مقدمه:

کیبلر اذعان می‌دارد که نقش استخوان کتف در پرتاب‌ها و سرویس‌ها آن است که حرکات و موقعیت‌های مناسبی به دست آورد تا عملکرد شانه تسهیل شود [2]. به عبارتی، حرکات مناسب کتف برای مکانیک طبیعی شانه حیاتی بوده و در طول پرتاب اثرگذار است [3]. موقعیت کتف و جهت‌گیری آن نیز در ورزشکاران پرتابی، تفاوت مشخصی با ورزشکاران غیرپرتابی دارد که نشان‌دهنده سازگاری‌هایی در این ورزشکاران، متناسب با نحوه فعالیت آنان است [4]. عدم توانایی استخوان کتف در انجام این نقش‌ها موجب از دست دادن کارآیی فیزیولوژیکی و بیومکانیکی می‌شود و بنابراین عملکرد شانه، کارآیی خود را از دست خواهد داد. این امر می‌تواند موجب اجرای ضعیف و افزایش آسیب‌های شانه شود [5].

ازجمله نقش‌های اصلی استخوان کتف این است که به عنوان یک پایه، برای اتصال عضلات عمل می‌کند و تغییر مکان آن می‌تواند روی عملکرد عضلات اطراف کمربند شانه، به‌ویژه عضلات ثابت‌کننده کتف تأثیرگذار باشد؛ علاوه‌براین گفته می‌شود که موقعیت قرارگیری استخوان‌های کتف، ارتباط مستقیمی با تولید نیروهای عضلانی و نیز دامنه حرکتی کمربند شانه دارد؛ از این ‌رو به نظر می‌رسد که تغییر مکان استخوان کتف می‌تواند روی عملکرد و تولید نیروی عضلانی کمربند شانه، به‌ویژه عضلات ثابت‌کننده کتف تأثیر گذارد؛ طوری که در ورزشکاران والیبالیست، حرکات مکرری نظیر ابداکشن و چرخش به خارج که با اکستنشن و چرخش به داخل همراه می‌شود و همچنین ضربه زدن به توپ در وضعیت آبداکشن حداکثر، نیروی گیرافتادگی را افزایش می‌دهند. علاوه‌براین، نشان داده شده که در ورزشکارانی که فعالیت بالای سر انجام می‌دهند، عدم تعادل عضلانی و ضعف عضلات چرخاننده از عوامل خطرزا برای آسیب‌دیدگی شانه محسوب می‌شود [6]. 

برخی محققان در مورد علت اصلی تغییرات فاصله استخوان‌های کتف از ستون مهره‌ها بیان کرده‌اند که موقعیت قرارگیری استخوان کتف، یک وضعیت ارثی است و برخی از افراد با این مشخصه به دنیا می‌آیند [7]؛ لیکن برخی دیگر بر این باورند که چنانچه عضلات نگهدارنده استخوان کتف از استقامت، قدرت و انعطاف‌پذیری لازم برخوردار نباشند، با توجه به نقش مهمی که در موقعیت کتف‌ها نسبت به یکدیگر دارند، تغییرات زیادی در این ناحیه به وقوع خواهد پیوست [8]. با مطالعه پژوهش‌های انجام‌گرفته پیشین، مشاهده می‌شود که تحقیقات بسیار اندکی در مورد قدرت و دامنه حرکتی عضلات اطراف شانه و نیز نسبت قدرت بین عضلات اطراف مفصل گلنوهومرال (Glenohyomal) در ورزشکاران نخبه انجام شده است و عمدتاً نسبت عضلات خارج‌چرخاننده به داخل‌چرخاننده شانه بررسی شده است [9]. از طرفی سایر تحقیقات عمدتاً یا به مقایسه قدرت بدنی زنان با مردان ورزشکار یا به بررسی و مقایسه زنان ورزشکار و غیرورزشکار پرداخته و مجموعاً به این نتیجه دست یافته‌اند که مردان ورزشکار از قدرت بدنی بیشتری نسبت به زنان ورزشکار برخوردارند و زنان ورزشکار به لحاظ قدرت بدنی یا دیگر فاکتورهای آمادگی جسمانی، نسبت به زنان غیرورزشکار وضعیت مطلوب‌تری دارند [10]؛ لذا با توجه به اینکه به هم خوردن تعادل قدرت بین عضلات آگونیست ( Agonist) و آنتاگونیست (Antagonist )مفصل گلنوهیومرال می‌تواند موجب صدمه به مفصل شانه و ایجاد سندرم گیرافتادگی شود، لزوم انجام پژوهشی در این خصوص خودنمایی می‌کند [11]. 

