانو ایجاد می‌شود. همچنین ارتباط بین فعالیت عضله چهار سر یا نسبت فعالیت عضلات زانو (برای مثال نسبت فعالیت پهن داخلی به خارجی با والگوس زانو) بررسی شده است و نتایج ارتباط عکس را نشان دادند، به‌طوری‌که کاهش فعالیت یا نسبت انقباضی به افزایش والگوس زانو در حرکاتی چون اسکات منجر شده بود. طبق نتایج پژوهش حاضر کاهش معناداری در فعالیت الکتریکی عضله پهن خارجی طی فاز تماس پاشنه راه رفتن مشاهده شد که این کاهش پس از استفاده‌ی بریس زانو به وجود آمده است. البته مطالعه‌ای افزایش فعالیت راست‌رانی را همراه با افزایش والگوس در حرکت اسکات نشان داد که مغایر با سایرین بود (35). در نتایج به‌دست‌آمده فعالیت الکتریکی عضله پهن داخلی با کاهش روبرو بود. این کاهش می‌تواند یک نتیجه منفی استفاده افراد دارای زانوی ضربدری از بریس زانو باشد زیرا این افراد کاهش فعالیت عضلات را در بخش کمپارتمان داخلی دارند و برای بهبود یا پیشگیری از این عارضه باید این بخش از عضلات مورد تقویت قرار گیرند. بااین‌حال، یافته‌های این تحقیق نتیجه عکس نشان داده و کاهش فعالیت الکتریکی عضله پهن داخلی را نشان داده است که می‌تواند به دلیل مکانیسم‌های جبرانی باشد (17).
در خصوص استفاده از تراباند در ناهنجاری زانوی ضربدری نتایج یک تحقیق نشان داد که زمان رسیدن به اوج در راستای عمودی طی فاز هل دادن دویدن افزایش معنی‌داری را داشته است. همچنین نتایج یک تحقیق نشان داد استفاده از تراباند می‌تواند باعث بهبود تعادل در این افراد شود. در تحقیقی دیگر نتایج نشان داد که کاهش فعالیت عضله دوسررانی در افراد دارای زانوی ضربدری، نشان‌دهنده تأثیر مثبت تمرینات اصلاحی با استفاده از تراباند و بهبود عملکرد در فعالیت‌های روزمره در این افراد می‌باشد همچنین نتایج تحقیق استفاده از تراباند در افراد دارای ناهنجاری زانوی پرانتزی نشان داد که استفاده از تراباند باعث بهبود تعادل در افراد دارای زانوی پرانتزی می‌شود. همچنین در تحقیقی دیگر نشان داد شد که انجام پروتکل تمرینی با استفاده از تراباند باعث بهبود زانوی پرانتزی، زاویه Q و تعادل دانش‌آموزان مبتلا به زانوی پرانتزی می‌شود. در خصوص استفاده از بریس در ناهنجاری زانوی ضربدری نتایج یک تحقیق نشان داد که استفاده از بریس توانسته است نقش حمایت‌کننده و حفاظت در مفصل زانو داشته باشد و در نتیجه منجر به کاهش فعالیت عضلات حمایت‌کننده اطراف مفصل شود. نتایج تحقیقی دیگر نشان داد که با کاهش زاویه محدودکننده فلکشن زانو نیروهای وارده بر اندام تحتانی افزایش می‌یابد و ممکن است باعث بروز آسیب در مفصل زانو شود ازاین‌رو استفاده از بریس می‌تواند باعث کاهش احتمال آسیب شود. در تحقیقی دیگر نتایج نشان داد کاهش معنادار فعالیت الکترومایوگرافی عضلات چهارسرران و سرینی میانی در افراد دارای زانوی ضربدری ممکن است با بهبود کارایی راه رفتن مرتبط باشد. همچنین نتایج تحقیق استفاده از بریس در افراد دارای زانوی پرانتزی نشان داد که استفاده هم‌زمان از بریس و گوه خارجی موجب کاهش فعالیت عضله دوسر رانی و پهن خارجی می‌شود کاهش فعالیت این دو عضله می‌تواند در نتیجه حمایت غیرفعال بریس از مفصل زانو باشد که درنهایت منجر به کاهش گشتاور اداکتوری خارجی وارده بر مفصل زانو می‌شود.
نتیجه گیری نهایی
نتایج نشان داد انجام تمرینات مختلف با بریس و تراباند هردو بر بهبود ناهنجاریهای زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری تأثیرگذار است؛ اما تراباند در اجرای حرکات باعث محدودیت حرکتی نمی‌شود و همچنین نسبت به بریس از نظر هزینه به‌صرفه‌تر است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله از نوع مروری است و مستقیماً از هیچ انسانی یا حیوانی در آن استفاده نشده است.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش های پژوهش حاضر مشارکت داشته اند.
تعارض
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
ناهنجاری در اندام تحتانی می‌تواند بر بیومکانیک حرکات انسان مانند راه رفتن، تأثیر منفی بگذارد و منجر به بروز علائم ناپایداری در مفاصل اندام تحتانی شود (1). ازآنجاکه پا محل اتصال بدن با زمین است، انحرافات ساختاری به‌ویژه در زانو و مچ پا، احتمال بروز آسیب در افراد را افزایش می‌دهد و ممکن است مانع مشارکت آن‌ها در فعالیت‌ها شود (2). دو مورد از این عارضه‌ها در زانو، زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی می‌باشد. افراد دارای عارضه زانوی ضربدری، میزان بیشتری از خطر پیشرفت بیماری و همچنین، خطر بیشتر استئوآرتریت زانو در کمپارتمان خارجی را نسبت به افراد سالم یا بیماران دارای عارضه زانوی پرانتزی نشان داده‌اند (3). این عارضه باعث کاهش گشتاور اداکشنی زانو، کاهش چرخش اداکشنی زانو و کاهش فلکشن زانو در مقایسه با گروه سالم و بیمارانی که این عارضه را در بخش داخلی زانو دارند، می‌شود (4)؛ که این تغییرات مکانیکی، تأثیرات منفی بر فعالیت عضلات اطراف مچ‌پا را نیز به دنبال دارد (4). در زانوی ضربدری، رباط‌های حمایت‌کننده داخلی زانو تحت کشش قرار می‌گیرد و پیشرفت میزان این تغییر شکل‌ها و در نتیجه، افزایش نیرو بر این رباط‌ها ممکن است منجر به ناکارآمدی یا پارگی آن‌ها شود (5).
