دوره 9، شماره 1 - ( 3-1402 )
جلد 9 شماره 1 صفحات 72-60 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sohrabi Dehkordi S, ShamsehKohan P. Comparison the Symmetry in Postural Sway while Maintaining Static Balance in Elderly Women with and without Poor Central Stability. J Sport Biomech 2023; 9 (1) : 5
URL: http://biomechanics.iauh.ac.ir/article-1-308-fa.html
URL: http://biomechanics.iauh.ac.ir/article-1-308-fa.html
سهرابی دهکردی سارا، شمسه کهن پرستو. مقایسه تقارن نوسانات پاسچر حین حفظ تعادل ایستا در زنان سالمند با و بدون ضعف ثبات مرکزی. مجله بیومکانیک ورزشی. 1402; 9 (1) :60-72
1- گروه آسیب‌شناسی و حرکت اصلاحی، دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2- مرکز تحقیقات سلامت جامعه، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2- مرکز تحقیقات سلامت جامعه، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
متن کامل [PDF 1813 kb]
(229 دریافت)
| چکیده (HTML) (550 مشاهده)
متن کامل: (291 مشاهده)
مقدمه
افراد سالمند قابلیت‌های تجدید قوای محدودی دارند و بیش از دیگر بزرگسالان در معرض بیماری، سندرم ها و کسالت هستند (1). همسو با رشد جامعه سالمندان، تشخیص و پیشگیری مشکلات آن ها نیز برای بهبود کیفیت زندگی مستقل اهمیت زیادی یافته است (2). علاوه بر مسائل اخلاقی، سالمندان با برخورداری از حق شهروندی بایستی امکانات سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی شایسته برای ایشان فراهم شده و از نظر اجتماعی و اقتصادی نیز مثمر ثمر و مولّد باشند. بنابراین پیشگیری و غلبه بر ناتوانی های سالمندان و شناخت مشکلات گریبان گیر آن ها عوامل مؤثر در تغییرات کیفیت زندگی مستقل آن ها موضوع شایان توجهی است (3). زمین خوردن سالمندان هزینه های گزافی برای خانواده ها و سرویس های تأمین‌کننده سلامت جامعه در بردارد (2). به دلیل اینکه ثبات وضعیتی با افزایش سن به خطر می‌افتد (4)، ارزیابی نوسانات پاسچر آن‌ها به متخصصان مراقبت های بهداشتی اجازه می دهد تا وضعیت و امنیت عصبی- عضلانی را ارزیابی کنند. کنترل پاسچر ، ظرفیت حیاتی بدن برای حفظ مرکز جرم در محدوده سطح اتکا است. سطح اتکا به‌عنوان محدوده ثبات تعریف می شود و این محدوده، منطقه عملیاتی است که می‌توان در سراسر آن مرکز جرم بدن را بدون حرکت دادن سطح اتکا جابه‌جا کرد (5). در مطالعاتی که در رابطه با کنترل پاسچر و راه رفتن صورت می گیرد، معمولاً از تجزیه‌وتحلیل مرکز فشار (COP) استفاده شده و تصور این است که تغییرات کنترل فشار می تواند منعکس‌کننده تغییرات مرکز ثقل باشد (6).
همراه با فرایند پیری، فرد دچار تغییرات زوال و فرسایشی در اکثر ارگان ها و دستگاه های مختلف بدن از قبیل کاهش عملکرد سیستم عصبی - عضلانی، تضعیف سیستم دهلیزی و حسی- پیکری، کاهش توده عضلانی، کاهش قدرت، استقامت و دامنه حرکتی مفاصل می شود (6). ازجمله تغییرات محسوس و تأثیرگذار بر شرایط زندگی سالمندان، ضعف عملکرد در تکالیف و مهارت-هایی است که نیاز به تعادل دارند (7). ازآنجاکه نوسانات وضعیتی در افراد مسن از افراد جوان بیشتر است (8)، این مسئله، یک عامل محدودکننده در انجام فعالیت های روزانه به شمار می رود. به نظر می رسد که ضعف عضلات ناحیه مرکزی بدن که دربرگیرنده مجموعه کمر، لگن و ران است، می تواند موجب اختلال در انجام این فعالیت ها شود (9).
در تحقیقات جدید ثابت شده است که با تقویت عضلات ناحیه مرکزی بدن، توانایی عملکردی بدن بهبود می یابد (10). افزایش توانایی عملکردی، موجب انجام بهتر فعالیت های روزمره شده، از نظر روانی به فرد سالمند کمک می کند تا استقلال بیشتری در انجام کارهای خود داشته باشد (11). بحث در مورد تقارن نوسانات پاسچر از این جهت مورد توجه است که اندام‌ها باید از هماهنگی کامل برای دستیابی به حرکتی موزون و روان برخوردار باشند (12). از طرفی به دلیل اینکه در بسیاری از موارد عدم تقارن به عنوان عاملی برای پاتولوژی راه رفتن در نظر گرفته می شود، نتایج مطالعاتی که با فرض تقارن راه رفتن به تفسیر نتایج خود می پردازند، با مشکل مواجه می شود (11)؛ بنابراین پذیرش تقارن یا عدم تقارن نوسانات پاسچر در افراد سالم موضوعی مهم برای پزشکان و همین طور مطالعات با هدف ارزیابی راه رفتن، طراحی اُرتز و پروتز و همچنین طراحی پروتکل های توان بخشی برای راه رفتن پاتولوژیک است (12).