ازآنجاکه محقق در این خصوص و در مورد ورزشکاران به پژوهش‌های دقیق و گسترده‌ای دست نیافته است و از طرفی تاکنون هیچ کدام تأثیر موقعیت قرارگیری استخوان کتف بر قدرت عضلات کمربند شانه را در افراد والیبالیست بررسی نکرده‌اند، بنابراین پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه قدرت عضلات مجموعه شانه در بازیکنان مرد والیبالیست با توجه به موقعیت قرارگیری کتف آن‌ها پرداخته و به دنبال تایید و یا رد این مسئله است که قدرت چرخش داخلی و خارجی استخوان بازو و همچنین دامنه حرکتی در چرخش داخلی و خارجی در والیبالیست‌های دارای شانه متقارن و نامتقارن اختلاف معناداری دارد. 

روش‌شناسی:

 پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توصیفی-علی-مقایسه‌ای با تک‌آزمون (میزان قدرت و دامنه حرکتی چرخش داخلی و خارجی استخوان بازو) و از نوع کاربردی انجام شد. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق، همه والیبالیست‌های پسر شهرستان مهاباد بودند که حداقل سه سال سابقه ورزشی منظم داشتند و به طور متوسط سه جلسه در هفته ورزش می‌کردند. قبل از آغاز تحقیق، تمامی آزمودنی‌ها فرم رضایت‌نامه شرکت در آزمون‌های تحقیق را امضا کرده و فرم جمع‌آوری اطلاعات فردی و فرم مربوط به آسیب‌ها و سابقه ورزشی را پر کردند. قبل از انجام آزمون‌ها، سنجش‌های قد و وزن و از روی این داده‌ها شاخص توده بدنی آن‌ها محاسبه شد. با توجه به معیارهای ورود و خروج این تحقیق، ورزشکاران در دوگروه مبتلا و غیرمبتلا  وارد مطالعه  شدند (در هرگروه 15 نفر). آزمودنی‌ها قبل از انجام آزمون 5 تا 10 دقیقه گرم کردن را انجام می‌دادند. لازم به ذکر است سه بار تست برای هر متغیر با فاصله زمانی 30 ثانیه انجام شد که بالاترین داده در اندازه‌گیری قدرت و میانگین داده‌ها در دامنه حرکتی مبنای کار آماری قرار گرفت. 

ابتدا به وسیله اسکولیومتر درجه نامتقارن بودن شانه‌ها اندازه‌گیری شد. دراین روش نیاز به شناسایی موقعیت دو نشانه استخوانی بود. در این تحقیق کسانی که میزان انحراف در شانه‌های آن‌ها بیشتر از دو درجه بود، در گروه افراد دارای شانه نامتقارن قرار داده شدند [12]. قدرت عضلات چرخش‌دهنده داخلی و خارجی در وضعیت خنثی (صفر درجه آبداکشن شانه) اندازه‌گیری شد. هر یک از آزمون‌ها برای هر کدام از اندام‌های غالب و غیرغالب سه‌بار اجرا و بیشترین مقدار به عنوان میزان قدرت هر اندام ثبت شد. 

برای ارزیابی دامنه چرخش به خارج، در شرایطی که آزمودنی در وضعیت طاقباز روی تخت دراز می‌کشید، به وی توضیح داده می‌شد که عضلات کمربند شانه‌ای را در وضعیتی کاملاً شل حفظ کند. شانه در 31 درجه ابداکشن لبه تخت و آرنج نیز 31 درجه خم و عمود بر تخت قرار گرفت. آزمونگر با اعمال نیرو روی ساعد آزمودنی، مفصل شانه وی را به طور غیرفعال حول محور تاجی (Frontal) به سمت چرخش خارجی حرکت داده و در انتهای دامنه بدون اعمال نیروی مضاعف، ساعد را آرام رها می‌کرد. آزمونگر محور گونیامتر راروی زائده اولکرانون قرار می‌داد، طوری که بازوی ثابت عمود بر زمین و رو به پایین بود و بازوی متحرک در امتداد خط میانی نمای خارجی ساعد قرار داشت. بدین وسیله دامنه حرکت چرخشی رو به خارج شانه حول محور تاجی محاسبه می‌شد [13].