زانوی پرانتزی از جمله ناهنجاریهای زانو در صفحه فرونتال به‌شمار می‌رود و در میان ورزشکاران نیز این ناهنجاری شایع است (6)؛ و تحقیقات نشان می‌دهد که وجود زانوی پرانتزی مسیر نیروها را از مرکز زانو به سمت قسمت داخلی آن تغییر می‌دهد و سبب اعمال مقدار بار بیشتر به ساختار داخلی زانو می‌شود، به‌گونه‌ای که مقدار نیروی عکس‌العمل در این بخش حدود 5/3 برابر قسمت خارجی می‌شود (7). تحقیقات نشان می‌دهند که زانوی پرانتزی از یک سو سبب از بین رفتن غضروف مفصلی در قسمت داخلی مفصل رانی- درشت‌نی می‌شود و از سوی دیگر زمینه‌ساز بروز استئوآرتریت است، همچنین ریسک فاکتوری برای بروز استئوآرتریت تلقی می‌شود (8). برخی مطالعات زانوی پرانتزی را به‌عنوان ریسک فاکتوری برای ایجاد سندروم درد رانی‌کشککی و فاکتور پیش‌بین در بروز آسیب‌های لیگامنت‌های مفصل زانو از جمله آسیب رباط صلیبی قدامی و رباط صلیبی خلفی ذکرکرده‌اند (9). یکی از ابزارهای مورد استفاده در روش‌های اصلاحی تراباند (باند لاستیکی) می‌باشد؛ که می‌تواند اثربخشی مؤثری بر زانوی ضربدری و پرانتزی افراد داشته باشد. تمرین با تراباند به‌عنوان ابزاری بی‌خطر ثبت شده است و راهبردی مؤثر برای افزایش بهبود سیستم عصبی‌عضلانی، بهبود قدرت عضلانی، ثبات پاسچرال و افزایش توانایی انجام وظایف عملکردی در افراد می‌باشد (10). تراباند برای افزایش قدرت، تحرک و عملکرد و همچنین کاهش درد مفصل در ناهنجاریهای مختلف از جمله پای پرونیت اثبات شده است. تراباند کم‌هزینه، قابل‌حمل و همه‌کاره هستند. این باندهای لاســتیکی از جنس لاتکس طبیعی ساخته شده‌اند و به رنگ‌های مختلف (رنگ‌های تیره مقاومت بالایی نسبت به رنگ‌های روشن دارند) می‌باشند (11). بریس یکی دیگر از ابزارهایی است که برای کاهش نیروهای وارده شده بر مفصل زانو استفاده می‌شود و اثربخشی آن در کاهش بعضی از عوامل خطر مفصل زانو مانند گشتاور نزدیک کننده زانو اثبات شده است. بریس زانو یکی از مداخلات غیرجراحی مؤثر برای کاهش نشانه‌های مرتبط با زانو در افراد با آسیب رباط صلیبی قدامی و استئوآرتریت زانو است (12)؛ و مناسب‌ترین روش برای حفظ ثبات مفصل پس از جراحی، استفاده چندهفته‌ای از بریس زانو است (13). با توجه به بررسی مطالعات انجام شده در خصوص انجام تمرینات ورزشی مختلف با استفاده از تراباند و بریس، میتوانند نقش مهمی در بهبود آسیب‌های مربوط به زانو داشته باشند و ظرفیت عملکردی بیمار را در طول فعالیت‌های ضروری افزایش دهند.
با توجه به ضرورت و اهمیت تحقیق و اثرات مثبت گزارش شده در رابطه با استفاده از ابزارهای حمایتی تراباند و بریس جهت بهبود ناهنجاریهای زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی در تمرینات مختلف در این حوزه ضروری است تا آشنایی کافی در مورد اثرات هر کدام اطلاعاتی جمع‌آوری گردد. لذا هدف از پژوهش حاضر مروری بر تأثیر انواع پروتکل تمرینی با استفاده از تراباند و بریس بر روی افراد دارای ناهنجاری زانوی پرانتزی و ضربدری می‌باشد.
روش شناسی
مطالعه حاضر از نوع مروری سیستماتیک بود، جستجوی مقالات به زبان فارسی از سال 2018 تا سال 2024 بود که در پایگاه‌های تخصصی Wos, Science direct, Sid, Magiran, Civilica, Isc, Pubmed, Scopus و Google scholar انجام گرفت. برای استخراج مقالات از کلید واژههای تراباند، بریس، زانوی ضربدری، زانوی پرانتزی و تمرینات اصلاحی استفاده شد. 37 مقاله مرتبط بر اساس معیارهای ورود و خروج انتخاب شدند. معیار ورود به مطالعه شامل مواردی از قبیل: 1 -استفاده مقالات در حوزه به‌کارگیری انواع پروتکل تمرینی در بهبود افراد دارای ناهنجاری زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری بودند. 2 -مقالاتی که آزمودنیها تنها به آسیب زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی دچار شده بودند. 3- مقالاتی که در آن از پروتکل‌های تمرینی جهت بهبود آسیب استفاده کرده بودند. معیارهای خروج از مطالعه شامل مواردی از قبیل مقالاتی که آزمودنیها مبتلا به سایر ناهنجاریهای بدن بودند و یا سابقهی عمل جراحی (توان‌بخشی پس از جراحی) داشتند و یا از ابزار حمایتی دیگر بدون در نظر گرفتن اثر تراباند جهت بهبود آسیب مچ پا استفاده کردند از مطالعه خارج شدند. درنهایت 10 مقاله در ارتباط با تأثیر انواع پروتکل تمرینی با استفاده از تراباند و بریس جهت بهبود آسیب زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. طبقه‌بندی جداول بدین‌صورت بود که در جدول 1 مقالاتی که از تراباند در افراد دارای ناهنجاریهای زانوی ضربدری و پرانتزی استفاده کرده بودند، در جدول 2 مقالاتی که از بریس در افراد دارای ناهنجاریهای زانوی ضربدری و پرانتزی استفاده کرده بودند آمد. ارزیابی کیفیت مقالاتی که معیارهای ورود به مطالعه را داشتند، توسط پرسشنامه دان و بلک مورد بررسی قرار گرفت (14). در این مرحله یک داور به‌صورت کاملاً جداگانه به ارزیابی و نمره دهی مقالات بر اساس پرسشنامه یاد شده پرداخت. لازم به ذکر است که پرسشنامه دان و بلک جز پرسشنامه های ارزیابی کیفیت مقالات بالینی می باشد که امکان استفاده این نوع پرسشنامه برای مطالعاتی که آزمودنی ها به‌صورت تصادفی و یا غیرتصادفی باشد را فراهم می سازد. در این پرسشنامه 27 سؤال در خصوص مقالات مورد بررسی ارائه گردیده است. اختصاص عدد یک به معنای تأیید و صفر به معنای عدم تأیید یا غیرقابل‌تعیین می باشد. تنها در خصوص سؤال 27 (آیا مقاله مورد بررسی بر اساس 26 سؤال قبلی قابلیت استناددهی را دارد؟) عددی مابین 5-0 اختصاص می یابد که صفر یا عددی نزدیک به آن به معنای استناددهی ضعیف و اختصاص عدد 5 یا عددی نزدیک به آن نشان دهنده استناددهی قوی است. در مطالعه حاضر برای مقالاتی که بر اساس 26 سؤال قبلی نمره ای مابین 20-17، 22-20 و بیشتر از عدد 22 را کسب کرده بودند به ترتیب نمره کیفیت 3، 4 و 5 اختصاص یافت.