با توجه به هدف تحقیق حاضر که مقایسه تقارن نوسانات پاسچر حین حفظ تعادل ایستا در زنان سالمند با و بدون ضعف ثبات مرکزی می باشد و ازآنجایی‌که سالمندان و مخصوصاً زنان سالمند مستعد پوکی استخوان هستند و تعادل و تقارن نوسانات پاسچر برای آن‌ها جهت حفظ ثبات بدنی از اهمیت بالایی برخوردار می باشد؛ و همچنین با توجه به اینکه حفظ وضعیت اساس عملکرد حرکات بدن بوده و برای اکثر فعالیت های روزمره مخصوصاَ راه رفتن مورد نیاز و ضروری است؛ انجام تحقیق حاضر می تواند سبب افزایش سطح آگاهی در زمینه اهمیت پاسچر صحیح به ویژه در سالمندان باشد و به بهبود و یا پیشگیری خطرات ناشی از عوامل ثانویه ضعف ثبات مرکزی کمک کند.
روش شناسی
با توجه اهداف و فرضیات مطرح شده، روش این مطالعه کاربردی و توسعه ای از نوع علی مقایسه ای بود. جامعه آماری مطالعه حاضر شامل زنان سالمند بالای 55 سال است. از مجموع جامعه تحقیق، 16 نفر زن سالمند بالای 55 سال بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه جی پاور (آلفای 05/0 و توان آماری برابر 8/0) و بر اساس مطالعات انجام‌شده، به‌عنوان نمونه‌های تحقیق حاضر به روش نمونه گیری در دسترس و به صورت هدفمند انتخاب شدند. برای قرار دادن افراد در دو گروه با و بدون ثبات در ناحیه مرکزی بدن، از آزمون سلامت عملکردی (FMS) استفاده شد. افراد به‌صورت داوطلبانه و با رضایت کامل در مطالعه شرکت داشتند. سابقه آسیب‌دیدگی در شش ماه گذشته، انجام عمل جراحی در پایین‌تنه یا هر عارضه یا نقصی که منجر به اختلال در راه رفتن و حفظ تعادل شود، جزء معیارهای ورود و عدم تمایل به اتمام تست گیری ها از معیارهای خروج این مطالعه بود. در این مطالعه، ثبات ناحیه مرکزی بدن به‌عنوان متغیر مستقل و تقارن نوسانات پاسچر (در راستای داخلی-خارجی ( ML)، قدامی-خلفی (AP ) و کل) در دو سمت بدن به عنوان متغیرهای وابسته این مطالعه انتخاب شدند.
ابزار اندازه گیری داده ها در این تحقیق شامل متر نواری متصل به دیوار با دقت یک میلی‌متر برای ارزیابی قد آزمودنی ها، کیت FMS برای ارزیابی ثبات مرکزی بدن (13)، صفحه نیرو (14) و تغییرات موقعیت مرکز فشار برای ارزیابی وزن آزمودنی ها و تعادل ایستای آزمودنی ها و به‌تبع آن تقارن نوسانات پاسچر در سمت راست و چپ بدن، بودند. صفحه نیرو مدل سیستم ثبت نیرو و سنجش فاکتورهای آمادگی جسمانی (ساخت شرکت راسا پژوهان، کشور ایران) به‌منظور ارزیابی موقعیت مرکز فشار و نوسانات پاسچر بود. این صفحه نیرو با جرم 50 کیلوگرم و فضای کاری 70 در 70 سانتیمتر، دارای خطای حداکثر 2/0 کیلوگرم برای نیرو و حداکثر 4 میلی‌متر برای مرکز فشار در راستای ML و AP است.
روند ارزیابی بدین ترتیب بود که در ابتدا فرم مشخصات فردی توسط آزمودنی ها تکمیل و روند اجرای آزمون توسط محقق به آن‌ها توضیح داده می شد. سپس قد و وزن ثبت شد و پس‌ازآن برای ارزیابی تعادل آزمودنی ها روی صفحه نیرو قرار می گرفتند و درحالی-که دست ها روی کمر قرار داشت، یک‌مرتبه پای چپ را بلند کرده و به مدت 20 ثانیه تعادل خود را تا حد امکان روی پای راست حفظ می کردند. این فرایند برای پای مخالف نیز تکرار شد. به‌منظور اطمینان از ثبت داده ها، کلیه این فرایندها سه مرتبه برای هر یک از آزمودنی ها تکرار گشت. آزمودنی ها برای انجام آنالیز تعادل روی صفحه نیرو قرار گرفتند و طبق پروتکل بیان شده در بخش روند ارزیابی تعادل، نوسانات پاسچر آن‌ها در راستای ML، AP و کل مورد ارزیابی قرار گرفت. فرایند پردازش وضعیت تعادلی افراد و به دست آوردن شاخص تعادل در نرم‌افزار متلب انجام شد برای این منظور از نوسانات پاسچر در راستای ML، AP و کل به‌صورت جداگانه انحراف استاندارد گرفته شد و شاخص تعادل در هر وضعیت به دست آمد. سپس شاخص تعادل به‌دست‌آمده برای پای راست و چپ به صورت درصدی از شاخص تعادل پای برتر بیان شد. در ادامه تفاضل بین درصد عملکرد تعادلی هر طرف از بدن به عنوان شاخص عدم تقارن تعادلی بیان گشت. در این مطالعه برای بررسی تقارن در تعادل زنان سالمند با و بدون ثبات ناحیه مرکزی بدن، ابتدا از آزمون شاپیرو ویلک برای تعیین طبیعی بودن توزیع داده ها و سپس از آزمون‌های t مستقل و یومن ویتنی به‌منظور انجام مقایسه بین گروه ها استفاده گشت. در تمامی آزمون ها سطح اطمینان 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج
در ابتدا امتیاز آزمون سلامت عملکردی را در دو گروه سالمندان با و بدون ضعف ناحیه مرکزی در جدول 1 مشاهده می‌شود.