برای ارزیابی دامنه چرخش به داخل در شرایطی که آزمودنی در وضعیت طاقباز روی تخت دراز می‌کشید، به وی توضیح داده می‌شد که عضلات کمربند شانه‌ای را در وضعیتی کاملاً شل حفظ کند. شانه در 31 درجه ابداکشن لبه تخت و آرنج نیز 31 درجه خم و عمود بر تخت قرار گرفت. آزمونگر با اعمال نیرو روی ساعد آزمودنی، مفصل شانه وی را به طور غیرفعال حول محور تاجی به سمت چرخش داخلی حرکت داده و دست دیگر را روی مفصل آخرمی-ترقوه‌ای (Acromioclavicular) قرار می‌داد. از آنجا که هدف، بررسی دامنه چرخش داخلی مفصل گلنوهومرال بود، به محض احساس ایجاد حرکت در مفصل آخرمی-ترقوه‌ای، ادامه چرخش داخلی متوقف می‌شد و دست بیمار را فرد دیگری ثابت نگه داشته می‌داشت (گرفتن بازخورد کلامی). آزمونگر، محور گونیامتر را روی زائده آرنجی (‌Olecranon) قرار می‌داد، طوری که بازوی ثابت عمود بر زمین و بازوی متحرک در امتداد خط میانی ساعد قرار می‌گرفت. بدین ترتیب دامنه حرکت چرخش رو به داخل شانه حول محور تاجی محاسبه می‌شد. برای افزایش دقت اندازه‌گیری و کاهش میزان خطای آزمون، مراحل ارزیابی دامنه چرخش به خارج و داخل مفصل شانه سه‌بار تکرار و میانگین سه عدد حاصل ثبت شد. تمام مراحل برای شانه غالب و نیز غیرغالب انجام شد [14]. 

تجزیه و تحلیل یافته‌ها:

برای تجزیه و تحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده از آمار توصیفی و استباطی استفاده شد. برای محاسبه میانگین و انحراف استاندارد از آمار توصیفی و برای مقایسه قدرت و دامنه حرکتی شانه متقارن و نامتقارن والیبالیست‌ها از آزمون t مستقل و برای مقایسه هر یک از گروه‌های مبتلا و غیرمبتلا به شانه نامتقارن از آزمون t زوجی و تحلیل واریانس استفاده شد. تمامی آزمون‌ها در سطح معناداری 0/05≥P به وسیله نرم افزار SPSS نسخه 20 انجام شد. لازم به ذکر است که نرمال بودن داده‌ها به دلیل حجم نمونه بالاتر از 30 نفر با آزمون کولموگروف اسمیرونف انجام گرفت.

نتایج:

در جدول شماره 1 میانگین و انحراف استاندارد سن، قد و وزن آزمودنی‌ها به تفکیک دو گروه مبتلا و غیرمبتلا به شانه نامتقارن ارائه شده است.

جدول شماره 2 نتایج آزمون تی مستقل و تحلیل واریانس را نشان می‌دهد که میانگین‌های قدرت چرخش داخلی دست برتر و غیربرتر شانه هر دو گروه مبتلا و غیرمبتلا به شانه نامتقارن را به‌صورت برون‌گروهی مقایسه کرده است.

اطلاعات این جدول حاکی از آن است که بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست برتر گروه‌های شانه متقارن و نامتقارن، اختلاف معنی‌داری وجود دارد (0/03=P)، ولی بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست غیربرتر گروه‌های شانه متقارن و نامتقارن، اختلاف معنی‌داری مشاهده نمی‌شود.

جدول شماره 3 نتایج آزمون تی جفتی را نشان می‌دهد که میانگین‌های قدرت چرخش داخلی دست برتر و غیربرتر شانه هر دو گروه مبتلا و غیرمبتلا به شانه نامتقارن را به صورت درون‌گروهی مقایسه کرده است.

اطلاعات این جدول حاکی از آن است که بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست برتر و غیربرتر در گروه مبتلا به شانه نامتقارن، اختلاف معنی‌داری وجود دارد (0/04=P). ولی بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست برتر و غیربرتر گروه غیرمبتلا اختلاف معنی‌داری مشاهده نمی‌شود.

جدول شماره 4 نتایج آزمون تی مستقل و تحلیل واریانس را نشان می‌دهد که میانگین‌های قدرت چرخش خارجی دست برتر و غیربرتر شانه هر دو گروه مبتلا و غیرمبتلا به شانه نامتقارن را به‌صورت برون گروهی مقایسه کرده است.

