مقدمه
تمرینات مقاومتی را می‌توان با وزنه و یا بدون وزنه (وزن بدن) انجام داد، انجام تمرینات مقاومتی موجب تنش عضلات شده و در نهایت منجر به افزایش پروتئین‌های انقباضی، افزایش سطح مقطع عضلات، بهبود توان بی‌هوازی و سرعت و افزایش قدرت، استقامت عضلانی و عملکرد حرکتی نقش مهمی در بهبود عملکرد ورزشی بر عهده دارد (1). کارایی تمرینات ورزشی به شدت، حجم، زمان، تواتر تمرینات و توانایی ورزشکار بستگی دارد. تلاش های بسیاری انجام شده است تا به گونه  عینی بتوان تعادل بین بار تمرینات و تحمل ورزشکار را کمی کرد. مربیان تلاش می کنند این عوامل ضروری را تعدیل کنند تا سازگاری های مطلوب را به حداکثر برسانند (1). از طرف دیگر، ورزشکاران اغلب به یک برنامه  تمرینی برای رسیدن به حداکثر آمادگی در یک دوره  زمانی کوتاه به‌ویژه پس از دوره های شدید کم تمرینی و بی تمرینی نیاز دارند، در چنین شرایطی، تمرین تناوبی شدید  مورد توجه قرار گرفته است. تمرین تناوبی خیلی شدید یا به‌اختصار HIIT به معنای تمرینهای خیلی شدید در بازههای زمانی کوتاه است؛ تکنیکی از تمرین که در آن، فرد را بهصورت همهجانبه وادار به تلاش صددرصدی و بسیار سریع میکند. همچنین دارای تمرین-های انفجاری شدید در زمانهای کوتاه با دورههای استراحت و فعالیت متناوب است (2).
توانایی برنامه های تمرین تناوبی شدید در بهبود سریع ظرفیت ورزشی و متابولیسم انرژی عضله  اسکلتی به‌وسیله  محققان مختلف بررسی شده است (3). هنگامی‌که ورزشکار به سطحی فراتر از حد فیزیولوژیک خود قدم می گذارد، با خطر خستگی روبه‌رو می شود که در نهایت عملکرد سیستم های متابولیکی و عصبی- عضلانی برای استمرار فعالیت کاهش یافته و انقباض عضلانی نمی تواند برای مدت طولانی حفظ گردد که باعث کاهش کارایی بهینه ورزشکاران می شود (4) و این مسئله ورزشکاران بسیاری را به یافتن راه‌کارهایی برای تأخیر در ورود به خستگی تشویق نموده و نقش مکمل هایی با خواص ضد خستگی را در کنار تمرینات مؤثر، به‌عنوان گزینه ای در دسترس و مطلوب برای آن ها بارز می نماید (5).
مکمل ورزشی بنا به تعریف، ترکیب یا فرآورده ای است که مستقیماً و از طریق اثرات شبه دارویی خود موجب بهبود عملکرد و بازده ورزشی ورزشکاران می شود (6). یکی از مکمل های غذایی جدید در سال های اخیر کوآنزیم Q10 است. کوآنزیم Q10 که با نام یوبی کوئینون نیز شناخته می شود یک ماده شبه ویتامین و محلول در چربی است که در همه سلول های بدن یافت می شود (7). کوآنزیم Q10  غالب‌ترین شکل یوبیکینون در بدن انسان است که به‌عنوان یک کوفاکتور اگزوژنز آنزیمی در تمام سلول های زنده انسان تولید می شود و به‌عنوان یک کاتالیزور در جابجایی پروتون / الکترون در میتوکندری و لیزوزوم ها ایفای نقش می کند و از میتوکندری در مقابل آسیب رادیکال آزاد محافظت می کند. کوآنزیم Q10 عمدتاً به‌وسیله لیپوپروتئین ها در خون حمل می شود و می تواند وظیفه آنتی اکسیدانتی داشته باشد. کوآنزیم Q10 یکی از مکمل هایی است که اخیراً در دسترس ورزشکاران قرار گرفته است (8). در برخی پژوهش ها مشخص شد مصرف مکمل کوآنزیم Q10 به میزان 60 تا 100 میلی‌گرم در روز به مدت 8-4 هفته حاکی از بهبود توان هوازی، آستانه بی هوازی (9)، قدرت عضلانی   ریکاوری پس از ورزش در ورزشکاران تمرین کرده و افراد بی تمرین بوده است. لذا با توجه به