همچنین اطلاعات مربوط به مشخصات دموگرافیک آزمودنی‌ها در جدول 2 آورده شده است.
میانگین نوسانات پاسچر پای تکیه‌گاه چپ و راست در دو گروه زنان سالمند با و بدون بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی نیز در شکل 1 و میانگین شاخص بی‌تعادلی در دو اندام چپ و راست در دو جهت ML و AP در دو گروه زنان سالمند با و بدون بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی در شکل 2 آورده شده است.
جدول 3 مقایسه آماری شاخص بی‌تعادلی را در جهت‌ها و اندام‌های مختلف دو گروه حاضر در مطالعه نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌شود، به‌رغم وجود تفاوت در میانگین هریک از مؤلفه‌ها، هیچ تفاوت آماری معنی‌داری بین دو گروه در شاخص بی‌تعادلی وجود ندارد. شاخص عدم تقارن تعادلی مؤلفه‌ای اصلی بود که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. این شاخص در واقع بیان می‌کند که اندام برتر و غیر برتر افراد از نظر کیفیت حفظ تعادل چقدر با یکدیگر تقارن دارند. این مؤلفه در راستاهای ML، AP و کل مورد ارزیابی قرار گرفت. شکل 3، درصد شاخص عدم تعادل را در این راستاها و بین دو گروه نشان می‌دهد.
همان‌طور که مشاهده می‌شود، گروه دارای بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی بدن، در هر سه جهت و حالت بررسی شده، عدم تقارن دو طرفه بیشتری نسبت به گروه دیگر داشته است. جدول 4 نیز مقایسه آماری همین شاخص را در دو گروه نشان می‌دهد. طبق نتایج این جدول، بررسی آماری عملکرد دو گروه نشان داد که در شاخص عدم تقارن تعادلی در راستای ML و کل تفاوت آماری معنی‌داری بین دو گروه مشاهده می‌شود (به ترتیب 010/0 =P و 036/0 =P).
بحث
در مطالعه حاضر مقایسه تقارن نوسانات پاسچر حین حفظ تعادل ایستا در زنان سالمند با و بدون ضعف ثبات مرکزی بررسی شده است. بررسی ها نشان داد نوسانات پاسچر پای تکیه‌گاه چپ در جهت ML (به سمت داخل) و پای تکیه گاه راست در جهت AP (به سمت خلفی) در گروه زنان سالمند با بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی به نسبت بیشتر بوده است. میانگین نوسانات پاسچر در دو پای تکیه‌گاه راست و چپ گروه سالمندان با و بدون ثبات در ناحیه مرکزی نشان‌دهنده عملکرد ضعیف‌تر آزمودنی‌های گروه بدون ثبات مرکزی در شاخص تعادل است. هر دو گروه حین استفاده از پای تکیه‌گاه غیر برتر خود (پای راست)، تعادل ضعیف‌تری داشتند و گروه دارای بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی، در مجموع نوسانات پاسچر بیشتری نسبت به گروه دیگر داشته است. همچنین میانگین شاخص بی‌تعادلی در دو اندام چپ و راست در دو جهت ML و AP در دو گروه زنان سالمند با و بدون بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی نشان دهنده بیشترین تفاوت در جهت ML پای راست می باشد (77/0 سانتی متر). همچنین شاخص عدم تقارن تعادلی مؤلفه‌ای اصلی بود که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. در این مؤلفه تعادلی در راستای ML و کل تفاوت آماری معنی‌داری بین دو گروه مشاهده می‌شود. ضمن اینکه در راستای AP، این تفاوت بسیار نزدیک به محدوده معنی‌داری است. مقایسه درصد شاخص عدم تقارن تعادلی در گروه زنان سالمند با و بدون بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی نیز بیشترین عدم تقارن را در جهت ML نشان داد (65/32 درصد). تعادلی در راستای ML و کل تفاوت آماری معنی‌داری بین دو گروه مشاهده می‌شود و ضمن اینکه در راستای AP، این تفاوت بسیار نزدیک به محدوده معنی‌داری است. با توجه به مباحث فوق می توان نتیجه گرفت بین تقارن نوسانات پاسچر حین حفظ تعادل ایستا در زنان سالمند با و بدون ضعف ثبات مرکزی تفاوت معنی‌داری وجود دارد.