نتایج
در مطالعه حاضر 37 مقاله به‌دست‌آمده از طریق جستجوی کلمات کلیدی 10 مقاله بر اساس معیار ورود، مورد تحلیل قرار گرفتند، از این تعداد بررسی 3 مقاله در حوزه بهبود ناهنجاری زانوی ضربدری نشان داد پروتکل‌های تمرینی با استفاده از تراباند با افزایش قدرت عضلات ناحیه زانو و بهبود متغیرهای منتخب کینتیک، حس عمقی و عملکرد زانو سبب بهبود این ناهنجاری می‌شود که اثر مثبت در بهبود این ناهنجاری دارد. همچنین بررسی 2 مقاله در حوزه پروتکل‌های تمرینی با استفاده از تراباند نشان داد که استفاده از تراباند تأثیر معنی‌داری در بهبود ناهنجاری زانوی پرانتزی دارد و اثر مثبتی در بهبود این ناهنجاری داشته است. بررسی مطالعه 3 مقاله در حوزه پروتکل‌های تمرینی با استفاده از بریس نشان داد انجام این تمرینات سبب بازیابی قدرت عضلات و بهبود حسی‌عمقی و تعادل پس از انجام این تمرینات می‌شود و نقش مهمی در بهبود ناهنجاری زانوی پرانتزی دارد. همچنین بررسی 2 مقاله نشان استفاده از بریس در انواع پروتکل‌های تمرینی باعث بهبود عملکرد فرد و بهبود ناهنجاری زانوی ضربدری می‌شود. نتایج حاصل از بررسی مقالات در جدول 3، ارائه شده است. بر اساس جدول 3، ارزیابی مقالات توسط پرسشنامه دان و بلک نشان داده شده است. یافته ها نشان داد که میانگین کل ارزیابی کیفیت مقالات معادل 44/76 درصد بود. لازم به ذکر است که کمترین کیفیت مقاله مربوط به دو تا از مطالعات با درصد کیفیت 51/64 و بالاترین کیفیت مقالات نیز مربوط به 2 عنوان مقاله با درصد کیفیت 32/90 درصد بود. شایان ذکر است که در خصوص نمرات کیفیت مقالات که برحسب درصد بیان شده است از رابطه زیر استفاده گردید:
100*(31 / نمره کل)=کیفیت مقالات (برحسب درصد)
جدول 1. مطالعه در حوزه استفاده از تراباند
| اسامی نویسندگان | نام مجله و سال انتشار | نوع مداخله | نوع تحقیق | نمونه‌گیری | دوره زمانی | تعداد آزمودنیها، جنسیت و نوع عارضه | معیارهای ورود و خروج | نتایج اصلی |
| جعفرزاده و همکاران (15) | Scientific journal of rehabilition medicine (2022( | تراباند | نیمه تجربی | هدفمند و در دسترس | 6 هفته | 24 نفر مرد به‌صورت تصادفی به دو گروه تقسیم شدند که دارای ناهنجاری ژنو واروم بودند گروه اول فقط تمرینات را بدون استفاده از تراباند انجام داد و گروه دوم در تمرینات خود از تراباند نیز استفاده کردند. | معیار ورود افرادی که حداقل یک سال در ورزش فوتبال فعالیت دارند؛ و افرادی که دارای ناهنجاری ژنو واروم می‌باشند. | نتایج نشان داد که استفاده از تراباند از هفته ششم باعث بهبود تعادل در افرادی که دارای ژنو واروم هستند می‌شود. |
| قربانلو و همکاران (16) | Journal of Rafsanjan University of medical sciences (2020( | تراباند | نیمه تجربی | هدفمند و در دسترس | 8 هفته | 24 نفر مرد که به‌صورت تصادفی به دو گروه 12 نفره کنترل و تجربی تقسیم شدند؛ که دارای ناهنجاری زانوی ضربدری بودند. گروه آزمایش از تراباند در تمرینات خود استفاده کردند؛ و گروه کنترل هیچ‌گونه تداخل درمانی‌ای را دریافت نکردند. | معیار ورود افرادی که دارای زانوی ضربدری درجه یک بودند. معیار خروج شامل سابقه شکستگی، مشکلات عصبی‌عضلانی، عدم وجود عارضه زانوی ضربدری و ... | نتایج نشان داد استفاده از تراباند توانست زمان رسیدن به اوج نیروی عمودی طی فاز هل دادن را افزایش دهند. |
| قربانلو و همکاران (17) | Scientific Journal of Rehabilitation Medicine (2021( | تراباند | نیمه تجربی | هدفمند و در دسترس | 8 هفته | 24 آزمودنی مرد که به‌صورت تصادفی به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم شدند. تمام افراد دارای ناهنجاری ژنووالگوم بودند؛ و گروه آزمایش در تمرینات از تراباند استفاده می‌کرد. | معیارهای ورود افرادی که دارای زانوی ضربدری درجه یک بودند. معیار خروج شامل سابقه شکستگی، مشکلات عصبی‌عضلانی، عدم وجود عارضه زانوی ضربدری و ... | نتایج پژوهش نشان داد که کاهش فعالیت عضله دوسررانی در افراد دارای زانوی ضربدری، نشان‌دهنده‌ی تأثیر مثبت تمرینات اصلاحی با استفاده از تراباند و بهبود عملکرد در فعالیت‌های روزمره در این افراد می‌باشد. |