مطالب گفته شده هدف از این پژوهش تأثیر شش هفته تمرین تناوبی شدید با و بدون مکمل دهی کوآنزیم Q10 روی قدرت عضلانی در بین ورزشکاران مرد بدن‌ساز می باشد. قدرت عضلانی، توانایی یا ظرفیت یک عضله یا گروه عضلانی، برای اعمال حداکثر نیرو علیه یک مقاومت است، بنابراین افزایش قدرت عضلانی، یکی از عوامل ضروری آمادگی برای کسانی است که در یک برنامه فعالیت جسمانی شرکت میکنند. حفظ حداقل سطح قدرت در عضله یا گروه عضلانی، برای زندگی طبیعی و سالم، حائز اهمیت است. ضعف عضلانی یا عدم توازن گروه‌های عضلانی، میتواند باعث حرکت یا جابه‌جایی غیرطبیعی در بخش‌های مختلف بدن شود و عملکرد طبیعی آن را معیوب کند؛ همچنین میتواند سبب ناهنجاری اندامها شود (10). تمرین تناوبی شدید، نوعی تمرین بدنی است که به‌صورت دوره های تناوبی فعالیت شدید توأم با فواصل استراحت یا تمرین با شدت پایین‌تر تعریف می شود HIT به دلیل امکان دستکاری متعدد فاکتورهای تمرین مانند شدت، مدت و تعداد تکرارها و نیز تغییرات بازگشت به حالت اولیه (مدت زمان و نوع فعالیت)، سازگاری های فیزیولوژیک خاصی را موجب می شود.  تمرینات تناوبی شدید را شامل تکرارهایی با شدت بیشینه یا نزدیک به بیشینه بیان نمود که توسط دوره های بازیافت غیرفعال یا فعال با شدت کم از هم جدا می شوند.
کاسیدی  نیز تمرین تناوبی با شدت بالا را شامل اینتروال های کوتاه فعالیت با شدت بالا میداند که با دوره های فعالیت کم یا استراحت همراه می باشد (11). کوآنزیم Q10 مولکولی است که با ورود پیوسته به چرخه اکسیداسیون و احیا شدن و با گرفتن الکترون احیا و با از دست دادن آن اکسید می شود. کوآنزیم Q10 در حالت احیا، الکترون ها را به سستی در اختیار دارد. به همین دلیل یک یا دو الکترون را از دست می‌دهد و به‌راحتی اکسید می شود. ماهیت کوآنزیم Q10 در گرفتن و از دست دادن سریع الکترون ها، سبب خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی این ترکیب می شود (12). کوآنزیم Q10 با ممانعت از تولید رادیکال های پراکسیل مانع پراکسیداسیون لیپیدها و اکسیداسیون پروتئین ها می شود. فرم احیای کوآنزیم Q10 به شکل مؤثری سبب احیای ویتامین E از رادیکال α - توکوفروکسیل می شود و از تخریب ویتامین E جلوگیری می کند (13). بنابراین، هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر شش هفته تمرینات تناوبی شدید با و بدون مصرف مکمل کوآنزیم Q10 بر قدرت عضلانی حرکات پرس سینه و اسکات پا در ورزشکاران مرد بدن ساز بود.
روش شناسی
پژوهش حاضر از نوع نیمه تجربی است و جامعـه آماری تحقیق حاضر را 200 نفـر از بدن‌سازان مرد شهرســتان همدان تشکیل می‌دادند. تعداد 30 نفر از آن‌ها (با میانگین سن 4/0 ± 30/23 سال، قـد 6/0 ± 00/172 سانتی‌متر و وزن 6/2 ± 00/76 کیلوگرم) که تا شش مـاه قبـل از اجـرای تحقیـق سابقه مصرف مکمل Q10 و تمرینات تناوبی شدید را نداشتند، به‌طور تصادفی و داوطلبانه، انتخاب و در دو گـروه 15 نفری طبقه‌بندی شـدند. برای رعایـت ملاحظـات اخلاقـی، از پرسش‌نامه سلامت و رضایت‌نامه اسـتفاده شـد. لازم به ذکر است که گزینش نمونه‌ها در مرحله اول برحسب پاسخ داوطلبان به مفاد این پرسش‌نامه و پرکردن رضایت‌نامه مبنـی بـر داشـتن داده‌های کامل در مورد انجام تحقیق (که از سـوی محقـق برای داوطلبان ذکر شده است) صورت پذیرفت.