نتایج آزمون رگرسیون در مطالعه رامش و همکاران (2020) نشان داد که اندازه گیری نوسانات که ارتباط بالایی با زمان واکنش افراد دارد، می تواند در شناسایی سالمندان دارای خطر افتادن کمک کند (15) که این یافته ها با مطالعه حاضر هم‌راستا است. آن‌ها بیان داشتند نوسانات قامت در جهت ML ارتباط زیادی با ریسک سقوط دارد. افزایش نوسانات در این جهت می تواند ناشی از کاهش تون عضلات ابداکتور و اداکتور ران در سالمندان باشد (16). واضح است با افزایش سن، قدرت عضلات کاهش می یابد که این قدرت نه تنها در عضلات رادیال، بلکه در عضلات محوری تنه مانند عضلات ناحیه مرکزی نیز کاهش می یابد و موجب افزایش نوسانات بدن می گردد و ممکن است به ایجاد اختلال در تعادل بدن منجر شود. در نتیجه سالمندان بدون ضعف ثبات مرکزی عضلات ناحیه مرکزی قوی تری دارند که تعادل و کنترل پاسچر آن‌ها نیز بهتر می باشد. پس می توان با انجام تمرینات مناسب بدنی سبب بهبود وضعیت ثبات مرکزی افراد شد (17, 18). علاوه براین، از نظر آناتومیکی ناحیه مرکزی بدن ناحیه ای است که مرکز ثقل در آن واقع شده است و حرکات از آنجا ناشی می شود (19)، بنابراین به نظر می رسد با توجه به اینکه تقارن نوسانات پاسچر حین حفظ تعادل ایستا بین زنان سالمند با و بدون ضعف ثبات مرکزی تفاوت معنی‌داری وجود دارد، سیستم عصبی- عضلانی سالمندان بدون ضعف ثبات مرکزی کاراتر می باشد و جابجایی مرکز ثقل خارج از سطح اتکای و نوسانات آن‌ها کمتر است.
نتیجه گیری نهایی
با توجه به نتایج تحقیق حاضر می توان گفت که ضعف ثبات مرکزی بر تقارن نوسان پاسچر حین حفظ تعادل ایستای سالمندان تأثیرگذار است و با توجه به اینکه عدم تقارن در نوسانات پاسچر با کاهش تعادل و افزایش میزان زمین خوردن رابطه مستقیمی دارد، باید در برنامه های روزانه سالمندان، تمریناتی که منجر به افزایش ثبات مرکزی و در نتیجه بهبود وضعیت پاسچرال بدنی آن‌ها شود در نظر گرفته شود و می توان در کنار برنامه های دیگر با هدف آماده سازی، بازتوانی و بهبود عملکرد سالمندان از آن سود برد. هرچند انجام تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است. از محدودیت های تحقیق حاضر می توان به عدم کنترل دقیق میزان استراحت آزمونی ها در شب قبل از تست ها و همچنین عدم کنترل شرایط روحی و هیجان آزمودنی ها حین اجرای تمرینات و آزمون ها و تفاوت در انگیزه افراد شرکت کننده در گروه های مختلف اشاره داشت.
سپاسگزاری
نویسندگان مقاله مراتب تشکر خود را از تمام شرکت‌کنندگان عزیزی که با حضور و مشارکت جدی خود ما را در اجرای دقیق برنامه ها و جمع آوری داده ها یاری کردند، اعلام می کنند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
اصول اخلاق تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن‌ها محرمانه نگه داشته شد.
حامی مالی
این پژوهش هیچ گونه کمک مالی از سازمان های دولتی، خصوصی و غیر انتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
افراد سالمند قابلیت‌های تجدید قوای محدودی دارند و بیش از دیگر بزرگسالان در معرض بیماری، سندرم ها و کسالت هستند (1). همسو با رشد جامعه سالمندان، تشخیص و پیشگیری مشکلات آن ها نیز برای بهبود کیفیت زندگی مستقل اهمیت زیادی یافته است (2). علاوه بر مسائل اخلاقی، سالمندان با برخورداری از حق شهروندی بایستی امکانات سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی شایسته برای ایشان فراهم شده و از نظر اجتماعی و اقتصادی نیز مثمر ثمر و مولّد باشند. بنابراین پیشگیری و غلبه بر ناتوانی های سالمندان و شناخت مشکلات گریبان گیر آن ها عوامل مؤثر در تغییرات کیفیت زندگی مستقل آن ها موضوع شایان توجهی است (3). زمین خوردن سالمندان هزینه های گزافی برای خانواده ها و سرویس های تأمین‌کننده سلامت جامعه در بردارد (2). به دلیل اینکه ثبات وضعیتی با افزایش سن به خطر می‌افتد (4)، ارزیابی نوسانات پاسچر آن‌ها به متخصصان مراقبت های بهداشتی اجازه می دهد تا وضعیت و امنیت عصبی- عضلانی را ارزیابی کنند. کنترل پاسچر ، ظرفیت حیاتی بدن برای حفظ مرکز جرم در محدوده سطح اتکا است. سطح اتکا به‌عنوان محدوده ثبات تعریف می شود و این محدوده، منطقه عملیاتی است که می‌توان در سراسر آن مرکز جرم بدن را بدون حرکت دادن سطح اتکا جابه‌جا کرد (5). در مطالعاتی که در رابطه با کنترل پاسچر و راه رفتن صورت می گیرد، معمولاً از تجزیه‌وتحلیل مرکز فشار (COP) استفاده شده و تصور این است که تغییرات کنترل فشار می تواند منعکس‌کننده تغییرات مرکز ثقل باشد (6).