| قاسمی و همکاران (18) | Journal of applied biological studies in sport (2018( | تراباند | نیمه تجربی | هدفمند و در دسترس | 12 هفته | 30 زن که به دو گروه 15 نفره آزمایش و کنترل به‌صورت تصادفی تقسیم شدند؛ که دارای زانوی پرانتزی بودند. گروه آزمایش از تراباند در تمرینات خود استفاده می‌کرد. | معیارهای خروج شامل شکستگی، انجام عمل جراحی، مشکلات سیستم عصبی‌عضلانی و... | نتایج نشان داد انجام پروتکل تمرینی با استفاده از تراباند باعث بهبود زانوی پرانتزی زاویه Q و تعادل دانش‌آموزان مبتلا به زانوی پرانتزی می‌شود. |
| بهادری و فتاحی (19) | International Conference on New Researches in Sports Sciences and Education (2023( | تراباند | نیمه تجربی | هدفمند و در دسترس | 8 هفته | 30 نفر زن که به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم شدند که دارای ناهنجاری زانوی ضربدری بودند و گروه آزمایش در تمرینات خود از تراباند استفاده می‌کرد. | معیارهای ورود شامل دختران دارای سن 9 تا 13 سال، حداقل فاصله بین دو قوزک داخلی مچ پا 5/2 سانتی‌متر، نداشتن بیماری عصبی‌عضلانی و... | نتایج نشان که استفاده از تراباند می‌تواند باعث بهبود تعادل و وضعیت زانوی ضربدری در این افراد شود، بنابراین می‌توان برای بهبود ناهنجاری در این افراد از این پروتکل تمرینی استفاده کرد. |
جدول 2. مطالعه در حوزه استفاده از بریس
| اسامی نویسندگان | نام مجله و سال انتشار | نوع مداخله | نوع تحقیق | نمونه‌گیری | دوره زمانی | تعداد آزمودنیها، جنسیت و نوع عارضه | معیارهای ورود و خروج | نتایج اصلی |
| برغمدی و همکاران (20) | Journal of Medical Sciences Studies (2023( | بریس | نیم تجربی | هدفمند و در دسترس | آنی | 20 نفر مرد که به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم شدند و گروه آزمایش دارای ناهنجاری زانوی ضربدری بودند. | معیار خروج شامل مشکلات عصبی‌عضلانی، سابقه شکستگی، انجام عمل جراحی در اندام تحتانی، اختلاف طول اندام بیشتر از 5 میلی‌متر و ... | نتایج نشان داد که بریس توانسته است نقش حمایت‌کننده و حفاظت در مفصل زانو داشته باشد و درنتیجه منجر به کاهش فعالیت عضلات حمایت‌کننده اطراف مفصل شده است. |
| نورینسب و همکاران (21) | Journal of Gorgan university of medical sciences (2022( | بریس | شبه تجربی | هدفمند و در دسترس | - |
30 نفر مرد که به دو گروه 15 نفره تقسیم شدند. گروه آزمایش دارای ناهنجاری زانوی پرانتزی بودند. | معیارهای خروج شامل انجام عمل جراحی اندام تحتانی، سابقه شکستگی اندام تحتانی، مشکلات عصبی‌عضلانی و ... | نتایج نشان می‌دهد که استفاده از بریس 15 هم انقباضی عمومی در مفصل زانو را طی فاز پاسخ بارگیری بهبود می‌بخشد. |
| نقدیزاده و همکاران (22) | Journal of Gorgan university of medical sciences (2021( | بریس و گوه خارجی | نیم تجربی | هدفمند و در دسترس | - |
30 آزمودنی مرد که به دو گروه 15 نفر تقسیم شدند و گروه آزمایش دارای ناهنجاری زانوی پرانتزی بودند. | معیارهای ورود شامل زاویهQ<6 درجه و فاصله بین دو اپی‌کندیل داخلی زانو بین 6 تا 10 سانتی‌متر در حالت ایستاده بود. معیارهای خروج شامل جراحی در اندام تحتانی، شکستگی، مشکلات عصبی‌عضلانی و ... | نتایج پژوهش نشان داد که استفاده هم‌زمان از بریس و گوه خارجی موجب کاهش فعالیت عضله دوسر رانی و پهن خارجی می‌شود کاهش فعالیت این دو عضله می‌تواند در نتیجه حمایت غیرفعال بریس از مفصل زانو باشد که در نهایت منجر به کاهش گشتاور اداکتوری خارجی وارده بر مفصل زانو می‌شود. |
| جعفرنژادگرو و همکاران (23) | Scientific-research quarterly journal of rehabilitation medicine (2021( | بریس | نیمه تجربی | هدفمند و در دسترس | - | 15 مرد که دارای ناهنجاری زانوی ضربدری بودند. | معیارهای خروج شامل سابقهی شکستگی و عمل جراحی در اندام تحتانی، اختلاف طول اندام بیشتر از 5 میلی‌متر دارا بودن فعالیت سنگین طی دو روز قبل آزمون و ... | نتایج نشان داد کاهش معنادار فعالیت الکترومایوگرافی عضلات چهارسرران و سرینی میانی در افراد دارای زانوی ضربدری ممکن است با بهبود کارایی راه رفتن مرتبط باشد. |