اطلاعات این جدول حاکی از آن است که بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده خارجی دست برتر گروه‌های شانه متقارن و نامتقارن، اختلاف معنی‌داری وجود دارد (0/02=P)، ولی بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست غیربرتر گروه‌های شانه متقارن و نامتقارن اختلاف معنی‌داری مشاهده نمی‌شود.

جدول شماره 5 نتایج آزمون تی جفتی را نشان می‌دهد که میانگین‌های قدرت چرخش خارجی دست برتر و غیربرتر شانه هر دو گروه مبتلا و غیرمبتلا به شانه نامتقارن را به‌صورت درون‌گروهی مقایسه کرده است.

اطلاعات این جدول حاکی از آن است که بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده خارجی دست برتر و غیربرتر در گروه مبتلا به شانه نامتقارن، اختلاف معنی‌داری وجود دارد (0/04=P)، ولی بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست برتر و غیربرتر گروه غیرمبتلا اختلاف معنی‌داری مشاهده نمی‌شود.

جدول شماره 6 نتایج آزمون تی مستقل و تحلیل واریانس را نشان می‌دهد که میانگین‌های دامنه حرکتی چرخش داخلی دست برتر و غیربرتر شانه هر دو گروه مبتلا و غیرمبتلا به شانه نامتقارن را به صورت برون‌گروهی مقایسه کرده است.

اطلاعات این جدول حاکی از آن است که بین دامنه حرکتی عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست برتر گروه‌های شانه متقارن و نامتقارن، اختلاف معنی‌داری وجود دارد (0/03=P)، ولی بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست غیربرتر گروه‌های شانه متقارن و نامتقارن اختلاف معنی‌داری مشاهده نمی‌شود.

جدول شماره 7 نتایج آزمون تی جفتی را نشان می‌دهد که میانگین‌های دامنه حرکتی چرخش داخلی دست برتر و غیربرتر شانه هر دو گروه مبتلا و غیرمبتلا به شانه نامتقارن را به صورت درون‌گروهی مقایسه کرده است.

اطلاعات این جدول حاکی از آن است که بین دامنه حرکتی عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست برتر و غیربرتر در گروه مبتلا به شانه نامتقارن اختلاف معنی‌داری وجود دارد (0/02=P)، ولی بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست برتر و غیربرتر گروه غیرمبتلا اختلاف معنی‌داری وجود ندارد.

جدول شماره 8 نتایج آزمون تی مستقل و تحلیل واریانس را نشان می‌دهد که میانگین‌های دامنه حرکتی چرخش خارجی دست برتر و غیربرتر شانه هر دو گروه مبتلا و غیرمبتلا به شانه نامتقارن را به صورت برون‌گروهی مقایسه کرده است.

اطلاعات این جدول حاکی از آن است که بین دامنه حرکتی عضلات چرخش‌دهنده خارجی دست برتر گروه‌های شانه متقارن و نامتقارن اختلاف معنی‌داری وجود دارد (0/02=P)، ولی بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده خارجی دست غیربرتر گروه‌های شانه متقارن و نامتقارن اختلاف معنی‌داری وجود ندارد.

جدول شماره 9 نتایج آزمون تی جفتی را نشان می‌دهد که میانگین‌های دامنه حرکتی چرخش خارجی دست برتر و غیربرتر شانه هر دو گروه مبتلا و غیرمبتلا به شانه نامتقارن را به صورت درون‌گروهی مقایسه کرده است.

اطلاعات این جدول حاکی از آن است که بین دامنه حرکتی عضلات چرخش‌دهنده خارجی دست برتر و غیربرتر در گروه مبتلا به شانه نامتقارن، اختلاف معنی‌داری وجود دارد (0/04=P)، ولی بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده خارجی دست برتر و غیربرتر گروه غیرمبتلا اختلاف معنی‌داری وجود ندارد.

بحث:

یافته‌های تحقیق حاضر نشان داد که بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست برتر دو گروه مبتلا و غیرمبتلا به شانه نامتقارن، اختلاف معنی‌داری وجود دارد؛ همچنین بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست برتر و غیربرتر در گروه مبتلا به شانه نامتقارن اختلاف معنی‌داری وجود دارد. نتایج به‌دست‌آمده با نتایج مایر و همکاران، کول و همکاران، فیور و همکاران که بیان کردند ورزشکاران پرتابی مبتلا به شانه نامتقارن دارای قدرت بیشتری هستند، همخوانی دارد [3]؛ ولی با نتایج تحقیقات ویلک، نودهی و وانگ که نشان دادند قدرت عضلات چرخش‌دهنده داخلی در سمت غالب شانه نامتقارن والیبالیست‌ها به طور چشمگیری کمتر از افراد سالم است، همخوانی ندارد. [16 ،15 ،9]. دلیل این امر را می‌توان به حرکات مکرر والیبالیست‌ها با دست برترشان در طول تمرینات و مسابقات به‌خصوص تکنیک اسپک و سرویس مرتبط دانست که موجب تقویت عضلات شانه در سمت دست برتر می‌شود و سبب نبود تقارن در قدرت عضلات دست و شانه در دو طرف می‌شود و این نبود تقارن قدرت به مرور زمان به افزایش نبود تقارن در شانه‌ها نیز می‌انجامد.

عمل پرتاب یا ضربه خصوصاً در سطح بالا مستلزم این است که پرتاب‌کننده مکرراً شانه خود را در معرض حرکات دورانی نیرومند و تکراری قرار دهد. این تکرارحرکات منجر به آموزش عصبی-عضلانی شده و تمرین عصبی-عضلانی باعث بهبود عملکرد و قدرت می‌شود؛ به این دلیل که حرکات ورزشکاران بالای سر ظریف و حساب‌شده است و شانه غالب در بازیکنان والیبال به دلیل ضربات مکرر اسپک‌ها و سرویس‌های تک‌دستی تکراری به طور مکرر در معرض حرکات چرخشی شدید بیشتری نسبت به شانه غیر غالب است. این حرکات تکراری احتمالاً منجر به تطابق عصبی-عضلانی می‌شود و بدین ترتیب قدرت عضلانی را بهبود می‌بخشد. بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده خارجی دست برتر دو گروه مبتلا و غیرمبتلا به شانه نامتقارن، اختلاف معنی‌داری وجود داشت و همچنین بین قدرت عضلات چرخش‌دهنده خارجی دست برتر و غیربرتر در گروه مبتلا به شانه نامتقارن اختلاف معنی‌داری مشاهده شد. نتایج به‌دست‌آمده با نتایج مارسلینو و همکاران که اختلاف معنی‌دار چرخش‌دهنده‌های خارجی را در ورزش‌های یک‌طرفه تأیید کردند، موافق است، ولی با نتایج وانگ که نشان داد قدرت عضلات چرخش‌دهنده خارجی در سمت غالب شانه نامتقارن والیبالیست‌ها به طور چشمگیری کمتر از افراد سالم است، همخوانی ندارد. از دلایل احتمالی می‌توان به این مورد اشاره کرد که ورزشکاران پرتابی بالای سر، نیروهای اکسنتریک مکرر و قابل‌ملاحظه‌ای، خصوصاً طی فاز شتاب کندشونده پرتاب، به شانه اعمال می‌کنند که احتمال می‌رود این امر باعث کاهش قدرت خارجی شانه ورزشکار در 90 درجه ابداکشن شود.

عضلات چرخش‌دهنده به عنوان پایین‌کشنده‌ها و ثبات‌دهنده‌های سر و بازو عمل می‌کنند و به دلتوئید اجازه می‌دهند با حفظ مرکز چرخش مفصل گلنوهومرال، هومروس را در وضعیت آبداکشن، اکستنشن و به طور قدامی بالا ببرد. فعالیت‌های تکراری مزمن و آسیب‌های ریز منجر به افزایش بی‌ثباتی گلنوهومرال و افزایش نیاز به عضلات چرخش‌دهنده برای حفظ مرکز چرخش می‌شود. چنانچه قدرت عضلات چرخش‌دهنده ناکافی باشد، سر و بازو به طور قدام و فوقانی جابه‌جا می‌شود و منجر به گیر افتادگی، درد و تحریک شبکه بازویی می‌شود. با حرکات تکراری شدید تاندون‌ها، درد و التهاب چرخش‌دهنده گسترش یافته و سرانجام می‌تواند منجر به پارگی شود. ازآنجاکه بازیکنان والیبال در حین عملکرد ورزشی مانند اسپک و سرویس بیشتر از اندام غالب و یک طرف بدن استفاده می‌کنند، بنابراین عضلات اندام غالب تحت تأثیر تمرینات قرار می‌گیرد و منجر به شانه نامتقارن می‌شود و ممکن است در اثر استفاده مکرر از مفصل شانه به همان میزان با افزایش قدرت عضلانی همراه باشد. ورزش‌های یک‌طرفه مانند والیبال موجب تغییرات تطابقی قدرت عضلانی در بازوی سمت غالب می‌شوند. این تغییرات به علت تمرینات خاصی است که موجب افزایش قدرت عضلات این سمت از بدن می‌شود؛ بنابراین تمرینات لازم برای افزایش قدرت عضلات در سمت غیر غالب نیز برای پیشگیری از به هم خوردن تعادل عضلانی و درنتیجه آسیب‌دیدگی ضروری به نظر می‌رسد.