همراه با فرایند پیری، فرد دچار تغییرات زوال و فرسایشی در اکثر ارگان ها و دستگاه های مختلف بدن از قبیل کاهش عملکرد سیستم عصبی - عضلانی، تضعیف سیستم دهلیزی و حسی- پیکری، کاهش توده عضلانی، کاهش قدرت، استقامت و دامنه حرکتی مفاصل می شود (6). ازجمله تغییرات محسوس و تأثیرگذار بر شرایط زندگی سالمندان، ضعف عملکرد در تکالیف و مهارت-هایی است که نیاز به تعادل دارند (7). ازآنجاکه نوسانات وضعیتی در افراد مسن از افراد جوان بیشتر است (8)، این مسئله، یک عامل محدودکننده در انجام فعالیت های روزانه به شمار می رود. به نظر می رسد که ضعف عضلات ناحیه مرکزی بدن که دربرگیرنده مجموعه کمر، لگن و ران است، می تواند موجب اختلال در انجام این فعالیت ها شود (9).
در تحقیقات جدید ثابت شده است که با تقویت عضلات ناحیه مرکزی بدن، توانایی عملکردی بدن بهبود می یابد (10). افزایش توانایی عملکردی، موجب انجام بهتر فعالیت های روزمره شده، از نظر روانی به فرد سالمند کمک می کند تا استقلال بیشتری در انجام کارهای خود داشته باشد (11). بحث در مورد تقارن نوسانات پاسچر از این جهت مورد توجه است که اندام‌ها باید از هماهنگی کامل برای دستیابی به حرکتی موزون و روان برخوردار باشند (12). از طرفی به دلیل اینکه در بسیاری از موارد عدم تقارن به عنوان عاملی برای پاتولوژی راه رفتن در نظر گرفته می شود، نتایج مطالعاتی که با فرض تقارن راه رفتن به تفسیر نتایج خود می پردازند، با مشکل مواجه می شود (11)؛ بنابراین پذیرش تقارن یا عدم تقارن نوسانات پاسچر در افراد سالم موضوعی مهم برای پزشکان و همین طور مطالعات با هدف ارزیابی راه رفتن، طراحی اُرتز و پروتز و همچنین طراحی پروتکل های توان بخشی برای راه رفتن پاتولوژیک است (12).
با توجه به هدف تحقیق حاضر که مقایسه تقارن نوسانات پاسچر حین حفظ تعادل ایستا در زنان سالمند با و بدون ضعف ثبات مرکزی می باشد و ازآنجایی‌که سالمندان و مخصوصاً زنان سالمند مستعد پوکی استخوان هستند و تعادل و تقارن نوسانات پاسچر برای آن‌ها جهت حفظ ثبات بدنی از اهمیت بالایی برخوردار می باشد؛ و همچنین با توجه به اینکه حفظ وضعیت اساس عملکرد حرکات بدن بوده و برای اکثر فعالیت های روزمره مخصوصاَ راه رفتن مورد نیاز و ضروری است؛ انجام تحقیق حاضر می تواند سبب افزایش سطح آگاهی در زمینه اهمیت پاسچر صحیح به ویژه در سالمندان باشد و به بهبود و یا پیشگیری خطرات ناشی از عوامل ثانویه ضعف ثبات مرکزی کمک کند.
روش شناسی
با توجه اهداف و فرضیات مطرح شده، روش این مطالعه کاربردی و توسعه ای از نوع علی مقایسه ای بود. جامعه آماری مطالعه حاضر شامل زنان سالمند بالای 55 سال است. از مجموع جامعه تحقیق، 16 نفر زن سالمند بالای 55 سال بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه جی پاور (آلفای 05/0 و توان آماری برابر 8/0) و بر اساس مطالعات انجام‌شده، به‌عنوان نمونه‌های تحقیق حاضر به روش نمونه گیری در دسترس و به صورت هدفمند انتخاب شدند. برای قرار دادن افراد در دو گروه با و بدون ثبات در ناحیه مرکزی بدن، از آزمون سلامت عملکردی (FMS) استفاده شد. افراد به‌صورت داوطلبانه و با رضایت کامل در مطالعه شرکت داشتند. سابقه آسیب‌دیدگی در شش ماه گذشته، انجام عمل جراحی در پایین‌تنه یا هر عارضه یا نقصی که منجر به اختلال در راه رفتن و حفظ تعادل شود، جزء معیارهای ورود و عدم تمایل به اتمام تست گیری ها از معیارهای خروج این مطالعه بود. در این مطالعه، ثبات ناحیه مرکزی بدن به‌عنوان متغیر مستقل و تقارن نوسانات پاسچر (در راستای داخلی-خارجی ( ML)، قدامی-خلفی (AP ) و کل) در دو سمت بدن به عنوان متغیرهای وابسته این مطالعه انتخاب شدند.
ابزار اندازه گیری داده ها در این تحقیق شامل متر نواری متصل به دیوار با دقت یک میلی‌متر برای ارزیابی قد آزمودنی ها، کیت FMS برای ارزیابی ثبات مرکزی بدن (13)، صفحه نیرو (14) و تغییرات موقعیت مرکز فشار برای ارزیابی وزن آزمودنی ها و تعادل ایستای آزمودنی ها و به‌تبع آن تقارن نوسانات پاسچر در سمت راست و چپ بدن، بودند. صفحه نیرو مدل سیستم ثبت نیرو و سنجش فاکتورهای آمادگی جسمانی (ساخت شرکت راسا پژوهان، کشور ایران) به‌منظور ارزیابی موقعیت مرکز فشار و نوسانات پاسچر بود. این صفحه نیرو با جرم 50 کیلوگرم و فضای کاری 70 در 70 سانتیمتر، دارای خطای حداکثر 2/0 کیلوگرم برای نیرو و حداکثر 4 میلی‌متر برای مرکز فشار در راستای ML و AP است.