روش اجرای پژوهش
طرح تحقیقـی پـژوهش حاضـر، به‌صورت طرح پیش‌آزمون – پس‌آزمون بود کـه در دو مرحلــه و بــا دو گــروه تمرین تناوبی با مصرف مکمل (15= n) و گروه تمرین تناوبی شدید بدون مصرف مکمل (15= n) انجام گرفت شرایط ورود به تحقیق عبارت است: عدم سابقه بیماریهای خاص، الگوی تمرین منظم و حداقل دو روز در هفته، عدم استفاده از مکمل کوآنزیم Q10 یا مکملهای مشابه در دو ماه اخیر، افراد شرکتکننده پس از مطالعهی شیوه اجرای تحقیق، رضایت نامه همکاری را تکمیل و امضا کردند. برای سنجش قدرت عضلانی حداکثر قدرت مورد محاسبه قرار گرفت. ماشینها و دستگاههای بدن‌سازی ایمپالس ساخت چین برای اندازهگیری قدرت عضلانی انجام شد. در وهله اول مشخص شد که حداکثر وزنهای که یک بدن‌ساز میتواند برای تعداد یک‌بار آن را حرکت دهد چقدر است. وزن این وزنه برابر است با یک بیشینه یا 1RM است. برای اندازهگیری میزان قدرت عضلانی افراد از فرمول زیر استفاده شد (14).
0278/1 - (0278/0 × تعداد تکرار تا خستگی) / وزنه جابجا شده (کیلوگرم)= یک تکرار بیشینه
به این صورت که آزمودنی در وهله اول وزنهای را به‌دلخواه انتخاب نمود. وزنه، سنگینترین وزنی بود که آزمودنی حدس زد میتواند آن را در آن حرکت بخصوص به حرکت درآورد. حال که وزنه انتخاب شد، شروع به حرکت دادن وزنه در آن حرکت خاص نمود. شاید تنها یک بار بتواند آن وزنه را حرکت دهد که در این صورت وزن آن وزنه برابر با 1RM میباشد و شاید نیز وزنه را به تعداد بیشتر بتواند حرکت دهد که در این صورت با قرار دادن تعداد تکرار و وزن، وزنه در فرمول بالا میزان یک تکرار بیشینه مشخص گردید. این اندازهگیری را برای حرکات پرس سینه هالتر (هالتر مماس با سینه پایین آمده و سپس دو دست موازی با هم به بالا آمد) و اسکات پا با هالتر (هالتر از قسمت وسط به‌طوری‌که تعادل آن به هم نخورد، در قسمت پشت سرشانه بین دو کتف قرار گرفته و آزمودنی با دو دست خود آن را گرفته و به‌طور کامل پایین رفته و دوباره بالا آمده و کمر باید صاف باشد) اندازه‌گیری شد. میزان رکورد آزمودنی ها برحسب کیلوگرم ثبت گردید. حرکت پرس سینه برای تعیین قدرت عضلات بالا تنه و اسکات برای استقامت عضلات پا و پایین‌تنه استفاده شد.
شش هفته تمرین تناوبی با شدت بالا شامل 3 روز تمرین در هفته به مدت 6 هفته برای پژوهش حاضر در نظر گرفته شد. تمرین تناوبی پرشدت شامل تناوب‌های فعالیت ورزشی با شدت بالا و وهله‌های استراحتی فعال با شدت پایین بود. پروتکل تمرین شامل دوی 20 متر با تکرارهای متفاوت در هفته اول تا ششم با فواصل استراحتی 30-20 ثانیه بین دویدنها انجام شد. با رعایت اصل اضافه‌بار و اثربخشی تمرینات، تعداد تکرارهای دوی کوتاه‌مدت در هفته اول و دوم 4 نوبت، در هفته سوم و چهارم 5 نوبت و در هفته پنجم و ششم 6 نوبت در نظرگرفته شد. لازم به ذکر است که در هر جلسه، 5 دقیقه برای گرم کردن و 5 دقیقه برای سرد کردن، در نظر گرفته شد. بـه آزمـودنی گروه تجربی 42 عـدد کپسـول ژلاتینـی صورتی‌رنگ حاوی 30 میلی‌گرم حاوی مکمل Q10  ساخت کارخانه نچرال ارگانیکس آمریکا داده شـد که هـر روز یـک عـدد آن را پـس از صـرف وعـده غذایی مصرف نماینـد. جهـت اطمینـان از مصـرف مکمل‌ها، هر روز با استفاده از پیام کوتاه به آزمودنی‌ها یادآوری می‌شد. گروه کنترل هم کپسول‌های کاملاً مشابه از نظر رنگ و حجم حاوی دکستروز مصرف کردند.