بین دامنه حرکتی عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست برتر گروه‌های شانه متقارن و نامتقارن، اختلاف معنی‌داری مشاهده شد و همچنین بین دامنه حرکتی عضلات چرخش‌دهنده داخلی دست برتر و غیربرتر در گروه مبتلا به شانه نامتقارن، اختلاف معنی‌داری مشاهده شد.

بر اساس نتایج این تحقیق، مشاهده شد که گروه مبتلا دارای دامنه حرکتی چرخش به داخل کمتری نسبت به والیبالیست‌های غیرمبتلا به شانه نامتقارن هستند.

یافته‌های مربوط به چرخش داخلی در این تحقیق همسو با نتایج شانلی و همکاران در سال (2012) بود که میانگین داخلی شانه والیبالیست‌های سالم را کمتر از مبتلایان به شانه نامتقارن یافتند، ولی با نتایج اندرد و همکاران (2013) مخالف بود [17].  ازآنجاکه ورزشکاران پرتابی، فشارهای میکروتروماتیک مکرری در نتیجه پرتاب به بافت‌های اطراف مفصل شانه خود وارد می‌آورند، این عامل بافت‌ها را مدام به چالش می‌اندازد و تغییرات تطابقی خاصی را منجر می‌شود؛ ازجمله در دامنه حرکتی مفصل که شانه آنان را مستعد آسیب و به دنبال آن اختلال در عملکرد حرفه‌ای پرتاب می‌کند و این یکی از دلایل درد و عدم تقارن شانه و به دنبال آن، لزوم توان‌بخشی شانه در ورزشکاران پرتابی خواهد بود؛ بنابراین شناخت پیشگیرانه این تغییرات و تلاش برای کنترل آن ضرورت دارد. در سال 2012 ویلک و همکاران [15] به گردآوری و بررسی یافته‌های محققان در این زمینه تا آن زمان پرداختند. آن‌ها نتیجه گرفتند که ورزشکاران پرتابی بالای سر، نیروهای اکسترنسیک مکرر و قابل‌ملاحظه‌ای، خصوصاً طی فاز شتاب کندشونده پرتاب به شانه اعمال می‌کنند که موجب کاهش انعطاف‌پذیری عضلانی شده و احتمال می‌رود این امر باعث کاهش دامنه چرخش داخلی شانه ورزشکاران شود. علاوه‌براین، نیروهای برشی مکرر در فاز نهایی پرتاب باعث کوتاهی کسپول خلفی- تحتانی و افزایش رتروورژن سر استخوان بازو می‌شوند که نتیجه آن، کاهش میزان چرخش داخلی خواهد بود. یافته‌های تحقیق حاضر نشان داد که بین دامنه حرکتی عضلات چرخش‌دهنده خارجی دست برتر گروه‌های شانه متقارن و نامتقارن، اختلاف معنی‌داری وجود دارد و همچنین بین دامنه حرکتی عضلات چرخش‌دهنده خارجی دست برتر و غیربرتر در گروه مبتلا به شانه نامتقارن اختلاف معنی‌داری مشاهده می‌شود. 