| ولی‌زاده اورنج و همکاران (24) | Journal of Gorgan university of medical sciences (2020( |
بریس | کارآزمایی بالینی | هدفمند و در دسترس | - |
این آزمایش بر روی 20 نفر مرد که دارای ناهنجاری زانوی ضربدری بودند انجام گرفت. | معیار ورود شامل دارا بودن زانوی ضربدری بود و معیارهای خروج شامل عدم داشتن زانوی ضربدری، داشتن فعالیت سنگین 2 روز قبل آزمون، مشکلات عصبی‌عضلانی و ... | نتایج نشان که با کاهش زاویه محدودکننده فلکشن زانو نیروهای وارده بر اندام تحتانی افزایش می‌یابد و ممکن است باعث بروز آسیب در مفصل زانو شود ازاین‌رو استفاده از بریس می‌تواند باعث کاهش احتمال آسیب شود. |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | |
| جعفرزاده و همکاران (15) | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 | 3 |
| قربانلو و همکاران (16) | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3 |
| قربانلو و همکاران (17) | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | 0 | 3 |
| قاسمی و همکاران (18) | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 4 |
| بهادری و فتاحی (19) | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 5 |
| برغمدی و همکاران (20) | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 4 |
| نوری نسب و همکاران (21) | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 5 |
| نقدی زاده و همکاران (22) | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 | 4 |
| جعفرنژادگرو و همکاران (23) | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3 |
| ولی‌زاده اورنج و همکاران (24) | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 1 | 0 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 0 | 0 | 1 | 1 | 0 | 0 | 4 |
بحث
هدف از مطالعه حاضر، مروری بر مطالعات انجام گرفته شده در زمینه مقایسه تأثیر ابزار حمایتی تراباند و بریس بر بهبود ناهنجاری زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی بود. ازآنجاکه پا متصل کننده بدن به زمین است، انحرافات ساختاری به‌ویژه در زانو احتمال بروز آسیب در افراد را افزایش داده و ممکن است مانع مشارکت آن ها در فعالیت‌هایی مانند انواع ورزش‌ها شود (2, 25). افزایش والگوس یا ضربدری شدن زانو با ایجاد تغییراتی در راستای طبیعی وضعیت بدنی در اندام تحتانی، به‌نوبه خود ممکن است تغییراتی در راستای مرکز ثقل بدن نسبت به سطح اتکا ایجاد و کنترل تعادل را محدود کند (25). همچنین تغییرات زاویه اندام تحتانی جزء شایع‌ترین عارضه‌های غیرتروماتیک می‌باشد که تمایل به رشد و پیشرفت به سمت خارج را نشان می‌دهد، زیرا بیشتر نیروهای وارده بر زانو در یک کمپارتمان یا سمت وارد می‌شود و کنترل پاسچر را دچار مشکل می‌کند (26). تحقیقات نشان داده‌اند یکی از مهم‌ترین نیروهای وارد شده بر بدن، نیروی عمودی عکس‌العمل زمین می‌باشد که از بزرگی این نیرو به‌عنوان یک شاخص خطر برای بروز آسیب در مفاصل مچ، زانو، ران و ستون فقرات یاد شده است (27, 28). به این معنا هر چه نیروی عمودی عکس‌العمل زمین بیشتر باشد احتمال آسیب به مفاصل نیز بیشتر می‌شود (29, 30). عارضه زانوی ضربدری با کاهش نیروی عمودی عکس‌العمل زمین احتمال آسیب مفصل زانوی این افراد را افزایش می‌دهد. تحقیقات مختلف نشان داده‌اند هرچه زمان رسیدن به اوج نیرو افزایش داشته باشد میزان اثرگذاری نیرو کاهش پیدا می‌کند (31)، درنتیجه زمان اعمال نیرو در بروز آسیب‌ها بسیار مهم است که با نتایج تحقیق حاضر همسو بود (15). عضله دوسر رانی که در افراد دارای زانوی ضربدری کوتاه شده و نیاز به کشش برای بهبود عملکرد در حرکاتی مانند راه رفتن و دویدن دارد، هنگامی‌که فردی فعالیت روبه‌جلو مانند راه رفتن و دویدن داشته باشد و همچنین شوک در جهت جلو به وی وارد شود، گروه عضلات چهار سر ران نقش مهمی را برای جلوگیری از حرکت بدن به سمت عقب ایفا می‌کنند که در افراد بدون هیچ‌گونه عارضه، میزان فعالیت عضله پهن داخلی هنگام مواجه شدن با حرکات ناگهانی نسبت به عضله پهن خارجی بیشتر می‌باشد. این در حالی است که این موضوع در افراد دارای زانوی ضربدری صدق نمی‌کند.