تجزیه‌وتحلیل آماری
برای بررسی فرضیه پژوهش، از آزمون تحلیل کوواریانس تک‌متغیره (ANCOVA) استفاده شد. در این تحلیل، شش هفته تمرین تناوبی شدید و مکمل‌دهی کوآنزیم Q10 به‌عنوان متغیر مستقل، نمرات قدرت عضلانی در مرحله پس‌آزمون به‌عنوان متغیر وابسته، و نمرات مرحله پیش‌آزمون به‌عنوان متغیر کنترل در نظر گرفته شدند. پیش از اجرای تحلیل، مفروضه‌های آزمون از جمله همگنی شیب‌های رگرسیون، رابطه خطی بین متغیرها، و برابری واریانس‌ها مورد بررسی و تأیید قرار گرفتند. قدرت عضلانی با استفاده از آزمون یک تکرار بیشینه در حرکات پرس سینه و اسکات پا سنجیده شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 25 انجام شد و سطح معناداری برای آزمون‌ها برابر با 05/0 در نظر گرفته شد.
نتایج
به‌منظور بررسی تأثیر شش هفته تمرینات تناوبی شدید و مکمل‌دهی کوآنزیم Q10 بر قدرت عضلانی ورزشکاران مرد بدن‌ساز، از آزمون تحلیل کوواریانس استفاده شد. جدول 1 نتایج تحلیل کوواریانس مربوط به قدرت عضلانی در حرکت پرس سینه را نشان می‌دهد. بر اساس یافته‌ها، اثر گروه بر نمرات پس‌آزمون قدرت عضلانی-پرس سینه معنادار بود (001> p، 58/33 =F). میزان مجذور اتا (554/0 = η²) نشان می‌دهد که حدود 55 درصد از تغییرات قدرت عضلانی-پرس سینه به مداخله پژوهش نسبت داده می‌شود. جدول 2 نتایج تحلیل کوواریانس مربوط به قدرت عضلانی در حرکت اسکات پا را نشان می‌دهد. یافته‌ها حاکی از آن است که اثر گروه بر نمرات پس‌آزمون قدرت عضلانی-اسکات پا نیز معنادار بوده است (001> p، 222/107 =F). مقدار مجذور اتا (799/0 = η²) بیانگر آن است که حدود 80 درصد از تغییرات در قدرت عضلانی-اسکات پا به مداخله پژوهش مربوط می‌شود.

بحث
با توجه به این‌که فرضیه پژوهش به بررسی تأثیر شش هفته تمرینات تناوبی شدید با و بدون مکملدهی کوآنزیم Q10 بر روی قدرت عضلانی در بین ورزشکاران مرد بدن‌ساز شهر همدان می‌پردازد، نتایج حاصله در مباحث قبلی گویای این واقعیت می‌باشد که شش هفته تمرین تناوبی شدید و مکملدهی کوآنزیم Q10، بر قدرت عضلانی-پرس سینه و بر قدرت عضلانی- اسکات پا تأثیرگذار بود. به‌طوری‌که شش هفته تمرین تناوبی شدید و مکملدهی کوآنزیم Q10 به میزان حدوداً 55% بر قدرت عضلانی-پرس سینه و به میزان حدوداً 80% بر قدرت عضلانی- اسکات پا تأثیرگذار بود.
در همین رابطه، نتایج پژوهشهای عنوان شده، همسو با نتیجه حاصله میباشند. بنیادی به بررسی مقایسه اثر مصرف حاد مکملهای عصاره سیر، کوآنزیم Q10 و بی‌کربنات سدیم بر نشانگرهای آسیب های عضلانی کشتی گیران پس از اجرای یک وهله فعالیت فزاینده درماندهساز پرداختند و نتایج نشان داد که مصرف مکمل های سیر و بی‌کربنات سدیم بر مدت زمان اجرا تا واماندگی و مصرف مکمل های سیر و Q10 بر شاخص های آسیب عضلانی تأثیر سودمندی دارند (15).