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده در این تحقیق مشاهده شد که گروه مبتلا دارای دامنه حرکتی چرخش به خارج بیشتری نسبت به والیبالیست‌های غیرمبتلا به شانه نامتقارن هستند. نتایج تحقیق حاضر با نتایج سفران و همکاران (2001) [14] و خاکی و همکاران که معتقد بودند ورزشکاران طی حرکت پرتابی، به دلیل چرخش خارجی بیش‌ازحد در 90 درجه آبداکشن شانه، استرس مکرر به قسمت قدامی-تحتانی کپسول اعمال می‌کنند و میکروترومای حاصل از آن باعث تغییر شکل پلاستیک کپسولی-لگامانی می‌شوند، همخوانی داشت؛ ولی با نتایج ویلک و همکاران که یکسان بودن حداکثر دامنه و قدرت چرخش‌دهنده خارجی شانه پرتابگران را در طول فصل گزارش کرده‌اند، مغایر است. برای تفسیر احتمالی کاهش چرخش داخلی و افزایش چرخش خارجی می‌توان گفت که در وضعیت خم ماندن زانو (Contracture) کپسول خلفی و باند خلفی لیگامان تحتانی گلنوهومرال که در اثر صدمات جزئی (Microtrauma) مکرر در طی فاز شتاب منفی پرتاب ایجاد می‌شود، دلیل عمده احتمالی، نقص چرخش داخلی و خارجی و آسیب‌های ناشی از آن است، اما علت احتمالی دیگر می‌تواند تطابق استخوانی باشد که منجر به چرخش خلفی (Retroversion) سر استخوان بازو می‌شود. در چنین حالتی، مرکز چرخش سر بازو جابه‌جایی خلفی فوقانی می‌یابد و محل تماس سر و نمای قدامی تحتانی کپسول را کاهش می‌دهد که ممکن است منجر به تفاوت‌های دامنه حرکتی شانه متقارن و نامتقارن والیبالیست‌ها شود. این تحقیق بیان می‌دارد که والیبالیست‌های مبتلا به شانه نامتقارن دارای دامنه حرکتی محدودی هستند و صدمات جزئی (Microtrauma) مکرر با ایجاد خمش زانو (Contracture) در بافت‌های اطراف مفصلی به این تغییر دامن می‌زنند و مفصل شانه را وارد چرخه معیوبی می‌کنند که اگر متوقف نشود، منجر به درد، آسیب و به دنبال آن، ناتوانی در عملکرد حرفه‌ای و لزوم تمرینات نگهدارنده در توان‌بخشی شانه می‌شود. فقدان دامنه حرکت کلی با ریسک بالاتر آسیب مربوط است؛ بنابراین حفظ دامنه حرکت کلی در طی فصول مسابقات با برنامه منظم کششی بسیار مهم است. 

آزمودنی‌های تحقیق حاضر، همه والیبالیست‌های پسر شهرستان مهاباد بودند که حداقل سه سال سابقه ورزشی منظم والیبال داشتند و به طور متوسط پنج جلسه در هفته تمرین می‌کردند. همچنین به پژوهشگران در طی انجام این تحقیق به موارد ذیل آگاهی داشتند:

سطح علاقه و میزان رغبت آزمودنی‌ها به شرکت در تحقیق که عامل درونی است، شرایط روحی و روانی، تغذیه آزمودنی‌ها، عدم کنترل فعالیت‌های شرکت‌کنندگان خارج از زمان آزمون، تجارب پیشین آزمودنی‌ها در رابطه با آزمون، میزان قدرت و دامنه حرکتی چرخش‌دهنده‌های شانه اولیه افراد.

نتیجه‌گیری نهایی:

یافته‌های این تحقیق نشان داد که بالا بودن قدرت عضلانی در والیبالیست‌های مبتلا به شانه نامتقارن در بسیاری از تحقیقات به عنوان عاملی خطرزا شناخته شده است. در والیبالیست‌ها نیز می‌تواند به عنوان عامل ایجاد آسیب در درازمدت معرفی شود. ورزش والیبال مانند سایر ورزش‌های شامل الگوهای حرکتی تکراری است که در آن‌ها دست بالای سر عمل می‌کند و در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به شانه نامتقارن دست غالب شود و این امر نیز ممکن است منجر به عدم تعادل عضلانی و ایجاد محدودیت در دامنه حرکتی عضلات چرخش‌دهنده شانه در مفصل شانه این ورزشکاران شود که مستلزم توجه به رویکردهای پیشگیرانه با ایجاد راهکارهای اصلاحی است. پیشنهاد می‌شود که مربیان و ورزشکاران با توجه به بیومکانیک خاص حرکات تکراری والیبال و برای جلوگیری از بروز عدم تعادل قدرت عضلانی و دامنه حرکتی، به یک میزان در تقویت و کشش عضلات موافق و مخالف کمربند شانه‌ای تأکید کنند و به هنگام تمرین به عضلاتی که تحت تمرینات تقویتی یا انعطاف‌پذیری قرار می‌گیرند، توجه داشته باشند.

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش

تمامی آزمودنی‌ها داوطلبانه در این پژوهش شرکت کردند و فرم رضایت‌نامه را امضا کردند. کد اخلاق این مقاله .IR. IAUETB.98001 است.

حامی مالی

این مقاله حامی مالی نداشته است.

مشارکت نویسندگان

تمامی نویسندگان در آماده‌سازی این پژوهش مشارکت داشته‌اند.