ناهنجاری زانوی پرانتزی، بیشتر در اثر عادات وضعیتی نامنـاسـب به وجود می‌آید. در این حالت، احتمالاً عضلات نیم وتـری، نـیـم غشایی، راست داخلی، درشت نئی قدامی، نزدیک کننـده بـلـنـد، نزدیک کننده کوتاه و نزدیک کننده بزرگ سفت و کوتاه شـده و عضلات دو سر رانی، کشنده پهن نیام و نازک نـئـی کشـیـده و ضعیف می‌شوند. جهت بهبود اختلال‌های وضعیتی، باید عضـلات کوتاه شده کشیده و عضلات ضعیف شده در موضع درگیر، تقویت گردند. این روند بسیار مهم و حساس در حیطه حرکات اصلاحـی، در تمرینات مورد استفاده در این مطالعه به‌خوبی دیده شد و در حین اجرای تمرینات، به آن توجه گردید. تراباندها بـا مـقـاومـت الاستیکی خود، ویژگی‌های متفاوتی نسبت به وزنه‌های آزاد دارند؛ از جمله این‌که در مقاومت ایجاد شده به‌وسیله ترابانـدهـا، به نیروی جاذبه تکیه نمی‌شود؛ بنابراین، الگوهـای مـتـنـوعـی از سرعت و حرکت را می‌توان با این وسیله تمرین کرد. از طرفی، بـه لحاظ این‌که تمرینات مقاومتی با کش، ماهیت قدرتی دارند و این مقاومت از طریق نیروی کشسانی ایجاد می‌شود، مـی‌تـوانـد بـر عضلات ضعیف شده اثر قدرتی داشته باشد (18). ازاین‌رو تمرینات به‌کاررفته در مطالعه حاضر با تقویت عضلات ضعیف، باعث کاهـش فاصله بین زانوها و تا حدودی بهبود عارضه زانوی پرانتزی گشـتـه است (18). تغییر شکل‌های همراه و جبرانی که در مفاصل لگن و مـچ پـا، متعاقب ناهنجاریهای زانو ایجاد می‌شوند، تغییـراتـی کـه در بیومکانیک این مفاصل رخ می‌دهند و همچنین تغییر خط کشش عضلات در اثر تغییر راستای اندام و از طرف دیگر افزایش نیروهای وارده بر ساختارهای کپسولی لیگامانی سمت داخل و یا خارج زانو در وضعیت‌های ایستا و پویا، برحسب نوع این تغییر شکل‌هـا و در نتیجه افزایش طول و شل شدن این ساختارها و تغییر سیگنال‌هایی که از گیرنده‌های مکانیکی آن‌ها به سمت سیستم عصـبـی مرکزی می‌روند، همگی میتوانند در تغییر عملکرد عضلات انـدام تحتانی در افراد مبتلا به این تغییر شکل‌ها نقش داشته باشند (27). در افراد دارای زانوی پرانتزی، در نتیجه کوتاهی عضلات رانی مانـنـد همسترینگ داخلی، راست داخلی و نزدیک کننده‌ها و همچنـیـن کوتاهی رباط‌ها و کپسول جانب داخلی زانو (لیگامان درشت نئی - رانی) و مچ پا (دلتوئید) و ضعف عضلات دو سر رانی، کشنده پهـن نیام، گروه عضلات نازک نئی و کشیدگی رباط‌ها و کـپـسـول خارجی زانو (لیگامان نازک نئی - رانی) و مچ پا (لیگـامـان نـازک نئی- قاپی)؛ کاهش در زاویه زانو دیده می‌شود. با تقویت عضـلات ضعیف شده و کشش عضلات کوتاه شده توسط تراباند زاویه Q بـه زاویه طبیعی نزدیک می‌شود (31). شجاع‌الدین و همکاران (2014)، نشان دادند که تمرینات مقاومتـی تراباند بر بهبود درد مفاصل و دامنه حرکتی تأثیرگذار اسـت (32). پرنیان فر و همت فر (2014) نتیجه گرفتند که انجام تـمـریـنـات اصلاحـی منتخب باعـث کـاهش درجـه پرانتـزی زانوی می‌شـود (33). دلشاد و همکاران (2011) اعلام کردند که انجام تمرینات قـدرتـی تراباند می‌تواند تا حـدودی از ناتـوانی عضـلات پیشگیـری کـنـد (34). نام آوریان و همکاران (2014) دریافتند که در افراد مبتلا به زانـوی پرانتزی در ساختار و عملکرد عضلات اطراف زانو، تغییراتی ایـجـاد می‌شود (5).
استفاده از بریس زانو باعث کاهش فعالیت عضله سرینی میانی شده بود و طبق نتایج مطالعات گذشته این کاهش می‌تواند نتیجه بهبود یا حداقل پیشگیری از وضعیت ناشی از افزایش ضربدری شدن زانو را به دنبال داشته باشد یک مطالعه‌ی مدل‌سازی محدود روی یک آزمودنی سالم با عارضه زانوی ضربدری در مقایسه با افراد سالم و یا دارای عارضه زانوی پرانتزی طی راه رفتن نشان داد که بیشترین فشار در این فرد در قسمت کمپارتمان خارجی زانو ایجاد می‌شود. همچنین ارتباط بین فعالیت عضله چهار سر یا نسبت فعالیت عضلات زانو (برای مثال نسبت فعالیت پهن داخلی به خارجی با والگوس زانو) بررسی شده است و نتایج ارتباط عکس را نشان دادند، به‌طوری‌که کاهش فعالیت یا نسبت انقباضی به افزایش والگوس زانو در حرکاتی چون اسکات منجر شده بود. طبق نتایج پژوهش حاضر کاهش معناداری در فعالیت الکتریکی عضله پهن خارجی طی فاز تماس پاشنه راه رفتن مشاهده شد که این کاهش پس از استفاده‌ی بریس زانو به وجود آمده است. البته مطالعه‌ای افزایش فعالیت راست‌رانی را همراه با افزایش والگوس در حرکت اسکات نشان داد که مغایر با سایرین بود (35). در نتایج به‌دست‌آمده فعالیت الکتریکی عضله پهن داخلی با کاهش روبرو بود. این کاهش می‌تواند یک نتیجه منفی استفاده افراد دارای زانوی ضربدری از بریس زانو باشد زیرا این افراد کاهش فعالیت عضلات را در بخش کمپارتمان داخلی دارند و برای بهبود یا پیشگیری از این عارضه باید این بخش از عضلات مورد تقویت قرار گیرند. بااین‌حال، یافته‌های این تحقیق نتیجه عکس نشان داده و کاهش فعالیت الکتریکی عضله پهن داخلی را نشان داده است که می‌تواند به دلیل مکانیسم‌های جبرانی باشد (17).