روند ارزیابی بدین ترتیب بود که در ابتدا فرم مشخصات فردی توسط آزمودنی ها تکمیل و روند اجرای آزمون توسط محقق به آن‌ها توضیح داده می شد. سپس قد و وزن ثبت شد و پس‌ازآن برای ارزیابی تعادل آزمودنی ها روی صفحه نیرو قرار می گرفتند و درحالی-که دست ها روی کمر قرار داشت، یک‌مرتبه پای چپ را بلند کرده و به مدت 20 ثانیه تعادل خود را تا حد امکان روی پای راست حفظ می کردند. این فرایند برای پای مخالف نیز تکرار شد. به‌منظور اطمینان از ثبت داده ها، کلیه این فرایندها سه مرتبه برای هر یک از آزمودنی ها تکرار گشت. آزمودنی ها برای انجام آنالیز تعادل روی صفحه نیرو قرار گرفتند و طبق پروتکل بیان شده در بخش روند ارزیابی تعادل، نوسانات پاسچر آن‌ها در راستای ML، AP و کل مورد ارزیابی قرار گرفت. فرایند پردازش وضعیت تعادلی افراد و به دست آوردن شاخص تعادل در نرم‌افزار متلب انجام شد برای این منظور از نوسانات پاسچر در راستای ML، AP و کل به‌صورت جداگانه انحراف استاندارد گرفته شد و شاخص تعادل در هر وضعیت به دست آمد. سپس شاخص تعادل به‌دست‌آمده برای پای راست و چپ به صورت درصدی از شاخص تعادل پای برتر بیان شد. در ادامه تفاضل بین درصد عملکرد تعادلی هر طرف از بدن به عنوان شاخص عدم تقارن تعادلی بیان گشت. در این مطالعه برای بررسی تقارن در تعادل زنان سالمند با و بدون ثبات ناحیه مرکزی بدن، ابتدا از آزمون شاپیرو ویلک برای تعیین طبیعی بودن توزیع داده ها و سپس از آزمون‌های t مستقل و یومن ویتنی به‌منظور انجام مقایسه بین گروه ها استفاده گشت. در تمامی آزمون ها سطح اطمینان 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج
در ابتدا امتیاز آزمون سلامت عملکردی را در دو گروه سالمندان با و بدون ضعف ناحیه مرکزی در جدول 1 مشاهده می‌شود.
همچنین اطلاعات مربوط به مشخصات دموگرافیک آزمودنی‌ها در جدول 2 آورده شده است.
میانگین نوسانات پاسچر پای تکیه‌گاه چپ و راست در دو گروه زنان سالمند با و بدون بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی نیز در شکل 1 و میانگین شاخص بی‌تعادلی در دو اندام چپ و راست در دو جهت ML و AP در دو گروه زنان سالمند با و بدون بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی در شکل 2 آورده شده است.
جدول 3 مقایسه آماری شاخص بی‌تعادلی را در جهت‌ها و اندام‌های مختلف دو گروه حاضر در مطالعه نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده می‌شود، به‌رغم وجود تفاوت در میانگین هریک از مؤلفه‌ها، هیچ تفاوت آماری معنی‌داری بین دو گروه در شاخص بی‌تعادلی وجود ندارد. شاخص عدم تقارن تعادلی مؤلفه‌ای اصلی بود که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. این شاخص در واقع بیان می‌کند که اندام برتر و غیر برتر افراد از نظر کیفیت حفظ تعادل چقدر با یکدیگر تقارن دارند. این مؤلفه در راستاهای ML، AP و کل مورد ارزیابی قرار گرفت. شکل 3، درصد شاخص عدم تعادل را در این راستاها و بین دو گروه نشان می‌دهد.
همان‌طور که مشاهده می‌شود، گروه دارای بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی بدن، در هر سه جهت و حالت بررسی شده، عدم تقارن دو طرفه بیشتری نسبت به گروه دیگر داشته است. جدول 4 نیز مقایسه آماری همین شاخص را در دو گروه نشان می‌دهد. طبق نتایج این جدول، بررسی آماری عملکرد دو گروه نشان داد که در شاخص عدم تقارن تعادلی در راستای ML و کل تفاوت آماری معنی‌داری بین دو گروه مشاهده می‌شود (به ترتیب 010/0 =P و 036/0 =P).