 تعارض منافع

بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.

References

1.Thomson BC, Michell RS. The effects of repetitive exercise of the shoulder on lateral scapular stability. Presented at: American therapy association combined sections meeting, 18 jun 2012. New Orleans, LA.

2.Kibler WB. Scapular disorder. In: Garrete WE, Speer KP. Principles Practice of Orthopedic Sports Medicine, Lippincott, Kirkendall DT, Williams & Wilkins. 2000, 27: 497-510.

3.Meyer KE, Seather EE, Soiney EK, Shebeek MS, Paddock KL, Ludewig PM. Three-dimensional Scapular Kinematics during the throwing motion. J Appl Biomech. 2008; 24(1):24-34. [DOI:10.1123/jab.24.1.24] [PMID]

4.Myers JB, Laudner KG, Pasquale MR, Bradley JP, Lephart SM. Scapular position and orientation in throwing athletes. American J Sports Med. 2005; 33(2):263-71. [DOI:10.1177/0363546504268138] [PMID]

5.Houglum PA. Therapeutic exercise for athletic injuries, Human Kinetics. 2000; 11:342-69.

6.Kibler WB. The role of the scapula in athletic shoulder function. Am J Sports Med. 1998; 6(2):325-37. [DOI:10.1177/03635465980260022801] [PMID]

7.Mottram SI. Dynamic stability of the scapula. Man Ther. 1997; 2(3):123-31. [DOI:10.1054/math.1997.0292] [PMID]

8.Odom CJ, Taylor AB, Hurd CE, Denegar CR. Measurement of scapula asymmetry and assessment of shoulder disfunction using the lateral scapula slide test: A reliability and validity study. J Phys Ther. 2001; 81(2):800-9. [DOI:10.1093/ptj/81.2.799] [PMID]

9.Wang HK, Cochrane T. Mobility impairment, muscle imbalance, muscle weakness, scapular asymmetry, and shoulder injury in elite volleyball athletes. J Sports Med Phys Fitness. 2001; 41(3):403-10. [PMID]

10.Donatelli R, Ellenbecker TS, Ekedahl SR, Wilkes JS, Kocher K, Adam J. Assessment of shoulder strength in professional baseball pitchers. J Orthop Sports Phys Ther. 2000; 30(90):546-51. [DOI:10.2519/jospt.2000.30.9.544] [PMID]

11.Yildiz Y, Aydin T, Sekir U, Kiralp MZ, Hazneci B, Kalyon TA. Shoulder terminal range eccentric antagonist/concentric agonist strength ratios in overhead athletes. J Med Sci Sports. 2006; 16(3):174-80. [DOI:10.1111/j.1600-0838.2005.00471.x] [PMID]

12.Bonagamba GH, Coelho DM, Anamaria S, de Oliveira AS. Inter and intra-rater reliability of the scoliometer. Revista Brasileira de Fisioterapia. 2010; 14(5):432-8. [PMID]

13.Seminati E, Minetti AE. Overuse in volleyball training/practice: A review on shoulder and spine-related injuries. Eur J Sport Sci. 2013; 13(6):732-43. [DOI:10.1080/17461391.2013.773090] [PMID]

14.Safran MR, Borsa PA, Lephart SM, Fu F, et al. Shoulder proprioception in baseb all pitchers. J Shoulder Elbow Surg. 2001; 10(5):438-44. [DOI:10.1067/mse.2001.118004] [PMID]

15.Wilk KE, Macrina LC, Fleisig GS, Porterfield R, Simpson CD, Herker P, etal. Correlation of Glenohumeral internal rotation deficit and total rotation motion to shoulder injuries in professional baseball pitchers. Am J Sports Med. 2011; 39(2):329-35. [DOI:10.1177/0363546510384223] [PMID]

16.Nodehi Moaghadam A, Nasrin N, Kharazmi A, Eskandari Z. A comparative study on shoulder rotational strength, range of motion and proprioception between the throwing athletes and non-athletic persons. Asian J Sports Med. 2013; 4(1): 34–40. [DOI:10.5812/asjsm.34528] [PMID] [PMCID]

17.Andrade MS, Vancini RL, Lira CAD, Mascarin NC, Fachina RJ, Silva ACD. Shoulder isokinetic profile of male handball players of the Brazilian National Team. Braz J Phys Ther (BJPT). 2013; 17(6):572-8. [DOI:10.1590/S1413-35552012005000125] [PMID] [PMCID]