لیتل و فیلیپس  به بررسی تأثیر مصرف مکمل کوآنزیم Q10  متعاقب فعالیت مقاومتی شدید بر برخی شاخص های ایمنی کشتی گیران حرفه ای پرداختند و توجه به نتایج این تحقیق مصرف مکمل CoQ10 منجر به جلوگیری از افزایش غیرمتعارف شاخص-های ایمنی که ناشی از آسیب عضلات اسکلتی متعاقب تمرین مقاومتی شدید در کشتی گیران حرفه ای شد. ازآنجایی‌که این تمرینات دچار بروز آسیب های عضلات اسکلتی و به دنبال آن اختلال در سیستم ایمنی در ورزشکاران به‌خصوص کشتی گیران می شوند (16). مهدی و همکاران به بررسی تأثیر کوتاه مدت مکملدهی کوآنزیم Q10  و استراتژی پیش سرمایی بر شاخص های آسیب عضلانی شناگران نخبه پرداختند و مطابق با نتایج، تفاوت آماری معناداری در مرحله اوّل خونگیری با مقایسه بین گروهی سطح شاخص های سی کِی، آ اس تی و ال آ سی مشاهده نشد. تفاوت آماری معناداری در مراحل دوم و سوم خونگیری با مقایسه بین گروهی مشاهده شد. به‌طوری‌که سطح شاخص های سی کِی، آ اس تی و ال آ سی در گروه های پیش سرمایی و کنترل نسبت به گروه های مکملدهی و مکمل دهی+پیش سرمایی افزایش معناداری یافتند. در نتیجه، مکملدهی CoQ10 از تغییرات نامطلوب شاخص های آسیب عضلانی در حین تمرینات سنگین و رکوردگیری شنا ممانعت می کند (17). نووتنی و همکاران  به بررسی آثار حاد و مزمن مصرف مکمل کوآنزیم Q10  بر کراتین کیناز پس از فعالیت هوازی وامانده ساز پرداختند و یافته های حاضر نشان می دهد مصرف مزمن مکمل کوآنزیم  Q10 منجر به کاهش معنادار سطح نشانگرهای اصلی حاصل از آسیب عضلانی می‌شود (18).  سعیدی و همکاران به بررسی تأثیر مکمل خوراکی CoQ10 بر پروفایل های لیپیدی خون محیطی و شاخص های آسیب عضلانی پس از دو هفته تمرین هوازی شدید در دوچرخه سواران نخبه پرداختند و نتایج این مطالعه نشان داد که مکمل کوتاه مدت با CoQ10  می تواند به‌طور ناچیزی سطح سرمی برخی از پروفایل های چربی را کاهش دهد و آسیب عضلانی را در دوچرخه‌سواران نخبه سالم کاهش دهد (19). شیورمن و همکاران  به بررسی اثر مکمل کوآنزیم Q10  بر درد عضلانی، قدرت عضلانی و عملکرد هوازی مرتبط با سیمواستاتین را در بیماران مبتلا به میالژی استاتین تأیید شده پرداختند و نتیجهگیری ها نشان داد فقط 36٪ از بیمارانی که از میالژی استاتین شکایت دارند، در طی یک کراس اوور تصادفی و دوسوکور استاتین در مقابل دارونما دچار علائم می شوند. مکمل CoQ10  درد عضلانی را در بیماران مبتلا به میالژی استاتین کاهش نمی دهد (20). تراپ و همکاران  به بررسی اینکه آیا مکمل کوآنزیم  Q10  باعث بهبود سیگنالینگ التهابی و استرس اکسیداتیو مرتبط با ورزش شدید میشود؟ پرداختند که بیان داشتند مکمل خوراکی  CoQ10  در حین ورزش باعث کاهش کارایی استرس اکسیداتیوشد که منجر به حفظ یکپارچگی سلول می شود. مکمل CoQ10 قبل از ورزش شدید استرس اکسیداتیو را کاهش می-دهد و سیگنالینگ التهابی را تعدیل می کند، آسیب عضلانی بعدی را کاهش می دهد (21). از نتیجه پژوهش حاضر با نتایج پژوهشهای پیشین، این نتیجهگیری حاصل میشود که قدرت عضلانی را میتوان توانایی عضلات در تحمل میزان فشار وارده و انبساط و انقباضهای آن دانست. قدرت عضلانی، این امکان را برای فرد فراهم میکند که تعداد تکرار بیشتری از یک حرکت را انجام دهد. یکی از مهمترین