بحث
در مطالعه حاضر مقایسه تقارن نوسانات پاسچر حین حفظ تعادل ایستا در زنان سالمند با و بدون ضعف ثبات مرکزی بررسی شده است. بررسی ها نشان داد نوسانات پاسچر پای تکیه‌گاه چپ در جهت ML (به سمت داخل) و پای تکیه گاه راست در جهت AP (به سمت خلفی) در گروه زنان سالمند با بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی به نسبت بیشتر بوده است. میانگین نوسانات پاسچر در دو پای تکیه‌گاه راست و چپ گروه سالمندان با و بدون ثبات در ناحیه مرکزی نشان‌دهنده عملکرد ضعیف‌تر آزمودنی‌های گروه بدون ثبات مرکزی در شاخص تعادل است. هر دو گروه حین استفاده از پای تکیه‌گاه غیر برتر خود (پای راست)، تعادل ضعیف‌تری داشتند و گروه دارای بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی، در مجموع نوسانات پاسچر بیشتری نسبت به گروه دیگر داشته است. همچنین میانگین شاخص بی‌تعادلی در دو اندام چپ و راست در دو جهت ML و AP در دو گروه زنان سالمند با و بدون بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی نشان دهنده بیشترین تفاوت در جهت ML پای راست می باشد (77/0 سانتی متر). همچنین شاخص عدم تقارن تعادلی مؤلفه‌ای اصلی بود که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. در این مؤلفه تعادلی در راستای ML و کل تفاوت آماری معنی‌داری بین دو گروه مشاهده می‌شود. ضمن اینکه در راستای AP، این تفاوت بسیار نزدیک به محدوده معنی‌داری است. مقایسه درصد شاخص عدم تقارن تعادلی در گروه زنان سالمند با و بدون بی‌ثباتی در ناحیه مرکزی نیز بیشترین عدم تقارن را در جهت ML نشان داد (65/32 درصد). تعادلی در راستای ML و کل تفاوت آماری معنی‌داری بین دو گروه مشاهده می‌شود و ضمن اینکه در راستای AP، این تفاوت بسیار نزدیک به محدوده معنی‌داری است. با توجه به مباحث فوق می توان نتیجه گرفت بین تقارن نوسانات پاسچر حین حفظ تعادل ایستا در زنان سالمند با و بدون ضعف ثبات مرکزی تفاوت معنی‌داری وجود دارد.
نتایج آزمون رگرسیون در مطالعه رامش و همکاران (2020) نشان داد که اندازه گیری نوسانات که ارتباط بالایی با زمان واکنش افراد دارد، می تواند در شناسایی سالمندان دارای خطر افتادن کمک کند (15) که این یافته ها با مطالعه حاضر هم‌راستا است. آن‌ها بیان داشتند نوسانات قامت در جهت ML ارتباط زیادی با ریسک سقوط دارد. افزایش نوسانات در این جهت می تواند ناشی از کاهش تون عضلات ابداکتور و اداکتور ران در سالمندان باشد (16). واضح است با افزایش سن، قدرت عضلات کاهش می یابد که این قدرت نه تنها در عضلات رادیال، بلکه در عضلات محوری تنه مانند عضلات ناحیه مرکزی نیز کاهش می یابد و موجب افزایش نوسانات بدن می گردد و ممکن است به ایجاد اختلال در تعادل بدن منجر شود. در نتیجه سالمندان بدون ضعف ثبات مرکزی عضلات ناحیه مرکزی قوی تری دارند که تعادل و کنترل پاسچر آن‌ها نیز بهتر می باشد. پس می توان با انجام تمرینات مناسب بدنی سبب بهبود وضعیت ثبات مرکزی افراد شد (17, 18). علاوه براین، از نظر آناتومیکی ناحیه مرکزی بدن ناحیه ای است که مرکز ثقل در آن واقع شده است و حرکات از آنجا ناشی می شود (19)، بنابراین به نظر می رسد با توجه به اینکه تقارن نوسانات پاسچر حین حفظ تعادل ایستا بین زنان سالمند با و بدون ضعف ثبات مرکزی تفاوت معنی‌داری وجود دارد، سیستم عصبی- عضلانی سالمندان بدون ضعف ثبات مرکزی کاراتر می باشد و جابجایی مرکز ثقل خارج از سطح اتکای و نوسانات آن‌ها کمتر است.
نتیجه گیری نهایی
با توجه به نتایج تحقیق حاضر می توان گفت که ضعف ثبات مرکزی بر تقارن نوسان پاسچر حین حفظ تعادل ایستای سالمندان تأثیرگذار است و با توجه به اینکه عدم تقارن در نوسانات پاسچر با کاهش تعادل و افزایش میزان زمین خوردن رابطه مستقیمی دارد، باید در برنامه های روزانه سالمندان، تمریناتی که منجر به افزایش ثبات مرکزی و در نتیجه بهبود وضعیت پاسچرال بدنی آن‌ها شود در نظر گرفته شود و می توان در کنار برنامه های دیگر با هدف آماده سازی، بازتوانی و بهبود عملکرد سالمندان از آن سود برد. هرچند انجام تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است. از محدودیت های تحقیق حاضر می توان به عدم کنترل دقیق میزان استراحت آزمونی ها در شب قبل از تست ها و همچنین عدم کنترل شرایط روحی و هیجان آزمودنی ها حین اجرای تمرینات و آزمون ها و تفاوت در انگیزه افراد شرکت کننده در گروه های مختلف اشاره داشت.
سپاسگزاری
نویسندگان مقاله مراتب تشکر خود را از تمام شرکت‌کنندگان عزیزی که با حضور و مشارکت جدی خود ما را در اجرای دقیق برنامه ها و جمع آوری داده ها یاری کردند، اعلام می کنند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
اصول اخلاق تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن‌ها محرمانه نگه داشته شد.
حامی مالی
این پژوهش هیچ گونه کمک مالی از سازمان های دولتی، خصوصی و غیر انتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش‌های پژوهش حاضر مشارکت داشته‌اند.