در خصوص استفاده از تراباند در ناهنجاری زانوی ضربدری نتایج یک تحقیق نشان داد که زمان رسیدن به اوج در راستای عمودی طی فاز هل دادن دویدن افزایش معنی‌داری را داشته است. همچنین نتایج یک تحقیق نشان داد استفاده از تراباند می‌تواند باعث بهبود تعادل در این افراد شود. در تحقیقی دیگر نتایج نشان داد که کاهش فعالیت عضله دوسررانی در افراد دارای زانوی ضربدری، نشان‌دهنده تأثیر مثبت تمرینات اصلاحی با استفاده از تراباند و بهبود عملکرد در فعالیت‌های روزمره در این افراد می‌باشد همچنین نتایج تحقیق استفاده از تراباند در افراد دارای ناهنجاری زانوی پرانتزی نشان داد که استفاده از تراباند باعث بهبود تعادل در افراد دارای زانوی پرانتزی می‌شود. همچنین در تحقیقی دیگر نشان داد شد که انجام پروتکل تمرینی با استفاده از تراباند باعث بهبود زانوی پرانتزی، زاویه Q و تعادل دانش‌آموزان مبتلا به زانوی پرانتزی می‌شود. در خصوص استفاده از بریس در ناهنجاری زانوی ضربدری نتایج یک تحقیق نشان داد که استفاده از بریس توانسته است نقش حمایت‌کننده و حفاظت در مفصل زانو داشته باشد و در نتیجه منجر به کاهش فعالیت عضلات حمایت‌کننده اطراف مفصل شود. نتایج تحقیقی دیگر نشان داد که با کاهش زاویه محدودکننده فلکشن زانو نیروهای وارده بر اندام تحتانی افزایش می‌یابد و ممکن است باعث بروز آسیب در مفصل زانو شود ازاین‌رو استفاده از بریس می‌تواند باعث کاهش احتمال آسیب شود. در تحقیقی دیگر نتایج نشان داد کاهش معنادار فعالیت الکترومایوگرافی عضلات چهارسرران و سرینی میانی در افراد دارای زانوی ضربدری ممکن است با بهبود کارایی راه رفتن مرتبط باشد. همچنین نتایج تحقیق استفاده از بریس در افراد دارای زانوی پرانتزی نشان داد که استفاده هم‌زمان از بریس و گوه خارجی موجب کاهش فعالیت عضله دوسر رانی و پهن خارجی می‌شود کاهش فعالیت این دو عضله می‌تواند در نتیجه حمایت غیرفعال بریس از مفصل زانو باشد که درنهایت منجر به کاهش گشتاور اداکتوری خارجی وارده بر مفصل زانو می‌شود.
نتیجه گیری نهایی
نتایج نشان داد انجام تمرینات مختلف با بریس و تراباند هردو بر بهبود ناهنجاریهای زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری تأثیرگذار است؛ اما تراباند در اجرای حرکات باعث محدودیت حرکتی نمی‌شود و همچنین نسبت به بریس از نظر هزینه به‌صرفه‌تر است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله از نوع مروری است و مستقیماً از هیچ انسانی یا حیوانی در آن استفاده نشده است.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش های پژوهش حاضر مشارکت داشته اند.
تعارض
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
فهرست منابع
1. Van Gheluwe B, Kirby KA, Hagman F. Effects of simulated genu valgum and genu varum on ground reaction forces and subtalar joint function during gait. Journal of the American Podiatric Medical Association. 2005;95(6):531-41. [DOI:10.7547/0950531] [PMID]
2. Williams DS, McClay IS, Hamill J, Buchanan TS. Lower extremity kinematic and kinetic differences in runners with high and low arches. Journal of applied biomechanics. 2001;17(2):153-63. [DOI:10.1123/jab.17.2.153]
3. Felson DT, Niu J, Gross KD, Englund M, Sharma L, Cooke TDV, et al. Valgus malalignment is a risk factor for lateral knee osteoarthritis incidence and progression: findings from the Multicenter Osteoarthritis Study and the Osteoarthritis Initiative. Arthritis & Rheumatism. 2013;65(2):355-62. [DOI:10.1002/art.37726] [PMID]
4. Leitch KM, Birmingham TB, Dunning CE, Giffin JR. Changes in valgus and varus alignment neutralize aberrant frontal plane knee moments in patients with unicompartmental knee osteoarthritis. Journal of biomechanics. 2013;46(7):1408-12. [DOI:10.1016/j.jbiomech.2013.01.024] [PMID]
5. Namavarian N, Rezasoltani A, Rekabizadeh M. A study on the function of the knee muscles in genu varum and genu valgum. Modern Rehabilitation. 2014;8(3).
6. Witvrouw E, Danneels L, Thijs Y, Cambier D, Bellemans J. Does soccer participation lead to genu varum? Knee surgery, sports traumatology, arthroscopy. 2009;17:422-7. [DOI:10.1007/s00167-008-0710-z] [PMID]
7. Lewek MD, Rudolph KS, Snyder-Mackler L. Control of frontal plane knee laxity during gait in patients with medial compartment knee osteoarthritis. Osteoarthritis and cartilage. 2004;12(9):51-745. [DOI:10.1016/j.joca.2004.05.005] [PMID]
8. Brouwer G, Tol AV, Bergink A, Belo J, Bernsen R, Reijman M, et al. Association between valgus and varus alignment and the development and progression of radiographic osteoarthritis of the knee. Arthritis & rheumatism. 2007;56(4):11-1204 [DOI:10.1002/art.22515] [PMID]
9. Lun V, Meeuwisse W, Stergiou P, Stefanyshyn D. Relationship between running injury and static lower limb alignment in recreational runners. British journal of sports medicine. 2004;38(5):576-80. [DOI:10.1136/bjsm.2003.005488] [PMID]
10. Stensdotter A-K, Hodges P, Mellor R, Sundelin G, Häger-Ross C. Quadriceps activation in closed and in open kinetic chain exercise. Medicine & Science in Sports & Exercise. 2003;35(12):2043-7. [DOI:10.1249/01.MSS.0000099107.03704.AE] [PMID]
11. Haq SA, Davatchi F. Osteoarthritis of the knees in the COPCORD world. International journal of rheumatic diseases. 2011;14(2):122-9. [DOI:10.1111/j.1756-185X.2011.01615.x] [PMID]
12. Pollo FE, Otis JC, Backus SI, Warren RF, Wickiewicz TL. Reduction of medial compartment loads with valgus bracing of the osteoarthritic knee. The American journal of sports medicine. 2002;30(3):414-21. [DOI:10.1177/03635465020300031801] [PMID]
13. Hau R, Csongvay S, Bartlett J. Driving reaction time after right knee arthroscopy. Knee surgery, sports traumatology, arthroscopy. 2000;8:89-92. [DOI:10.1007/s001670050192] [PMID]
14. Downs SH, Black N. The feasibility of creating a checklist for the assessment of the methodological quality of both randomized and non-randomized studies of health care interventions. Journal of epidemiology & community health. 1998;52(6):377-84. [DOI:10.1136/jech.52.6.377] [PMID]
15. Jafarzadeh H, Fouladi R, Fallah Mohammadi M. Effect of Six Weeks of Exercise With Traband on the Dynamic Balance of 15-17 Years Old Soccer Players With Genu Varum Deformity. The Scientific Journal of Rehabilitation Medicine. 2022;11(4):576-89. [DOI:10.32598/SJRM.11.4.4]
16. Ghorbanloo F, Jafarnezhadgero A. The Effect of Corrective Exercises Using Thera-Band on Components of Ground Reaction Force in Boy Students with Genu Valgum during Running: A Clinical Trial Study. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences. 2020;19(7):661-76. [DOI:10.29252/jrums.19.7.661]
17. Ghorbanlou F, Jaafarnejad A, Fatollahi A. Effects of Corrective Exercise Protocol Utilizing A TheraBand on Muscle Activity During Running in Individuals With Genu Valgum. The Scientific Journal of Rehabilitation Medicine. 2021;10(5):1052-65. [DOI:10.32598/SJRM.10.5.2]
18. Ghasemi G, Sheibani N, Ghaderiyan M. The effect of 12 weeks of theraband training on the knee position, Q angle and postural control in persons with genu varum. Journal of Practical Studies of Biosciences in Sport. 2018;5(10):19-33.