راههای افزایش قدرت عضلانی، استفاده از تمرینهای تناوبی شدید و یا قدرتی است. این تمرینات، جزء تمریناتی است که به حفظ یا افزایش توده عضلانی، قدرت و توان عضله در همه افراد، کمک میکند. عضله سازی و افزایش توان عضلهها، نتیجه ارزشمند تمرینات قدرتی است. ورزشکاران با استفاده از این تمرینها، عضلات خود را برای رشد و تقویت شدن تحریک می‌کنند. مزیت دیگر تمرینات تناوبی شدید، که اهمیت آن برای ورزشکارانی که فعالیتهای هوازی و استقامتی انجام میدهند، بیشتر از سایرین است، افزایش VO2MAX میباشد. VO2MAX یا حداکثر ظرفیت هوازی به بیشترین میزان اکسیژن دریافتی که توسط بدن در فعالیتهای شدید و طولانی استفاده میشود، گفته میشود. این فاکتور به ظرفیت انتقال اکسیژن توسط ریهها و قلب و همچنین توانایی بافتها در استفاده از اکسیژن برمی‌گردد. بهبود این فاکتور به تسریع ریکاوری در بین ستهای تمرینی و افزایش عملکرد استقامتی و قدرتی (افزایش اکسیژن‌رسانی به عضلات) کمک میکند. در نتیجه در ورزشکارانی که با مصرف مکمل کوآنزیم Q10، به انجام تمرینات تناوبی شدید میپردازند، به دلیل بهبود توان هوازی و اکسیژن‌رسانی بهتر به عضلات، رسیدن به قدرت عضلانی، سریعتر از ورزشکارانی است که بدون مصرف این مکمل، تمرینات را انجام میدهند (22).
نتیجه گیری نهایی
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد که شش هفته تمرینات تناوبی شدید به‌تنهایی و به‌ویژه همراه با مصرف مکمل کوآنزیم  Q10تأثیر معناداری بر افزایش قدرت عضلانی در حرکات پرس سینه و اسکات پا در ورزشکاران مرد بدن‌ساز دارد. براساس تحلیل کوواریانس، مشخص شد که این مداخله حدود 55 درصد از تغییرات در قدرت عضلانی اندام فوقانی (پرس سینه) و حدود 80 درصد از تغییرات در قدرت عضلانی اندام تحتانی (اسکات پا) را توضیح می‌دهد. نتایج این مطالعه با پژوهش‌های پیشین همسو بوده و نشان می‌دهد که ترکیب تمرینات تناوبی شدید با مکمل‌دهی کوآنزیم Q10 می‌تواند رویکرد مؤثری برای بهبود عملکرد عضلانی و کاهش آثار خستگی و آسیب عضلانی ناشی از تمرینات شدید باشد. ازآنجایی‌که قدرت عضلانی یکی از مؤلفه‌های کلیدی در بهبود عملکرد ورزشی به شمار می‌رود، به‌کارگیری چنین رویکردی می‌تواند به بهینه‌سازی عملکرد ورزشکاران، به‌ویژه در رشته‌های قدرتی و استقامتی، کمک نماید. با توجه به نتایج حاصل، پیشنهاد می‌شود مربیان، ورزشکاران و متخصصان علوم ورزشی در طراحی برنامه‌های تمرینی شدید، از مکمل‌هایی چون کوآنزیم Q10 بهره گیرند تا علاوه بر ارتقاء سطح عملکرد، به بهبود فرآیند ریکاوری و کاهش آسیب‌های عضلانی نیز کمک کنند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
تمامی اصول اخلاقی در این پژوهش رعایت شده است. به شرکت کنندگان در این پژوهش اجازه داده شده بود تا هر زمان که مایل بودند از روند پژوهش خارج شوند. همچنین تمامی شرکت کنندگان در جریان روند و مراحل مختلف شرکت در پژوهش قرار داشتند. به تمامی شرکت کنندگان این اطمینان داده شده بود که اطلاعات آن‌ها محرمانه نگه داشته می شود.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در طراحی، اجرا و نگارش همه بخش های پژوهش حاضر مشارکت داشته اند.
تعارض
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.