تعارض
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
فهرست منابع
1. Fong JH. Rasch analysis highlighted relative importance of walking and transferring disabilities among elderly in developing countries. Journal of Clinical Epidemiology. 2021;139:121-9. [DOI:10.1016/j.jclinepi.2021.07.020] [PMID]
2. Alboghbish S, Zahednejad S, Sharifi M, Razaghi S, Prsaei S. The Effect of Dual Task Attention Instruction on the Static and Dynamic Balance of the Ahwaz Elderly. Pars Journal of Medical Sciences. 2022;16(2):8-15. [DOI:10.52547/jmj.16.2.8]
3. de Resende-Neto AG, Andrade BCO, Cyrino ES, Behm DG, De-Santana JM, Da Silva-Grigoletto ME. Effects of functional and traditional training in body composition and muscle strength components in older women: A randomized controlled trial. Archives of gerontology and geriatrics. 2019;84:103902. [DOI:10.1016/j.archger.2019.103902] [PMID]
4. Yadegaripour M, Sadeghi H, Shojaedin SS, Shamsehkohan P. Effects of a Combined Aquatic-Nonaquatic Training Program on Static and Dynamic Balance in Elderly Men. Journal of the American Geriatrics Society. 2013;61(8):1417-9. [DOI:10.1111/jgs.12390] [PMID]
5. Li B, Zhang X. The dynamic characteristics of the center of pressure for toe-out gait: implications for footwear design. Journal of Leather Science and Engineering. 2022;4(1):12. [DOI:10.1186/s42825-022-00088-1]
6. Akbari Kamrani AA, Zamani Sani H, Fathi Rezaie Z, Farsi A, Aghdasi M. Investigation of factor structure of Persian version of functional gait assessment in Iranian elderly. Iranian Journal of Ageing. 2010;5(3):0-.
7. Darvish-Sefat A, Rahimi A, Sarshin A. Comparison of static and dynamic postural control ability in the boys with spinal sagittal plane deformities. Scientific Journal of Kurdistan University of Medical Sciences. 2016;21(1).
8. Sullivan EV, Rose J, Rohlfing T, Pfefferbaum A. Postural sway reduction in aging men and women: relation to brain structure, cognitive status, and stabilizing factors. Neurobiology of aging. 2009;30(5):793-807. [DOI:10.1016/j.neurobiolaging.2007.08.021] [PMID] [PMCID]
9. Pinto SM, Boghra SB, Macedo LG, Zheng Y-P, Pang MY, Cheung JP, et al. Does motor control exercise restore normal morphology of lumbar Multifidus muscle in people with low back pain?-A systematic review. Journal of Pain Research. 2021:2543-62. [DOI:10.2147/JPR.S314971] [PMID] [PMCID]
10. Kim C, Yeom S, Ahn S, Kang N, Park K, Jeon K. Effects of patellofemoral pain syndrome on changes in dynamic postural stability during landing in adult women. Applied Bionics and Biomechanics. 2022;2022. [DOI:10.1155/2022/7452229] [PMID] [PMCID]
11. Brachman A, Marszałek W, Kamieniarz A, Michalska J, Pawłowski M, Akbaş A, et al. The effects of exergaming training on balance in healthy elderly women-a pilot study. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2021;18(4):1412. [DOI:10.3390/ijerph18041412] [PMID] [PMCID]
12. Chen M, Huang N, Liu J, Huang J, Shi J, Jin F. AMPK: A bridge between diabetes mellitus and Alzheimer's disease. Behavioural Brain Research. 2021;400:113043. [DOI:10.1016/j.bbr.2020.113043] [PMID]
13. Cook G, Burton L, Kiesel K, Rose G, Brynt M. Movement: Functional movement systems: Screening, assessment. Corrective Strategies (1st ed) Aptos, CA: On Target Publications. 2010:73-106.
14. Omidi M, Shamsi Majalan A, Karimizadeh Ardakani M, Mansoori MH. The effect of a 6-week core stability exercises on the risk of falling and quality of life in blind people. Physical Treatments-Specific Physical Therapy Journal. 2019;9(4):227-34. [DOI:10.32598/ptj.9.4.227]
15. Ramesh S, Azadian E, Majlesi M. The Comparison and Relationship between Cognitive and Motor Function in Elderly with and without Falling Experience. Research in Sport Management and Motor Behavior. 2020;10(20):138-50. [DOI:10.29252/JRSM.10.20.138]
16. Kim JW, Eom GM, Kim CS, Kim DH, Lee JH, Park BK, et al. Sex differences in the postural sway characteristics of young and elderly subjects during quiet natural standing. Geriatrics & gerontology international. 2010;10(2):191-8. [DOI:10.1111/ggi.12453] [PMID]
17. Arabjafari Z, Fatahi H, Shamsehkohan P. The effect of 8 weeks combined exercises (core stability and theraband) on distance of knee medail condyles, Q angle and endurance of core muscles in adolescent students with genu varum. J Res Sport Rehabi. 2020;8(15):101-13.
18. Tabibi N, shamsehKohan P. Effect of Eight Weeks of Aquatic Therapy on Abnormalities and Functional Factors in People with Parkinson's disease. Journal of Current Research in Medicine and Epidemiology. 2021;1(1):23-35.
19. Rubega M, Formaggio E, Di Marco R, Bertuccelli M, Tortora S, Menegatti E, et al. Cortical correlates in upright dynamic and static balance in the elderly. Scientific Reports. 2021;11(1):1-15. [DOI:10.1038/s41598-021-93556-3] [PMID] [PMCID]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
فصلنامه بیومکانیک ورزشی
همدان،شهرک مدنی، بلوار امام خمینی(ره)، بلوار پروفسور موسیوند، مجتمع دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، معاونت پژوهش و فناوری، دفتر مجلات علمی
صندوق پستی: 734
تلفن دفتر نشریه: 08134494042
وب‌سایت: http://biomechanics.iauh.ac.ir
ایمیل: sportbiomechanics@iauh.ac.ir