19. Bahadori f. The effect of theraband exercises on dynamic balance and the distance between the inner ankles of the ankle in people with crossed knee deformity. The 7th International Conference on New Researches in Sports Sciences and Education. 2023.
20. Barghadi M, Shahbazioghli K, Piri E, Allahverdidost H, Nosrati Hashi A. Short-term effect of protective knee brace on ankle and knee joint co-contractions in people with genu valgum during jumping and landing. Studies in Medical Sciences. 2023;34(2):58-67. [DOI:10.61186/umj.34.2.58]
21. Norinasab S, Jafarnezhadgero A, Siahkouhian M, Valizadehorang A. The Effect of Using Brace in Three Different Knee Flexion Angles on Frequency of Muscular Activity During Running in People With Genu Varus. The Scientific Journal of Rehabilitation Medicine. 2022;10(6):1168-81. [DOI:10.32598/SJRM.10.6.4]
22. Naghdizadeh A, Jafarnezhadgero AA, Siahkohian M, Noorinasab S, Zivarikabir M. Effect of knee brace and lateral wedge on muscular activity amplitude during running in male soccer players with genu varus. Journal of Gorgan University of Medical Sciences. 2021;23(2):33-9.
23. Jafarnezhadgero A, Ghorbanlou F, Mokhtari Malek Abadi A. Effect of Graded Knee Brace on Amplitude of Electrical Muscle Activity in Individuals with Genu Valgus during Walking. The Scientific Journal of Rehabilitation Medicine. 2021;10(1):48-57. [DOI:10.34172/mj.2021.036]
24. Valizadehorang A, Ghorbanlou F, Jafarnezhadgero AA. Effect of using graded knee brace at two angles of 60 and 30 degrees on the ground reaction force components in individuals with genu valgum during landing. Journal of Gorgan University of Medical Sciences. 2020;22(2):1-8.
25. Rabiei M, Jafarnejhad-Gre T, Binabaji H, Hosseininejad E, Anbarian M. Assessment of postural response after sudden perturbation in subjects with genu valgum. Journal of Shahrekord University of Medical Sciences. 2012;14(2):90-100.
26. Hayashi D, Englund M, Roemer FW, Niu J, Sharma L, Felson DT, et al. Knee malalignment is associated with an increased risk for incident and enlarging bone marrow lesions in the more loaded compartments: the MOST study. Osteoarthritis and cartilage. 2012;20(11):1227-33. [DOI:10.1016/j.joca.2012.07.020] [PMID]
27. Leuty PM. Understanding the effects of progressive fatigue on impact landing force and knee joint mechanics, during the landing phase of continuous maximal vertical jumps: University of Windsor (Canada); 2016.
28. Kijowski R, Sanogo ML, Lee KS, Muñoz del Río A, McGuine TA, Baer GS, et al. Short-term clinical importance of osseous injuries diagnosed at MR imaging in patients with anterior cruciate ligament tear. Radiology. 2012;264(2):531-41. [DOI:10.1148/radiol.12112171] [PMID]
29. Frobell R, Le Graverand M-P, Buck R, Roos E, Roos H, Tamez-Pena J, et al. The acutely ACL injured knee assessed by MRI: changes in joint fluid, bone marrow lesions, and cartilage during the first year. Osteoarthritis and cartilage. 2009;17(2):161-7. [DOI:10.1016/j.joca.2008.06.020] [PMID]
30. Quatman CE, Ford KR, Myer GD, Hewett TE. Maturation leads to gender differences in landing force and vertical jump performance: a longitudinal study. The American journal of sports medicine. 2006;34(5):13-806. [DOI:10.1177/0363546505281916] [PMID]
31. Kulin RM, Jiang F, Vecchio KS. Effects of age and loading rate on equine cortical bone failure. Journal of the Mechanical Behavior of Biomedical Materials. 2011;4(1):57-75. [DOI:10.1016/j.jmbbm.2010.09.006] [PMID]
32. Shojaedin SS, Amirii H, Barati AH. The effect of 6 weeks resistance exercises with elastic band on joint pain and range of motion in male athletes with shoulder impingement syndrome. Razi Journal of Medical Sciences. 2014;21(119):34-41.
33. Fard H, Ahmad. The comparison effects of 10 weeks selected corrective training on varum deformities girl students per- and post-maturity. journal of sports medicine and physical fitness. 2014;1(2):95-108.
34. Delshad M, Ebrahim K, Gholami M, Ghanbarian A. The effect of resistance training on prevention of sarcopenia in women over 50. Journal of Sport Biosciences. 2011;3(8).
35. DeMorat G, Weinhold P, Blackburn T, Chudik S, Garrett W. Aggressive quadriceps loading can induce noncontact anterior cruciate ligament injury. The American journal of sports medicine. 2004;32(2):477-83. [DOI:10.1177/0363546503258928] [PMID]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه بیومکانیک ورزشی
همدان،شهرک مدنی، بلوار امام خمینی(ره)، بلوار پروفسور موسیوند، مجتمع دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، معاونت پژوهش و فناوری، دفتر مجلات علمی
صندوق پستی: 734
تلفن دفتر نشریه: 08134494042
وب‌سایت: http://biomechanics.iauh.ac.ir
ایمیل: sportbiomechanics@iauh.ac.ir
